De Europese Commissie, het Europees Parlement en de Raad van de EU tekenden woensdagmiddag de Europese Fietsverklaring. Een trofee voor Ecolo-minister Georges Gilkinet. De fiets en de fietspaden worden binnenkort een beleidsdomein van de Europese Unie. Nu is het een bevoegdheid van de gewesten.

In het kader van het roterende Belgische EU-voorzitterschap mag elke federale minister een informele Europese raad organiseren. Op 3 en 4 april was het de beurt aan verkeersminister Georges Gilkinet (Ecolo). Ook de bevoegde gewestelijke excellenties tekenden present: Lydia Peeters (Open Vld), Elke Van den Brandt (Groen), Alain Maron (Ecolo) en Philippe Henry] (Ecolo).

Op zo’n informele top wordt de agenda niet bepaald door dringend Europees wetgevend werk of door dringende Europese politieke vraagstukken, maar door de gastheer. In dit geval dus Gilkinet. De Ecolo-minister wou kennelijk scoren met zijn fietsbeleid, één van zijn campagnethema’s. De EU-ministers kregen een ‘inspirational video’ te zien over fietsen en kregen ook toespraken van de fietsersbond en van deelfietsbedrijven. Alle excellenties tekenden daarna de ‘European Declaration on Cycling’. Het communicatieteam van Gilkinet pakte er groots mee uit op sociale media. Maar waarover gaat dat?

Korte afstanden

Het officiële verhaal is dat sinds de coronapandemie fietsen een ongeziene ‘boom’ kent. Dat zou een zeer diepe transformatie betekenen in hoe Europeanen zich over korte afstanden verplaatsen. Met positieve effecten voor het milieu en voor de gezondheid. Maar volgens Gilkinet is er ook economische impact. Niet alleen door het verminderen van de files, maar ook door de duizend Europese kmo’s uit de fietssector die goed zouden zijn voor één miljoen jobs. De productie van (elektrische) fietsen groeit, en Europa is volgens de minister ook toonaangevend in de ontwikkeling van fietsdiensten, deelfietsen en fietstoerisme.

De EU zal terzake het beleid van de gewesten bepalen. EU-ambtenaren gaan een plan en ook regels opstellen

De Europese Fietsverklaring kwam overigens niet uit de lucht vallen. Op initiatief van de drie Benelux-landen werd in 2022 een alliantie gesloten van zes EU-landen (België, Luxemburg, Denemarken, Nederland, Oostenrijk en Ierland) die al een vorige ‘European Cycling Declaration’ tekenden. Toen niet toevallig allemaal groene ministers, op de D66-minister uit Nederland na. In die verklaring stond de oproep om een gemeenschappelijke Europese fietsstrategie te ontwikkelen en een Europees jaar van de fiets te organiseren.

Vorig jaar nam ook het Europees Parlement daarover een resolutie aan. De Europese Commissie volgde, met een eigen ‘EU Declaration on Cycling’ als onderdeel van de Green Deal. Dat wordt momenteel in een wetgevend kader gegoten.

Europees fietsbeleid

De bedoeling is dat er EU-regels komen om het fietsen in de EU te bevorderen. Voor Gilkinet is zijn ‘high-level Conference on Cycling’ tijdens deze informele top het startschot voor dat nieuw Europees fietsbeleid. Het gaat hier dus over een overdracht van bevoegdheden van de lidstaten naar de EU.

De EU zal terzake het beleid van de gewesten bepalen. EU-ambtenaren gaan een plan en ook regels opstellen. Bijvoorbeeld over de fietsinfrastructuur. EU-subsidies voor fietspaden of deelfietsen moeten nationale of regionale ministers over de streep trekken. Er komt ook een Europese industriële strategie voor de productie, de verkoop en het recycleren van fietsen.

Al is er kennelijk nog veel werk. Op de informele top verscheen een kaart van alle fietspaden in de EU. Daarop kleuren Vlaanderen, Nederland, Denemarken en een stukje van West-Duitsland compleet rood. Daar liggen dus fietspaden. In de rest van de EU loopt hier een daar een rood lijntje.

De verklaring van de Benelux-landen eist ook dat in steden een maximumsnelheid van 30 kilometer per uur veralgemeend wordt

De EU-Fietsverklaring wil dat alle overheden in de lidstaten investeren in fietsen. Overheden moeten bijgevolg ook zelf zo veel mogelijk met de fiets rijden of laten rijden. Daarbij komt dat allerhande Europese financieringsmiddelen zoals het Sociaal Klimaatfonds, het Fonds voor Regionale Ontwikkeling, het Cohesiefonds, het Landbouwfonds, het Technical Support Instrument en het Covidherstelfonds voorwaarden inbouwen om fietsen te stimuleren of te verplichten. Wie dus subsidies van de EU wil, bedenkt voor zijn personeel of zijn inwoners best een fietsplan.

Er moeten ook meer synergieën komen met andere vervoersmodi. Op het openbaar vervoer, op bussen en treinen, moet meer plaats komen voor fietsen. Veiliger en beveiligde fietsparkings moeten ingeplant rond trein- en busstations. Deelfietsen moeten ondersteuning krijgen.

30 km/uur

De verklaring van de Benelux-landen eist ook dat in steden een maximumsnelheid van 30 kilometer per uur veralgemeend wordt. En veel stedelijke ruimtes moeten alleen toegelaten zijn voor fietsers en voetgangers, waar de maximumsnelheid niet hoger mag zijn dan 20 km per uur.

Conclusie? De EU zal binnenkort bepalen dat elke stad deelfietsen moet hebben, dat de maximumsnelheden moeten zakken en dat er zo veel mogelijk fietsstraten, fietspaden en fietsparkings komen. Personeel zal met de fiets moeten gaan werken. Zoals de lobby van fietsersbonden zei: dit was een historische dag. En de Vlaamse regering zal daar niks aan kunnen veranderen. Als ze dat al zou willen. Vlaams minister voor Mobiliteit Lydia Peeters zette trots haar handtekening. Naast die van Gilkinet.

Europese Fietsverklaring

Ecolo-minister Gilkinet draagt fietsbeleid over aan EU