Donderdag vergaderen de ministers van defensie van de Europese Unie over de oprichting van een EU-leger. Een snelle interventiemacht van circa 6000 soldaten om alvast mee te beginnen. Het hele plan lag al maanden klaar en de toestand in Afghanistan is een ideale crisis om het dossier door te drukken. In 2022 wil de Europese Commissie uitpakken met een militaire doctrine. Ondertussen gaan al miljarden euro’s EU-geld naar militaire projecten.

Militair momentum

De mislukking van de twintig jaar lange bezetting van Afghanistan door de Amerikanen met hulp van de NAVO is volgens aanhangers van een Europees leger onder de paraplu van de EU een excuus om te pleiten voor een Europese snelle interventiemacht, meer militaire uitgaven en een assertief militair beleid bovenop de dusver gebrekkige geopolitieke macht van de Europese Unie. Het is tevens een poging om de EU tot een superstaat om te vormen. De EU werkt immers aan een militaire doctrine die in 2022 ingevoerd zal worden.

De Europese Commissie, bepaalde fracties in het Europees Parlement (vooral de liberalen en de socialisten) en enkele regeringen in bepaalde lidstaten zoals Frankrijk en Duitsland willen al jaren een snelle interventiemacht vormen. Afgelopen april liet de hoge vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken, de Spaanse socialist Josep Borrell, al een proefballonnetje op.

Ruim een week geleden volgde een tweede proefballon via de nieuwssite Euractiv en afgelopen maandag kwam hij er nog eens op terug in een interview met de Italiaanse linkse krant Il Corriere della Sera. Op zich is het geen nieuws dat binnen bepaalde pro-EU-strekkingen die wens bestaat. Guy Verhofstadt verwoordde het al in 2003 als premier van België tijdens de inval in Irak.

NAVO pruttelt tegen

De NAVO en uiteraard de Verenigde Staten zijn daar eigenlijk tegen. Het standpunt bij de integratie van de West-Europese Unie (WEU) was dat de EU nauwer betrokken zou worden bij de NAVO. De WEU was een bondgenootschap van de leden van de EU die lid waren van de NAVO en over politieke aspecten van defensie vergaderden. De truc was de laatste jaren om via de omweg van de EU meer middelen te steken in defensie-uitgaven zonder dat nationale parlementen daarover zouden moeten beslissen. Een programma zoals PESCO en het EU-agentschap EDA zijn daar voorbeelden van.

De NAVO was tevreden omdat zo de gevraagde twee procent van het BNP voor NAVO-gerelateerde defensie-uitgaven dichterbij zou komen in de praktijk. De Amerikanen miskeken zich blijkbaar compleet op deze bypass via de EU. Toch wees al meer op de wel erg nauwe banden tussen NAVO en EU. De burgers zullen zich allicht enkel de dronkenmansgang van toenmalig commissievoorzitter Jean-Claude Juncker tijdens de NAVO-top herinneren, maar de steeds nadrukkelijker aanwezigheid van de Europese Commissie bij de NAVO is al jaren een feit. Zo verkoos de huidige voorzitster van de Europese Commissie Ursula von der Leyen al maanden de online vergaderfaciliteiten van de NAVO boven die van de Europese Unie in een bespottelijke machtsstrijd met de voorzitter van de Europese Raad, Charles Michel.

Nochtans is de regel dat EU-lidstaten geen dubbele zaken doen op militair vlak. Dus geen EU-initiatief als de NAVO iets dergelijks al doet. Door de Afghaanse solo slim van Joe Biden ruiken de voorstanders van een EU-leger hun kans. In Il Corriere della Sera beweerde Borrell dat de EU snel moet kunnen reageren. Maar gaat het hier wel om ‘reactie’ en niet op een verborgen agenda die al jaren bestaat?

Oude wijn in nieuwe zakken

Die plotse reactie is twijfelachtig. Zo stelden Frankrijk en Duitsland al op 14 mei laatstleden voor om een Europese interventiemacht te vormen met inzet van schepen en vliegtuigen. Uiteraard zogezegd om ‘democratische regeringen’ buiten de EU ter hulp te schieten ten tijde van crisis. Op zich lijkt die vraag trouwens op een soort monster van Loch Ness van de Europese eenmaking.

Al in 1999 ten tijde van de oorlog in Kosovo dook die vraag op. In 2007 zette de EU een gemeenschappelijk systeem van gevechtseenheden op met 1500 man personeel. Door gebrek aan overeenstemming tussen de lidstaten is die macht nooit ingezet. Enigszins ironisch is dat de Britten begin 21ste eeuw de voortrekkers van die gevechtseenheden waren, maar zoals vaker in de geschiedenis verkozen de Britten bij de ontplooiing zich terug te trekken. Ook Winston Churchill deed iets dergelijks na de Tweede Wereldoorlog toen hij opriep voor een Verenigde Staten van Europa en uiteindelijk na het laten schrijven van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) nooit meedeed aan alle vormen van Europese integratie.

Voor de Fransen die binnen de EU de opperbevelhebber van de militaire staf van het Europese Defensie Agentschap (EDA) hebben in de persoon van een admiraal wenkt nu een opportuniteit. De EU heeft via de Europese Commissie en agentschappen immers al een hele militaire staf genaamd ‘European Union Military Staff’ of EUMS in dienst. Deze organisatie valt onder de diensten van Borrell, namelijk de European External Action Service (EEAS).

Europese elitebrigade

Afgelopen april sloten 14 EU-lidstaten al een akkoord voor de rapid military response force. Naast België gaat het om Cyprus, Duitsland, Frankrijk, Griekenland, Ierland, Luxemburg, Oostenrijk, Portugal, Slovenië, Spanje en Tsjechië. Deze landen waaronder België wensen een brigade te vormen van 5000 à 6000 elitesoldaten. Josep Borrell wou enkele weken geleden al 6000 Europese soldaten naar de luchthaven van Kaboel in Afghanistan kunnen sturen. De opmerkelijkste quote van Borrell in de Italiaanse krant was ‘De VS zijn passé, wij niet’. Bovendien wou hij de EU aanwezig laten blijven in het veld in Afghanistan.

Donderdag komt het onderwerp dus op de agenda van de defensieministers van de EU. De vicevoorzitter van de Europese Commissie en hoge vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken van de EU Josep Borrell zal die ministerraad voorzitten.

Verdere integratie

De uitkomst is afgaande op de uitspraken en beslissingen van april en mei eigenlijk al gekend. Een deel van de 27-lidstaten zal van een bestaande procedure gebruikmaken om versneld te integreren zoals bij de invoering van de euro of het Schengenverdrag al gebeurde. Dat eigenlijk een fundamentele verdragsaanpassing noodzakelijk blijkt, stoort blijkbaar niemand. De EU mag immers sedert enkele maanden zelf belastingen heffen of schulden aangaan en blijkbaar ziet de Europese Commissie dus nu de kans om alle registers open te trekken om van de EU een superstaat te willen maken.

Sedert dit jaar heeft de EU met het European Defence Fund (EDF) een enorm budget om tezamen wapens te ontwikkelen. Ondertussen is de EU druk bezig met het schrijven van een militaire doctrine tegen 2022. De EU kwam eindelijk na decennia tot het inzicht dat soft power blijkbaar niet meetelt internationaal. Die analyse is zonder meer problematisch: ze staat haaks op de fundamenten van de Europese Unie als recept voor duurzame vrede in Europa.

Euractiv

Loopt samenwerking in Europees Parlement tussen socialisten en christendemocraten op de klippen?

Europees leger in stroomversnelling?