Eigenlijk zouden klimaatactivisten blij moeten zijn dat de Groenen deel uitmaken van de nieuwe links-groen-liberale Duitse regering (SPD, Bündnis90/Die Grünen en FDP). Maar dat zijn ze niet. Bewegingen zoals FridaysforFuture, het Duitse zusje van onze spijbelende scholieren, menen te weinig groene punten te ontwaren in het regeerakkoord van bondskanselier Olaf Scholz (SPD). Ze vragen zich af of demonstreren en petities ondertekenen tegen de Klimawandel (klimaatverandering) wel genoeg zoden aan de dijk zetten. Sommige klimaatactivisten gaan daarom over tot hardere en radicalere acties.

Ondergangsdenken

Enkele maanden geleden, tijdens de campagne voor de federale verkiezingen, waren enkele jonge mensen in hongerstaking gegaan. Ze wilden hun actie alleen maar afbreken als Scholz, toen nog kandidaat-kanselier, in gesprek met hen wilde gaan. Op het gekrijs van een jonge man die geloofde dat de ondergang van de wereld onmiddellijk voor de deur stond en de politiek er niets aan deed, reageerde de onverstoorbare Scholz met de vraag welke concrete reddingsplannen hij dan in zijn hoofd had.

Die onverstoorbaarheid staat in schril contrast met het fanatisme dat ingebakken zit in de politieke cultuur van Duitse wereldverbeteraars van links en rechts. Het groene ondergangsdenken vindt zijn politieke vertaling ook in de naam van de groep Aufstand der letzten Generation (Opstand van de laatste generatie). Ze klaagt aan dat er zoveel voedingsmiddelen in de maatschappij verspild worden. Daarom eist ze, onder het motto ‘Essen Retten – Leben Retten’, van de Bondsregering dat ze dringend werk maakt van een wet om ‘eten te redden’.

Messianisme

De leden van de groep zien zich ‘gedwongen, met civiel verzet voor het overleven van allen in te staan’ (het woord ‘bürgerlich’ gebruiken ze uiteraard niet; die term verwijst in het politieke debat naar centrumrechts). En hoe ziet die ‘ziviler Widerstand’ er dan uit? De groep heeft de laatste weken Duitslandwijd van zich doen spreken door kruispunten van drukke straten en af- en opritten van snelwegen in en rond Berlijn (intussen al meer dan dertig maal) te blokkeren. Jonge vrouwen en mannen gaan naast elkaar op de weg zitten en kleven hun handen vast aan het wegdek. Het kost de politie dan ook uren om de activisten met behulp van een arts ‘weg te slepen’. De activisten verzetten zich niet, maar als ze de kans schoon zien, krabbelen ze gauw terug.

Intussen groeien de files aan. Niet alleen gewone mensen geraken niet meer tijd op hun werk, maar ook brandweer en ambulances worden gehinderd in het volvoeren van levensreddende taken. De ‘doorsneeburger’ reageert dan ook woedend, niet zozeer op de motieven van de groep dan wel op de middelen die ze hanteert. De activisten laat die ergernis onberoerd. Het doel heiligt immers de middelen of zoals een activiste, als in een vlaag van messianisme, zegt: ‘Ich sehe meine Aufgabe darin, das Überleben der Menschheit zu sichern.’ (‘Ik zie het als mijn opgave het overleven van de mensheid veilig te stellen’.)

‘Groene RAF’

De straatblokkades vormen al een radicalisering ten opzichte van de vroegere demonstraties. Daar houdt het echter niet bij op. Nu staan er ook al klimaatactivisten op die havens en luchthavens ‘als de uitdrukking van onze onveranderd fossiele levenswijze in dit land’ willen ‘storen’ en ‘tot stilstand brengen’. (Die Welt, 20 februari 2022). Tino Pfaff, voormalig woordvoerder van de klimaatgroep Extinction Rebellion, had in november van vorig jaar al in een interview een lans gebroken voor het verstoren van het productieproces — bijvoorbeeld door demontages van de lopende band — en zelfs voor het vernietigen van industriële installaties.

Tadzio Müller, medestichter van Ende Gelände, een actiegroep tegen kolenontginning, kan zich daar omwille van ‘de noodtoestand van het klimaat’, in terugvinden. Hij zei in een interview met Der Spiegel vorig jaar zelfs dat de ‘verhinderaars van klimaatbescherming’ het ontstaan van een ‘groene RAF’ in de hand zouden werken. (Nvdr – RAF of Rote Armee Fraktion was de extreemlinkse terreurgroep die in de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw tal van moorden op ‘vertegenwoordigers van het kapitalisme’ op haar actief had staan.)

Terreur

De zorg om het klimaat is begrijpelijk. Zoals eerder aangestipt zijn vele normale burgers, die bijvoorbeeld in die straatblokkades kwamen vast te zitten, ook tegen voedselverspilling (zoals bleek uit straatinterviews). Maar de geschiedenis heeft genoegzaam aangetoond dat de strijd voor de ‘goede zaak’ vaak ontaardt in vernielzucht en geweld tegen mensen. Terreur in naam van een ‘verheven doel’ loert om de hoek. En dat is nu net wat in groen-Duitsland wel eens in opmars zou kunnen zijn.

Ende Gelände

Radicalisering van klimaatactivisten