Vrijdagavond 3 maart presenteerde de gouverneur van de Nationale Bank van België (NBB) het jaarverslag in Antwerpen. Het is een soort ‘state of the union’ met betrekking tot de Belgische economie. Het was de eerste keer in drie jaar dat dit weer fysiek gebeurde. Het is telkens een interessante plaats voor netwerking tijdens de daaropvolgende receptie. Enkele uitverkorenen werden nog uitgenodigd op een lunch rond 20.00 uur. We geven hieronder enkele van de belangrijkste punten weer.

Inflatie

De inflatie bedroeg in 2022 op een bepaald ogenblik 12,3 procent, maar is ondertussen reeds gedaald tot 8,3 procent. De voornaamste oorzaken waren het krachtig economische herstel na de pandemie, het feit dat de aanvoerketens van diverse goederen verstopt geraakten, de overheidsmaatregelen om de economie te stimuleren tijds de covid-19-periode, en tot slot de Russische invasie. Deze deed de gasprijzen omhoogduwen tot 311 euro per megawattuur in augustus 2022. Nu is dit gedaald tot 74 euro, vooral doordat Europa haar gasimport uit Rusland ingekrompen heeft van 40 tot 9 procent. De gasvoorraden zijn ook gestegen van 57 tot 90 miljoen m³.

De NBB verwacht een daling van de inflatie: energieprijzen zijn veel lager, en de bottlenecks als gevolg van corona zijn verdwenen. Negatief is wel dat de kerninflatie (zonder brandstoffen) hoog blijft, onder andere als gevolg van de loonindexatie en voeding. Dit zou de Europese Centrale Bank ertoe kunnen brengen om de rente van 2,5 procent nog verder omhoog te duwen, maar de onzekerheid blijft groot. Er werd wel op gewezen dat door de hoge inflatie de reële rente erg laag is.

Economische groei

De recessie in Rusland viel mee met een negatieve groei van slechts 2,2 procent, ondanks de westerse sancties. China haalde slechts 1,4 procent groei omwille van covid-19, terwijl Indië floreerde met 6,8 procent. Ook België deed het niet slecht met een toename van het bruto binnenlands product (bbp) met 3,1 procent, wat wel veel lager was dan 6,1 procent in 2021. Dit was echter een inhaalbeweging op 2020. Er kwam dus ondanks alle voorspellingen geen recessie. Vooral het eerste semester was goed, met kwartaalgroeicijfers van 5,3 en 4,1 procent.

Deze zaken zijn een gevolg van de overheidsmaatregelen om de energiefactuur te drukken, de loonindexatie maar vooral van de dynamische arbeidsmarkt. Vorig jaar kwamen er 101.000 arbeidsplaatsen bij, meer dan een verdubbeling tegenover 2021 (+ 42.000).

Verarming

Door de stijgende brandstofprijzen stegen de invoerprijzen, met als gevolg een verslechtering van de lopende rekening en de handelsbalans. Dit leidde tot een verarming voor België van 3 procent van het bbp.

Er was door de inflatie een koopkrachtverlies van 4 tot 5 procent. Op korte termijn droegen de gezinnen hiervan de last, maar door de loonindexatie werd dit grotendeels verschoven naar de bedrijven. Gelukkig was hun brutowinstmarge historisch hoog, maar ze daalde van 45 procent naar 41 procent vorig jaar en zou in 2023 uitkomen op 40 procent.

Concurrentiekracht

Door de indexatie stijgt echter de loonkloof met de buurlanden verder. Ze bedraagt nu 5,7 procent, terwijl ze enkele jaren geleden nog 0 procent bedroeg. Het impliceert dat de Belgische lonen gemiddeld 5,7 procent duurder zijn. Dit is een grote schok voor het bedrijfsleven. Maar de gouverneur meent dat het risico wat gedaald is omdat de Belgische inflatie minder sterk toeneemt dan in de buurlanden, waar er ook sterke sociale onlust is als gevolg van hogere looneisen. Anderzijds is het risico niet verdwenen doordat de kerninflatie hoog blijft en nog groeit. Men moet dus waakzaam blijven.

Werkgelegenheidsgraad

De gouverneur verwees naar de regeringsdoelstelling om een werkgelegenheidsgraad van 80 procent te bereiken. Om dat doel te bereiken zouden de volgende jaren 530.000 mensen aan de slag moeten gaan. Maar daarvoor zijn er te weinig werklozen, zelfs in Brussel en Wallonië. Het impliceert dat de participatiegraad aan de arbeidsmarkt te laag is in België.

Nochtans zijn er veel vacatures: in 2014 waren er maar 83.000, maar nu zijn het er 210.000. Dit geldt vooral voor Vlaanderen, maar ook bij de Franstaligen. In Brussel en Wallonië is de tewerkstellingsgraad te laag, en moet hij omhoog. Samen met de erbarmelijke financiële toestand in deze gewesten was het de enige keer dat de gouverneur verwees naar een tegenstelling tussen noord en zuid. Voor de rest kwamen er geen communautaire aspecten aan bod.

Klimaat: ETS

De klimaattransitie naar koolstofneutraliteit verloopt te traag. De gouverneur brak wel een lans voor het Europees systeem voor emissiehandel (Emissions Trading System, of ETS) dat in 2005 werd ingevoerd. Om CO2 te kunnen uitstoten moet het bedrijf kunnen beschikken over uitstootrechten, die men kan verhandelen in de markt. Hij verwees ernaar dat Europa in december daaromtrent belangrijke beslissingen had genomen, maar die in de pers amper weerklank hadden gevonden. Daardoor wordt de aflevering van gratis uitstootrechten sterk gereduceerd, en worden ook de transportsector en woningmarkt eraan onderworpen, alhoewel zij tot dusver waren vrijgesteld.

