Europa is vandaag nog altijd niet klaar om een eventuele nieuwe pandemie met succes het hoofd te bieden. Dat is een van de opvallendste conclusies in het gisteren voorgestelde rapport van de speciale covid-commissie van het Europees Parlement. Opmerkelijk genoeg maakt dat rapport géén vergelijkende evaluatie van de sociale en economische impact van de soms zeer uiteenlopende aanpak van de pandemie in de verschillende lidstaten.

Vorig jaar besloot het Europees Parlement een speciale commissie op te richten om een grondige evaluatie te maken van de impact van de pandemie, én van de lessen die de EU daaruit moest trekken. Daarbij was het uitdrukkelijk ook de bedoeling niet enkel de gezondheidsimpact en de vaccinatiecampagne, maar ook de socio-economische impact van de pandemie en de rechten van burgers onder de loep te nemen.

Europarlementslid Kathleen Van Brempt (Vooruit), die de speciale commissie leidde, wees gisteren tijdens een persconferentie op de grote verantwoordelijkheid van de EU-lidstaten zelf in de dramatische impact van de pandemie in Europa. ‘Ze hebben jarenlang bespaard op de gezondheidszorg in hun land. Daar hebben we letterlijk de prijs voor betaald. In de hele EU kwamen de gezondheidssystemen zwaar onder druk te staan door personeelstekorten, een onhoudbare werkdruk en een gebrek aan beschermend materiaal. Er moet nu dus dringend geïnvesteerd worden in noodcapaciteit in de zorg, en er is ook nood aan een duidelijke roadmap met het oog op een volgende gezondheidscrisis.’

Wanbeheer

De gezamenlijke aankoop van vaccins en de Europese vaccinatiestrategie werden door Van Brempt dan weer wel als een groot succes omschreven, waaruit we de nodige lessen meoten trekken. ‘Door de krachten te bundelen, stonden we sterker. Dergelijke gezamenlijke aankopen kunnen dus ook bij andere crisissen bijzonder nuttig zijn’, zei ze.

Naar dé olifant in de kamer – de prijsonderhandelingen met Pfizer over de vaccins – mocht deze speciale commissie opmerkelijk genoeg géén onderzoek doen. De fractieleiders van de belangrijkste EP-fracties beslisten immers maanden geleden al om Europees Commissievoorzitter Ursula Von der Leyen in deze netjes uit de wind te zetten.

Zij bemoeide zich nochtans persoonlijk met de onderhandelingen met Pfizer, en uiteindelijk werd er een deal ter waarde van 35 miljard euro afgesloten. Haar sms-verkeer met de topman van Pfizer bleek achteraf als bij wonder allemaal gewist. In een uiterst scherpe reactie sprak de Europese Ombudsman enkele maanden terug zelfs over ‘wanbeheer’. Intussen sleepte The New York Times de Europese Commissie ook voor de rechter om toch inzage te krijgen in de bewuste sms’jes.

Puur egoïsme

Van Brempt moest gisteren ook erkennen dat deze covid-commissie niet de macht had om de ceo van een gigant als Pfizer of Commissievoorzitter Von der Leyen naar het Europees Parlement te halen. ‘We hebben gelukkig wél met een aantal andere ceo’s van farmaceutische bedrijven kunnen praten, en we zijn er ook in geslaagd om acht Europese commissarissen op te roepen.’

Haar conclusie is duidelijk. ‘Gezamenlijke openbare aanbestedingsprocedures moeten transparanter, en het EP moet nauwer betrokken zijn bij dit soort onderhandelingen én nog meer bevoegdheden krijgen in zulke situaties.’ Het slotrapport is ook opvallend scherp voor de rol die de EU heeft gespeeld in de mondiale aanpak van de pandemie. ‘Puur egoïsme. Het was de wet van de sterkste die telde’, vindt Van Brempt. ‘Europa heeft misschien wel het hoogste aantal vaccins gedoneerd aan het globale zuiden, maar we hebben die landen compleet in de steek gelaten wanneer het aankwam op eigen productie van medisch materiaal en vaccins.’

Draconische maatregelen

Al even opmerkelijk is de vaststelling dat de covid-commissie zich amper uitspreekt over de grote verschillen in aanpak van de pandemie tussen de EU-lidstaten onderling. En over de lessen die we daaruit zouden moeten trekken. Terwijl Zweden weigerde om lockdowns in te voeren en de economie daar de hele tijd open bleef, namen de meeste andere lidstaten vaak zeer draconische maatregelen. Niet zelden met een zeer nefaste sociale, economische en mentale impact.

Veel verder dan aanbeveling om de scholen voortaan ten allen tijde open te houden en een oproep om ook de nationale parlementen nooit meer buitenspel te zetten, komt dit rapport niet. In een reactie onderstreept Kathleen Van Brempt dat het nooit de bedoeling was om het beleid in alle 27 lidstaten te evalueren of op zoek te gaan naar de best practices. ‘Zowat overal zijn er intussen nationale initiatieven genomen om het eigen beleid te evalueren’, reageerde ze. Volgende maand stemt de plenaire vergadering van het Europees Parlement over dit rapport, daarna is het aan de Europese Commissie om met deze aanbevelingen aan de slag te gaan.

Europese covid-commissie

Covid-commissie Europees Parlement spaart de kool en de geit