Op het jaarlijkse sponsordiner van Doorbraak was VB-voorzitter Tom Van Grieken spreker en eregast. Onderwerp: hoe een politiek breekpunt creëren waarbij een meerderheid van het Vlaams Parlement de onafhankelijkheid zou uitroepen, en een onderhandelingspositie met Brussel en Wallonië afdwingen. De ‘implosie’ van België zou dan een vanzelfsprekend feit worden, en voor het einde van dit decennium doppen we onze eigen boontjes. Jean-Pierre Rondas opperde dat dit internationaal-juridisch niet zo vanzelfsprekend is, en zonder twijfel zal Europa het proces proberen te counteren, zie Catalonië en de Spaanse staat.

Klopt. Er zijn nog meer redenen om het perspectief van Van Grieken enigszins naïef te vinden. Zijn vertoog was cijfermatig opgebouwd, alsof het allemaal maar een kwestie is van een meerderheid te halen binnen het Vlaams Parlement. Dat is natuurlijk een mathematische voorwaarde voor de soevereiniteitsverklaring. Maar of de geesten in Vlaanderen ook echt rijp zullen zijn voor een republikeinse shift, is nog een ander paar mouwen.

60-plussers

IJzerwake 2021

Het punt is namelijk dat een referendum rond al dan niet onafhankelijkheid, wat ik democratisch toch netjes zou vinden, vandaag gegarandeerd géén meerderheid zou opleveren. Vlamingen stemmen namelijk om nogal wat redenen voor V-partijen: migratie en asiel zijn topmotieven, een economisch rechtse oriëntatie (VOKA), ethisch conservatisme, naast anti-systeemressentimenten en opgeheven middenvingers (vooral de VB-kiezer). Het aantal Vlaamse kiezers dat echt afscheid wil nemen van de Belgische constructie, schat ik momenteel op hooguit 25%.

De opmerking van Eddy Daniels, dat de N-VA een flink aantal ‘soft-belgicisten’ herbergt (men zou hen dus evengoed soft-flaminganten kunnen noemen), die met hetzelfde gemak als ze door Bart De Wever werden verleid weer naar andere electorale oorden zullen vertrekken, snijdt hout.

Maar het leidt meteen ook naar de essentie: een draagvlak is nog iets anders dan een mathematische meerderheid. Het heeft te maken met een emotionele, culturele en filosofische grondstroom waardoor boven de partijgrenzen heen een soort historische dynamiek ontstaat. De Vlaamse beweging is er nooit in geslaagd die dynamiek op gang te brengen. Ze is een sektarisch, overwegend rechtsconservatief verhaal gebleven waarin 60-plussers vandaag domineren. Sterven zij uit, dan is het ook met die beweging gedaan.

Daar zitten we met een enorm deficit: een republikeinse ‘geest’ uit de fles valt in geen lichtjaren te bekennen. Het debat leeft niet rond de vraag hoe een onafhankelijk Vlaanderen er zou kunnen uitzien, constitutioneel, bestuurlijk, democratisch, cultureel, economisch, sociaal, ecologisch. Onder welke grote levensbeschouwelijke en maatschappelijke noemers gaan we die nieuwe Vlaamse samenleving op poten zetten? Er moet een grondwet geschreven worden voor àlle Vlamingen, niet alleen voor de Vlaams-nationalisten van vandaag.

Rechts monopolie

Momenteel liggen de kaarten ideologisch vrij duidelijk. Gesteld dat N-VA en VB samen 50% halen, en in de veronderstelling dat Bart De Wever eindelijk zijn banvloek over de politieke erfvijand intrekt, dan zou het deeg waaruit de Vlaamse natie gebakken wordt, uitgesproken rechts samengesteld zijn.

Dat betekent onder meer: verstrengen van migratievoorwaarden en inburgeringstraject, minder aandacht voor milieu en klimaat, besparen op zorg en sociale voorzieningen. Cultuur wordt vooral gezien als canonieke inventaris van een groots verleden (hoe dikwijls is Jan Jambon al niet met het Lam Gods afgekomen) en het onderwijs moet de Vlaamse identiteit in de verf zetten.

Dat zijn de rechtse accenten van de V-partijen, men kan er zich in vinden of niet, maar daarmee constitueer je geen republikeins verhaal. Deze kan niet het voorwerp zijn van een rechts monopolie. Er moet een consensus groeien, boven de partijgrenzen heen, dat Vlaamse soevereiniteit een positief verhaal is, ook voor wie sociale solidariteit en milieuzorg, zelfs klimaat, belangrijk vindt.

