Ooit, toen de dieren nog spraken, had de Nationale Loterij het monopolie op de kansspelen. Samen met een vijftal casino’s (dit voor de upperclass, het klootjesvolk kon een lotje kopen) was het de plek waar de Belg zijn geluk kon beproeven en het lot laten beslissen over zijn fortuin of pech. Dat op zich is uiteraard een discutabel gegeven: mensen leren dat ze niét voor zichzelf moeten opkomen, maar dat ze moeten wachten tot de hemel hen gunstig gezind is. Loterijen floreren van oudsher dan ook in dictaturen en in miseriegebieden, en nog beter in een mix van beide. De loterij is ten gronde onliberaal, fatalistisch, en afstompend. De enige die altijd wint is de loterij zelf, globaal verarmt het deelnemersveld door de tijd. Daarom wordt ze ook wel belasting op de domheid genoemd.

Het winnend lot

Als overheidsbedrijf was (en is) de Nationale Loterij een fantastische plek om politieke B-figuren in een pluchen zetel te droppen, zoals gedelegeerd bestuurder en ex-spoorbaas Jannie Haek, van socialistische huize. Een echte winner, die Haek. Ook de Raad van Bestuur en het Directiecomité bevatten zitjes waar u alleen maar van kan dromen, gouden jobs om niets te doen behalve brainstormen over de wet van het toeval, snoepreizen en uitgebreid tafelen.

Wat niet wil zeggen dat dit huis niet met zijn tijd meegaat. In de jaren ’90 werd de loterij tot een heel gamma van producten uitgebreid, zoals Lotto, Joker+, Pick 3, Keno en EuroMillions, naast de zgn. krasspelen (nog infantieler) genre Poker, Presto, Subito, Win for Life. Die diversificatie was een noodzakelijke stap om op de door Europa opgelegde vrijmaking van de markt te anticiperen.

Die vrijmaking van de markt is ondertussen al lang een feit. Er is een enorme private gokmarkt ontstaan, met spelers als Napoleon Games, Eurautomat, Versailles Palace, Ladbrokes, Unibet, Eurotiercé, waar o.m. op voetbaluitslagen kan gewed worden. In elke negorij hebben ze ondertussen een kantoor. Naar verluidt zijn het uitstekende plekken om misdaadgeld wit te wassen. Zelf afficheren de bookmakers zich graag als een ‘behendigheidsspel’ en kopen ze veelvuldig reclametijd om en rond TV-uitzendingen van sportwedstrijden.

Kansspelcommissie

In werkelijkheid zijn het natuurlijk kansspelen zoals een ander, met dat verschil dat er ook nog eens mogelijkheden zijn om wedstrijden te vervalsen, waarbij zelfs betrokken sportlui, waarvan je zou denken dat ze goed rondkomen, zich in de grijze zone begeven (zie de zaak Deschacht).

Een officiële Kansspelcommissie moet op een en ander toezien en deelt vergunningen uit. Want, typisch Belgisch, kansspelen zijn bij de wet nog steeds verboden behalve voor wie ze mag uitbaten. De verwevenheid van die commissie met de sector is bedenkelijk. Een zekere Marc Callu was tot februari 2015 strategisch expert in de Kansspelcommissie. Na zijn pensionering verkaste hij naar de lobbyvereniging van de grote gokbedrijven, de European Gaming Compliancy Institute (EGCI) die hij nota bene mee uit de grond stampte. Callu weet perfect hoe de goksector zich kan ontwikkelen en het openbaar domein inpalmen, inclusief de media en het internet, zonder verontrust te worden.

Afgezien van dat boswachter-stroper-verhaal (denk ook aan gewezen EC-voorzitter José Manuel Barroso die naast zijn pensioen nu lobbyt voor Goldman Sachs, de bank die mee aan de basis lag van de Europese staatsschuldencrisis in 2009), is de uitwoekering van de goksector in België en over heel Europa een voorbeeld van hoe de liberaal denkende machtstructuren bedrijven en producten in stand houden die aan regelrechte psychologische afbraak doen, wellicht minstens even erg als de drugproblematiek. De belasting op de domheid is een business in de verdwazing geworden.

Gokken is schadelijk

Want gokken is een verslaving die mensen en gezinnen financieel wel degelijk ruïneert. Vooral via het internet is de drempel quasi nul en kan iedereen (ook minderjarigen) naar hartenlust geld inzetten. Er zijn voorbeelden van minderjarigen die zich probleemloos als Kermit De Kikker lieten registreren. België wordt algemeen beschouwd als ‘de Far West van het online gokken’, waar zelfs hogervermelde Jannie Haek met lede ogen tegenaan kijkt: de Nationale Loterij ziet jaar na jaar marktaandeel opgeslorpt worden door de snel groeiende gokbusiness.

Iemand moet hier eens wat vervelende principiële vragen stellen. Maar welke politicus zou zich aan zo’n kamikaze-oefening wagen? Gokken is populair, en maakt zichzelf nog populairder, zoals dat met elke verslaving het geval is. Iets zegt me overigens dat het politieke bedrijf onder de hoofding ‘brood en spelen’ mensen liever ziet wedden op een voetbaluitslag dan zich afvragen wat het parlement zoal uitricht. Zoals gezegd: het leven is een loterij, en de staat verkoopt de biljetten. Democratie op zijn best.

Euromilions

Van Nationale Loterij naar universum van bookmakers