De zuidelijke Kaukasus staat weer in brand nadat het conflict tussen de Armeniërs van Nagorno-Karabach en Azerbeidzjan opnieuw losbarstte. De regio in het zuiden van de Kaukasus wordt internationaal erkend als onderdeel van Azerbeidzjan maar wordt tot op heden de facto gecontroleerd door Armeniërs die het als een tweede Armeense republiek genaamd Artsakh besturen. Na de val van de Sovjet-Unie slaagden de Armeniërs uit deze betwiste regio er na een bloedige oorlog in hun onafhankelijkheid te verkrijgen.

Etterende wonde

Beide partijen komen tot op heden met eigen argumenten voor de rechten op het land. Stalin maakte van Nagorno-Karabach een oblast in de Azerbeidzjaanse Sovjetrepubliek, maar voor de Armeniërs blijft dit historisch Armeens land waar Bakoe niets over te zeggen heeft. De wapenstilstand van 1994 bracht geen blijvende oplossing en het conflict laait als een etterende wonde op regelmatige basis weer op. Sinds vorige week escaleerde deze vergeten oorlog weer in alle hevigheid.

Harout Chirinian van de European Armenian Federation for Justice and Democracy (EAFJD): ‘Azerbeidzjan heeft vele interne problemen. Naast de Covid-19 pandemie creëren de corruptie en het autoritaire regime van president Aliyev veel onvrede bij de bevolking. Die projecteert haar onvrede dan weer op hem wat zijn positie doet wankelen. Aliyev probeert de aandacht van deze interne problemen af te wenden door de strijd tegen de Armeniërs weer te ontketenen. Maar deze keer beperkt de strijd zich niet enkel tot Nagorno-Karabach maar wordt ook Armenië zelf getroffen. Hierdoor wordt de territoriale integriteit van Armenië geschonden, de kiem voor een verdere en gevaarlijkere escalatie van dit conflict.’

De ophitsende rol van Turkije

Terwijl het Westen en regionale grootmachten zoals Rusland en Iran oproepen dat beide partijen de vijandelijkheden moeten beëindigen schaart Turkije zich volledig achter de strijd van Azerbeidzjan. Dit heeft verschillende redenen. Enerzijds beschouwen beide landen zich vanuit een nationalistisch perspectief als één Turkse natie verdeeld over twee staten. In Azerbeidzjan wordt de oorlog dan ook gekaderd als een conflict van de Turkse volkeren tegen hun gemeenschappelijke Armeense vijand.

Daarnaast herleeft in Turkije na het imploderen van de Sovjet-Unie ook weer het Turanisme (De vereniging van alle Turkse en Altaïsche volkeren Nvdr.) Tussen Turkije en Azerbeidzjan liggen de twee Armeense naties die deze ideologische en strategische verbinding verhinderen. Want een landelijke verbinding tussen Turkije en Azerbeidzjan zou Ankara rechtstreeks kunnen verbinden met de strategisch belangrijke olie- en gasvoorraden van Bakoe alsook met de Turkse naties rond de Kaspische zee.

Status-quo

Een andere beweegreden voor Ankara is het neo-ottomanisme van de Turkse president Erdogan. Hij stuurt het conflict aan omdat hij hoopt met deze militaire confrontatie de Turkse invloedzone in de zuidelijke Kaukasus te kunnen uitbreiden. Hiermee komt hij – net zoals in Syrië en Libië – wel opnieuw rechtstreeks in confrontatie met Rusland. In tegenstelling tot Syrië of Libië grenst de zuidelijke Kaukasus direct aan Rusland en zijn de veiligheidsbelangen voor Moskou hier veel groter dan op de strijdtonelen in het Midden-Oosten.

Moskou gaf aan dat het tussen beide strijdende partijen wil bemiddelen en Armenië liet weten dat het klaar was voor een bemiddelingspoging om een ‘staakt het vuren’ te bereiken. Maar in Bakoe is men hiertoe niet bereid. Aangezien het status-quo de Armeniërs meer zal bevoordelen dan de Azeri’s zullen die laatsten liever met Turkse (militaire) steun blijven proberen om het voor hen nadelige status-quo met militaire middelen te doorbreken.

Syrische strijders

Voor het conflict losbarstte rapporteerde onderzoeksjournalist Lindsey Snell al dat Turkije Syrische strijders naar Azerbeidzjan vloog. Vluchten vanuit het Libische Misratah en het Turkse Gaziantep brachten strijders van het ‘Vrij Syrische leger’ naar het strijdtoneel in de zuidelijke Kaukasus. Volgens ‘Armen Press’ gaat dit onder andere over de al-Sharqiya groep, de Hamza divisie en Jaysh al-Nukhba. Ook zou volgens andere bronnen de ‘Sultan Murad Brigade’ betrokken zijn bij de gevechten in Nagorno-Karabach. De Nederlandse overheid steunde die laatste tijdens het Syrische conflict met ‘non-lethal assistance’.

Wereldleiders zoals de Franse president stellen het Turkse transport van ‘jihadisten’ aan de kaak. Maar het ironische aan deze situatie is dat diezelfde extremisten op het Syrische strijdtoneel in hun strijd tegen dictator Bashar al-Assad door diezelfde staatshoofden werden bestempeld als ‘gematigde rebellen’. Ondertussen sneuvelden er al tientallen strijders in de vijandelijkheden en voelen vele strijders volgens bronnen van het SNA (Syrian National Army) zich bedrogen. Zij kregen aanvankelijk de belofte dat ze geen vijandelijkheden zouden zien en enkel bewakingsopdrachten moesten uitvoeren. Daarnaast heersen er ook sektarische spanningen omdat de extremistische soennitische strijders uit Syrië die zij aan zij moeten vechten met de – voor hen ongelovige – sjiitische Azeri’s.

