Al onze dagelijks gebruikte hightechproducten, alsook zonnepanelen, batterijen, windturbines, elektrische auto’s… hebben grote hoeveelheden zeldzame aardmetalen nodig. Zo’n 500 kg neodymium bijvoorbeeld voor de supermagneet van een goeie windturbine. Op dit ogenblik komt dat metaal voor 100% uit… China. Europa zoekt dan ook naarstig naar nieuwe bronnen van deze metalen. Liefst op eigen bodem.

Ertsafval

Het probleem met zeldzame aardmetalen is dat hun ertsen in hoge mate radioactieve bijproducten bevatten die in de ertsafval blijven zitten. Vooral thorium is een lastigaard. Brussels, we have a problem, zeggen de investeerders in ‘groene’ energie. Geen nood, zegt Brussel, tegen eind 2021 weten wij te zeggen welke mijnactiviteiten goed zijn voor het klimaat en voor het milieu (zeldzame aarden voor Europa). Mijnactiviteiten die goed zijn voor het klimaat en het milieu? De groene-energiepeptalk wordt iedere week straffer! En, 2021 loopt ten einde. Seffens eens kijken hoe ver (of niet ver) we staan met zeldzame aardmetalen. Maar eerst toch even overlopen in regio’s die Europa voorgegaan zijn.

Dit laatste wordt kort beschreven in het Europese ‘rare elements report’ (het Eurare-rapport). Bijvoorbeeld dat mijnontginning van zeldzame aardmetalen niet goed overkwam in São Paulo (Brazilië). Dat lijkt logisch. Een mijn exploiteren die radioactieve producten loost, is niet zo’n briljant idee voor een miljoenenstad. Na een paar decennia werd de exploitatie opgedoekt. De ondertussen verzamelde radioactieve bijproducten werden begraven in betonnen vaten, opslaggebouwen, en op gewone stortplaatsen. De meest radioactieve producten zitten in een modderbrij van zo’n 15.000 ton. In Botuxin-stad ligt 3500 ton daarvan in zeven ‘zwemdokken’ van 3,5 meter diep. De tonnages afval van mijnactiviteiten zijn wel veel minder radioactief dan bijvoorbeeld brandstofafval van een kerncentrale. Maar ze zijn moeilijker in toom te houden. Wat doet superproducent China er dan mee?

Radioactieve modderpoelen

China produceert jaarlijks meer dan honderdduizend ton zeldzame aardmetalen, een groot deel daarvan tegen de stad Baotou in Mongolië. Dat betekent dat er ook evenveel ton radioactief gecontamineerde afval vrijkomt schrijft de Chinese Society of rare earths. In de omgeving van Baotou wordt alle radioactieve mijnafvalbrij in een reusachtig zwart toxisch slijkmeer gedumpt. Het slijkmeer heeft een oppervlakte van 10 km2, is omgeven door een cirkelvormige dam van 6 meter hoogte. Geen Tsjernobyl-stralingszone met de oppervlakte van een Belgische provincie dus. Eerder de oppervlakte van een klein stadje. En de stralingsactiviteit is van een veel lagere orde. Een analoge oplossing als in São Paulo, en de enige haalbare. Hoewel moeilijk te controleren, zou China toch wel met de handen in het haar zitten wat betreft het radioactieve afval probleem. Eén en ander is immers niet in China’s grote kom van Baotou terecht gekomen… en er zijn veel mijnsites in China.

Maleisië was ook een bron van zeldzame aardmetalen. De tegenstand van de Maleisiërs tegen nieuwe verwerking met al zijn gekende milieuimpact is groot. Maar de druk van miljarden dollars neemt toe. Australië verscheept zijn ruwe ertsen naar Maleisië om ze daar te laten raffineren. Geen radioactieve modderpoelen in Australië dus, maar wel in Maleisië. Japan, de VS, en Europa zien dat wel zitten. Maleisië heeft een vier maal lagere bevolkingsdensiteit dan België. Maar ook daar groeit die bevolking. En dus wijken bossen voor landbouwgrond. En geeft mijnbouw werkgelegenheid. Voor Europa is het ook afwachten of de Maleisische moslims zo’n project ‘Sharia-compliant’ zullen vinden. Hier staat godsdienst boven staat, en mens boven natuur.

Groenland en Zweden

Wat niet in het Eurare-rapport voorkomt is Groenland. Trump wilde het kopen om de zeldzame aardmetalen daar weg te snoepen. Goedkoper dan een oorlog in zeldzame-aardmetalenregio Afghanistan. En er is veel water, onontbeerlijk voor mijn activiteiten. Europa dacht Groenland even in te palmen, maar ving tot nu toe bot. Het plaatselijke bestuur zegt ‘neen’ tegen het Kuannersuit-project. Ze zijn er nog niet helemaal uit in Groenland. De Inuït-partij (de naam ‘Eskimo’ vinden ze beledigend) is er tegen. Guterres zei toch dat inheemse stammen de beste garantie zijn dat de natuur intact blijft… Maar 50.000 Inuït gaan de Europese druk niet kunnen weerstaan. Mijnen in Groenland. Hier kan je radioactieve modder vlot kwijt.

Zweden daarentegen, Europa’s mijngebied bij uitstek, is niet meer geneigd om zijn zeldzame aardmetalen verder te gaan delven in hun belangrijkste mijn naast een groot meer in Norra Kärr. Het hooggerechtshof trok in 2016 de concessie in. Brussel verhoogt nu de druk om de mijnen opnieuw te openen. Overal is het probleem de aanwezigheid van grote hoeveelheden radioactieve bijproducten. Wie zei er ook weer dat kerncentrales zwemdokken radioactief afval genereren? Windturbines, zonnepanelen en elektrische auto’s doen dat dus blijkbaar ook. Om Europa groen te maken moeten we dus andere regio’s omtoveren tot — weliswaar licht — radioactieve modderpoelen. Even brainstormen…

Rusland

Siberië heeft toch zowat alles wat nodig is, maar wordt niet vermeld in de EG-berichtgeving. En inderdaad, alleen al in Yakoetië blijkt een schat aan onontgonnen zeldzame aardmetalen te zitten. Ze kijken daar niet op een trechtervormig honderden meters diep mijngat meer of minder in de aarde. Het gebied heeft 0,31 inwoners per km2, waterlopen en zeehavens. Je zou er ook het radioactieve afval kwijt kunnen in de mijntrechters. Wat wil je nog meer als mijnbouwer? Geen last van de inheemse bevolking wiens wereldbeeld sjamanistisch is bijvoorbeeld. De natuur en de voorouders zijn immers onaantastbaar voor hen. In Yakoetië startte sjamaan Aleksandr Gabyshev protest op tegen Poetin. Enkele weken geleden werd hij in een psychiatrisch hospitaal gezet. Neen, dat ziet er goed uit voor de Russische economie en voor de Russen die in Yakoetië al in de meerderheid zijn.

Dus we krijgen naast gas ook uitzicht op Russische zeldzame aardmetalen. En kunnen we ons kernafval, onze zonnepanelen, molenwieken en e-autobatterijen opslaan onderaan in de trechters van Yakoetië? Eén en ander lijkt een grapje, maar de Russische chemici en ingenieurs zullen niet bij de pakken of de vodka blijven zitten! Leer naast Arabisch en Chinees ook al maar wat Russisch. Nazdrovje tovaritch!

Eurare

Problemen met zeldzame aardmetalen bemoeilijken ‘European Green Deal’