We spreken hier dus over gemeenschappelijke frontvorming: ook voor links moet er eten en drinken zijn in het verhaal van de Vlaamse onafhankelijkheid. Dus moeten ook socialisten en groenen, en misschien zelfs communisten, verleid worden en losgeweekt uit hun Belgicistische sluimer, met het idee dat er in het nieuwe Vlaanderen ook voor hun ideologie een democratische plek is. Dat ze de nv België niet langer als een levensverzekering hoeven te beschouwen, en dat de Vlaamse natie er ook een zal zijn waar zwakkeren beschermd worden, de natuur gedijt en comfortabele treinen op tijd rijden. Zwitserland, Oostenrijk en Denemarken blijven goede voorbeelden. Noteer dat in Oostenrijk een regering aan de macht is, samengesteld uit de conservatieven van de Österreichische Volkspartei en de Groenen. De naam van hun ambitieus programma: Aus Verantwortung für Österreich.

Zwakke zesjesregering

Ambitie blijft het sleutelwoord. Vegeteren in een 1302-romantiek, of sudderen in technisch gezemel over bevoegdheidsoverdrachten, zal ons nergens brengen, behalve in wat de Vlaamse regering vandaag uitstraalt: knullige dagjespolitiek, zwartgeel geschilderde verkeerspalen en veel decreten die regelneverij uitstralen. Grote werven blijven liggen, zelfgenoegzame regenten zijn vooral met hun eigen politieke agenda bezig. Af en toe ontaardt dit in hilarische vertoningen, zoals het moment waarop Bart Somers en Hilde Crevits doorheen het raam van het Vlaams Parlement de verzamelde pers trachtten te ontvluchten.

En laat dit nu één van de grootste obstakels zijn voor de draagvlakvergroting en het rijpen van de geesten. Na zes staatshervormingen maakt Vlaanderen het verschil niet tegenover België. Integendeel, wat we zelf doen, doen we soms (nóg) slechter. Ondanks talrijke snoep/studiereizen naar gidsland Denemarken, een land met een vergelijkbaar bevolkingsaantal, en veel intentieverklaringen, krijgt men zelden de indruk dat deze regio klaar is voor echte autonomie. De zin voor verandering ontbreekt, het politieke vuur, de drang om te excelleren, en vandaar dus ook de fut bij de doorsnee Vlaming zelf.

De regering Jambon wordt in brede kringen – zelfs binnen de N-VA – beschouwd als een zwakke zesjesregering zonder ambitie, coherentie, of duidelijke, middellange beleidslijnen. De Beke-catastrofe, het onderwijsdebâcle, de ellenlange wachtlijsten voor gehandicaptenzorg, jeugdzorg en sociale woningen, de verkeersinfarcten en het slecht openbaar vervoer, de ondermaatse armoedebestrijding, de bedenkelijke lucht- en waterkwaliteit, milieulijken die uit de kast blijven vallen (PFOS)… Zeg nu zelf, waarom zou de niet-geïnteresseerde Vlaming opteren voor zelfbestuur?

Momentum

Het Vlaams Belang zit in de oppositie, de partij van Tom Van Grieken is niet verantwoordelijk voor deze miskleunen. Maar ik zie weinig tekenen dat die partij het politiek personeel zou leveren dat wél het verschil zou maken. Waarschijnlijker is, dat ook mét het VB in de Vlaamse regering de Belgische ziekte zou blijven hangen en de Jambonitis zou voortsudderen in een Belgische rompstaat.

Voor de rest is het mankerende draagvlak voor Vlaams zelfbestuur uiteraard – een nagel waarop ik ook al veel heb geklopt – een kwestie van een ontbrekende intellectuele en culturele elite die voor het republikeinse idee gaat. We zitten met media opgescheept met een ronduit Belgicistische agenda, zelfs pro monarchie, te beginnen met de Vlaamse publieke omroep. Van hen hoeven we geen draagvlakvergroting te verwachten. Ook daar dienen shifts gemaakt te worden en moeten stemmen doorbreken die een ander verhaal brengen en de publieke opinie kunnen begeesteren.

Doorbraak is zeker een cruciaal instrument in deze opinievorming. Het moet blijven de lat hoog leggen voor de politici, naar verbreding zoeken, én de drempel verlagen voor de gewone Vlaming op zoek naar beter bestuur, levenskwaliteit, vrijheid van mening en andere dingen die ertoe doen. Je moet in een huwelijk goede redenen hebben om te scheiden en dat gaat niet alleen over centen en procenten. Als grondstroom en draagvlak er zijn, kan er een momentum ontstaan, waarbij de politieke klasse op het gaspedaal moet duwen. Zwarte zwanen noemt men dat, een vonk die het vat doet ontploffen. Helaas is er momenteel geen vat, geen mengsel, zelfs geen vonk, en vliegen de zwarte zwanen gewoon voorbij. Werk aan de winkel.

ethisch conservatisme

Beste Tom, Vlaamse onafhankelijkheid is nog iets méér dan een 50%-kwestie