De ETS-prijs klom ondertussen tot 100 EUR/ton CO2. Dat heeft tot gevolg dat de prijs van gas, die voor de huidige crisis 20 EUR bedroeg, in feite verdubbeld is. De ETS-rechten zijn verhandelbaar: iemand die te veel CO2 uitstoot, moet rechten bijkopen. Het alternatief is een nieuwe meer ecologische machine kopen, zodat men dan zelfs beschikbare ETS-rechten kan verkopen bij een lagere CO2-uitstoot. Ook de consumenten zullen ervoor opdraaien, daar de bedrijven het zullen doorrekenen. Bijvoorbeeld bij het tanken aan een pompstation.

Om de planeet te redden moeten we als individu onze gedragingen veranderen. Het ETS-marktmechanisme is efficiënt en kan hiertoe bijdragen. Ook fiscale aanslagen of nieuwe regelgeving kunnen helpen, maar dit geschiedt vanuit de centrale overheid en creëert minder flexibiliteit. De gouverneur erkent echter dat 80 procent van de lagere CO2-uitstoot zal moeten komen van betere technologie. Men moet hierbij werken op alle fronten tegelijk, maar investeringen nemen tijd.

Er werd wel niet ingegaan op het feit dat de ETS-rechten enkel in Europa bestaan. Het verhoogt (althans tijdelijk) de kost voor de Europese bedrijven, tot nadeel van hun concurrentiepositie tegenover China en de Verenigde Staten.

Begroting en schuld

Het begrotingstekort bedroeg 3,9 procent, het beste resultaat in drie jaar. In 2020 bedroeg het in volle pandemie nog 9 procent. Ondanks de hoge inflatie en de massale overheidssteun om de energiefactuur te drukken was het dus zeker geen rampjaar. Er waren enkele meevallers juist als gevolg van de inflatie: de belastingschalen worden slechts één maal per jaar geïndexeerd, terwijl dit voor de lonen vroeger gebeurt. Dat heeft als gevolg dat veel lonen (tijdelijk) in een hoger belaste belastingschaal terechtkomen.

Er was ook de beter dan verwachte economische groei, vooral in de eerste jaarhelft. Door de inflatie verbeterde de schuldgraad tot 105 procent van het bbp: dit is technisch te verklaren doordat in de noemer van de breuk het nominale bbp sterk gestegen was door de inflatie, en dit in vergelijking met de schuld in de teller. Je moet dus steeds opletten met cijfers. België is in de EU een van de slechtste leerlingen.

Maar de NBB verwacht dit jaar een tekort van zeker 5 procent van het bbp, en maakt zich zorgen over de sterke groei van de uitgaven. Het deficit moet terug onder de 3 procent zoals Europa wil, en men moet een plan uitwerken om buffers te creëren voor de volgende economische schok. Die zijn er nu niet. Indien men niets doet. komt men op de lange termijn in de problemen.

Steunmaatregelen zijn goed, maar moeten gerichter zijn. Het sociaal tarief op elektriciteit was gericht op de laagste inkomensklassen, maar dit geldt niet voor de btw-verlaging tot 6 procent. Dit laatste werd door de regering ook gebruikt als een manier om de inflatie te verminderen, en zo ook de loonindexatie, wat in het voordeel van de bedrijven is.

Belastinghervorming

Men moet dus ofwel de uitgaven verminderen, ofwel de belastingen hervormen. De beperkte belastinghervorming die vorige week voorgesteld werd door minister Van Peteghem mikt op een taxshift ten voordele van de werkende mens om arbeid te stimuleren. Maar de MR heeft gelijk dat men dit moet koppelen aan structurele hervormingen, zoals op het vlak van de pensioenen en de arbeidsmarkt.

Kaasschaaf door overheidsadministratie

Daarbij zou men volgens ons met een kaasschaaf door de Belgische overheidsinstanties moeten gaan. Men kan nog veel op een gemakkelijke wijze besparen. De pensioentoelage tot 6.000 EUR voor ex-Kamervoorzitters, die reeds over een royaal pensioen van 7.800 EUR bruto beschikken, toont dit ruimschoots aan. (In de privésector kan dit maximaal slechts 2.500 tot 3.000 EUR bedragen.) Hetzelfde geldt voor het oneigenlijk gebruik van het brugpensioen, zoals ACV-topman Leemans dit wil toepassen. Dit bestaat op alle vlakken van de overheidsadministratie. Waarom schaft men de senaat en de provincies niet af? Men spreekt er al zo lang over.

De directieleden van de NBB genieten als ex-politici nog steeds van hetzelfde royale loon als vroeger, vóór de monetaire unie en de ECB, toen ze veel meer taken en verantwoordelijkheid hadden. Hun aantal is ook niet verminderd: de (vooral klassieke) politieke partijen willen hun ex-medewerkers of sympathisanten goed behandelen. Binnen de NBB bestaan er twee studiediensten: een voor de macro-economie, en een voor de micro-economie. Daarnaast is er ook nog het Planbureau. Waarom brengt men al die studiediensten niet samen? Het verhoogt de efficiëntie, en men kan mankracht en dure directieleden besparen. En zo kunnen we nog een tijdje doorgaan.

De gouverneur zou dus best ook eens in eigen boezem kijken. Zijn jaarsalaris bedraagt 450.000 EUR, wat veel te veel is. Of moet hij een stuk afstaan aan zijn partij de Franstalige liberale MR? Nochtans is de partijfinanciering reeds erg gul.

Emissions Trading System

Ondanks alle rampspoed viel 2022 erg goed mee