Stemmen uit het belegerde Stepanakert

‘De Azeri’s hebben ons de oorlog verklaard!’ Vorige week zondag ging mijn GSM de hele tijd af met berichten van Armeense vrienden en kennissen die me op de hoogte brachten van het offensief dat Azerbeidzjan op Artsakh ontketende. Op sociale media zag ik de berichten met beelden van de vernietiging die de artilleriebeschietingen en drone-aanvallen in Stepanakert veroorzaken. Toen ik vorig jaar in Artsakh was leerde ik verschillende personen kennen die ondanks de constante oorlogsdreiging hun leven daar trachten op te bouwen. Bij oorlog wordt vaak vergeten dat het niet enkel draait rond geopolitiek en strategische belangen maar dat gewapende strijd in de eerste plaatst altijd ontzettend veel menselijk leed veroorzaakt. Daarom is het dus belangrijk dat de stemmen van de slachtoffers van dit oorlogsgeweld worden gehoord.

Siranush ‘ Ik was aan het slapen en werd gewekt door de bombardementen die sinds de eerste dag de hoofdstad Stepanakert viseerden. Op slechts 50 meter van mij huis trof een projectiel zijn doel. Het conflict voelt voor mij gevaarlijker en ernstiger aan dan de laatste keer. Ze gebruiken nu gesofisticeerde wapens tegen ons die we voorheen niet kenden. Mijn familie is naar de Armeense hoofdstad Jerevan gevlucht maar ik blijf hier om vrijwilligerswerk te doen.

Onze zonen dienen aan het front dus ik draag thuis een steentje bij. Ik bak bijvoorbeeld brood voor de soldaten en de inwoners die zelf niet meer aan voedsel kunnen raken. Voor de Azeri’s is dit maar één vijfde van hun grondgebied, voor ons is dit ons thuis en is deze strijd een kwestie van overleven. We winnen door te overleven, dit zijn de woorden die ik mezelf telkens herhaal als ik word geconfronteerd met de onverschilligheid van de wereld over ons lijden.’

Diaspora

Na de Armeense genocide van 1915 raakten de Armeniërs vanuit het voormalige Ottomaanse rijk verspreid over de hele wereld. Omdat ze dat deel van hun vaderland zijn verloren voelen ze zich nauw verbonden met en leveren ze een bijdrage aan de strijd die Armeniërs nog steeds moeten voeren om een eigen plaats in de regio te hebben. Maar ook Nagorno-Karabach kent zijn diaspora en ook zij volgt de strijd met een bang hart.

Anna: ‘Oorlog is vreselijk en ik betreur de doden aan beide zijden van dit conflict. Maar de wereld moet duidelijk weten dat wij deze oorlog niet zijn begonnen. De Armeniërs in Nagorno-Karabach verdedigen enkel ons thuisland en hun bestaansrecht. Het is voor mij niet makkelijk om zo ver weg te zijn van Artsakh en tegelijkertijd te beseffen dat al mijn vrienden en familie onder een constante doodsdreiging leven door de aanhoudende bombardementen.

Mijn oom is momenteel gaan vechten aan de frontlijn maar omwille van de intense strijd kan ik niemand van mijn familie bereiken om te horen hoe het met hen is. Ik ben trots op hen, maar tegelijkertijd sta ik doodsangsten uit omdat ik voor zijn leven vrees. Jammer genoeg zien we weinig concrete hulp van Europa. De EU spreekt met veel woorden maar toont weinig daadkracht. We willen concrete acties zodat deze agressie tegen de Armeniërs van Artsakh ophoudt.’

VOS Vlaamse Vredesvereniging

Tijdens de Eerste Wereldoorlog vond een van de grootste genocides van de 20ste eeuw plaats. Hoewel meer dan een eeuw geleden, blijft de Armeense Genocide actueel. Kijk naar het opgeflakkerde conflict in Nagorno-Karabach, een regio in de Zuidelijke Kaukasus. Het Armeense trauma van 1915 verbindt Armeniërs uit verschillende landen, die niet opnieuw het slachtoffer willen worden van de grillen van het Turkse regime. Samen strijden ze vandaag in Nagorno-Karabach voor hun recht op zelfbeschikking. Deze historische open wonde vormt nog steeds de basis voor dit conflict aan een van de uithoeken van Europa.

In samenwerking met onderzoeksjournalist Jens De Rycke organiseert VOS Vlaamse Vredesvereniging vzw een fototentoonstelling over Armenië en Nagorno-Karabach. Door middel van deze tentoonstelling willen we de herinnering aan de Armeense Genocide weer levendig maken, zodat de wereld zich bewust wordt van deze vreselijke gebeurtenis, zich ermee kan verbinden en er lessen uit kan trekken voor de toekomst. Daarnaast hoopt VOS op deze manier ook een bijdrage te leveren aan de erkenning van de Armeense Genocide.

European Armenian Federation for Justice and Democracy (EAFJD)

De belegerde Armeniërs van Nagorno-Karabach