Een afgewezen Tunesische asielzoeker ‘die onder de radar bleef’ – dixit premier De Croo gisteren – slachtte maandagavond twee onschuldige Zweedse voetbalsupporters af. Het drama legt nog maar eens de vinger op dé achilleshiel van ons asielsysteem: elk jaar komen er in ons land tienduizenden illegalen bij, maar we slagen er amper in om die actief op te sporen en uit te wijzen. Ook al omdat er flink wat gaten in het systeem zitten.

De cijfers liegen niet: hoewel bijna zestig procent van de mensen die in ons land asiel aanvragen die aanvraag finaal geweigerd ziet, blijft de grote meerderheid van hen achteraf wel gewoon in ons land. De facto duiken zij dus onder in de illegaliteit. In september registreerde de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ), die de asielaanvragen behandelt, 3.243 nieuwe vragen om internationale bescherming. Voor de eerste negen maanden van dit jaar staat de teller intussen al op ruim 25.000 aanvragen, tegenover 37.000 voor het volledige jaar 2022.

Het beschermingspercentage – het aantal mensen dat ook effectief asiel kreeg, zeg maar – lag vorig maand op 44 procent. Dat ligt min of meer in lijn met dat van de voorbije maanden en jaren. In de eerste acht maanden van dit jaar alleen al kregen 16.062 asielaanvragers ook het bevel ons grondgebied te verlaten, zo blijkt uit cijfers van de Dienst Vreemdelingenzaken. Het aantal mensen dat in die periode ook effectief het land werd uitgezet, bleef evenwel beperkt tot 4.158, weet Vlaams Belang-kamerlid Barbara Pas. “In dat aantal zitten dan zowel de vrijwillige en gedwongen terugkeer als de zogenaamde terugdrijvingen aan de grens vervat.”

In 2022 werden amper 5.497 illegalen het land uitgezet. Aantallen die, zo vindt Pas, tekenend zijn voor de desastreuze resultaten van het Belgische terugkeerbeleid. In vergelijking met de jaren vóór de coronacrisis ligt het aantal effectieve uitzettingen de laatste jaren inderdaad fors lager: in de periode 2015-2018 ging het nog om gemiddeld 9.000 tot 11.000 mensen per jaar.

Terugkeerakkoorden

Hét pijnpunt in de asielprocedure – zowel op nationaal als op Europees vlak – is dus dat het hoge aantal negatieve beslissingen zich niet vertaalt in een aanvaardbaar aantal effectieve uitwijzingen. In een interview met bevoegd staatssecretaris Nicole de Moor (CD&V) voor het nieuwe Doorbraak Magazine erkent ook zij dat dit bijzonder frustrerend is, maar dat het afsluiten van terugkeerakkoorden met die landen van herkomst bijzonder lastig blijft.

Veel beterschap valt er op korte termijn ook niet te verwachten: het Europese Asielagentschap gaf begin september nog aan dat we dit jaar in de hele EU mogelijk op 1 miljoen asielaanvragen zullen uitkomen. Het aantal asielzoekers in de EU dat op een beslissing op een asielaanvraag wacht, is de eerste zes maanden van dit jaar overigens ook al met 34 procent gestegen tegenover vorig jaar. Dat het Europese asielsysteem ook structureel in al zijn voegen kraakt, mag ook blijken uit het aantal mensen dat hier asiel aanvraagt maar eerder ook al elders in de EU een aanvraag indiende. Dat waren er vorig jaar al ruim 14.000.

Medewerkingsplicht

In het kader van haar ‘aanklampend terugkeerbeleid’, dat binnenkort voor goedkeuring voorligt in het parlement, voerde de Moor intussen ook een medewerkingsplicht voor terugkeer in. Met het oog daarop werden al enkele tientallen terugkeerloketten geopend in het hele land, waar afgewezen asielzoekers die het land moeten verlaten individueel begeleid kunnen worden.

‘Bij afgewezen asielzoekers die niet ingaan op een uitnodiging zal er voortaan ook sneller overgegaan worden tot gedwongen terugkeer. Met het oog daarop wordt nu een nieuw vertrekcentrum gebouwd in Steenokkerzeel en komen er drie nieuwe gesloten terugkeercentra in Zandvliet, Jumet en Jabbeke’, geeft ze aan.

Gaten in het systeem

Onvoorstelbaar maar waar: de illegale Tunesiër die maandagavond twee Zweden vermoordde, leefde hier al ruim drie jaar onder de radar, zo moest ook de regeringstop gisteren toegeven tijdens de persconferentie. Al die tijd bleek hij ook niet terug te vinden op het adres in Schaarbeek dat hij zelf had opgegeven, waarna hij daar administratief geschrapt werd. Met andere woorden: er zitten stevige gaten in het opvolgingssysteem.

Ook premier De Croo lijkt nu te beseffen dat een bevel om het grondgebied te verlaten vooral dwingender moet worden. ‘Daarvoor hebben we meer samenwerking nodig met de landen van herkomst. Vooral een aantal Noord-Afrikaanse landen weigeren hun uitgewezen onderdanen terug te nemen. Dit wordt één van de grote prioriteiten van ons land tijdens het Belgische EU-voorzitterschap begin volgend jaar’, klonk het gisteren nog.

Europese Asielagentschap

Hoe een falend syteem twee onschuldige mensen het leven kostte

Aantal asielaanvragen in EU op hoogste peil sinds 2016