De Moslimexecutieve verliest haar erkenning, maar een eindeloze procedureslag dreigt. Koen Metsu, federaal volksvertegenwoordiger (N-VA): ‘De minister had al veel eerder duidelijk moeten optreden, op basis van de financiële malversaties.’

Een aanslepend verhaal

Op 14 september stuurde Van Quickenborne de leden van de Moslimexecutieve een brief waarin de intrekking van de erkenning van het representatief orgaan werd aangekondigd. De federale minister van Justitie pakte breed uit in de media, al is er nog steeds geen sprake van een feitelijke intrekking. Daar is immers een Koninklijk Besluit voor nodig, dat momenteel nog bij de Raad van State ligt. Het is afwachten hoe die reageert, maar het weinige dat er nog overbleef van de bruggen tussen de Moslimexecutieve en de minister lijkt nu wel helemaal opgeblazen.

Het Executief van de Moslims in België (EMB), zoals het orgaan voluit heet, spreekt alvast van een wraakactie van de minister. Dat is wellicht niet geheel onterecht. Op 1 september werd de Belgische staat, in de persoon van minister Van Quickenborne, namelijk veroordeeld, omdat ‘ze zich op een illegale wijze heeft gemengd in de activiteiten van de Moslimexecutieve’ (Belga, 7 september 2022). In 2020 had de minister aangestuurd op het ontslag van de toenmalige ondervoorzitter van de Moslimexecutieve, Salah Echallaoui, na hem op basis van een advies van Staatsveiligheid beschuldigd te hebben van spionage. Daarop stapte de man op als ondervoorzitter en trok naar de rechtbank. Die oordeelde begin september dat, zolang de Staatsveiligheid haar bron niet bekendmaakt, de informatie geen bewijswaarde heeft. En dat de minister, door zich zo uitdrukkelijk te mengen in de personeelszaken van het EMB, inbreuk heeft gepleegd op de vrijheid van religie en vereniging.

Hoewel er een zweem van wraak rond de intrekking van de erkenning hangt, komt ze niet uit de lucht gevallen. In februari 2022 startte Van Quickenborne de procedure al op (De Tijd, zaterdag 19/2/22, p.10). Op dat moment stelde Edward Landtsheere, woordvoerder van minister Van Quickenborne, dat dat het gevolg was van een proces dat al sinds december 2020 loopt. De minister schortte toen de vergunning van de Grote Moskee in Brussel op, wegens vermeende Marokkaanse inmenging en zei dat ‘alle organen van de Moslimexecutieve moeten worden vernieuwd met moslims die het goed menen met ons land’.

Reorganisatie van de Moslimexecutieve

Na twee ingebrekestellingen de voorbije twee jaar, kwam de Moslimexecutieve eind januari 2022 met een reorganisatiemodel dat, volgens Van Quickenborne, ruim onvoldoende was. Koen Metsu (N-VA), die de Moslimexecutieve al vele jaren volgt, zegt dat het in elk geval moeilijk is om er uitspraak over te doen of die reorganisatie daadwerkelijk zoden aan de dijk zou brengen.

Het reorganisatiemodel bevatte de aanbeveling dat er zes vrouwen op een totaal van vijftig leden in het EMB zouden zitten. Géén vooruitgang, vond Van Quickenborne. Wat de financiering van moskeeën betreft, werd er gesproken van ‘andere financieringsbronnen’. Ook dat was iets waar Van Quickenborne zich vragen bij stelde. Is dat dan financiering uit het buitenland, uit Turkije, Saoedi-Arabië of Marokko? Zoiets ligt erg gevoelig, want politieke inmenging lijkt dan vanzelfsprekend.

Dat is begrijpelijk, maar is er dan geen buitenlandse financiering bij de andere levensbeschouwingen? De katholieke kerk bijvoorbeeld is toch nauw verbonden met het Vaticaan?

‘Eigenlijk is het probleem niet zozeer de financiering of andere hulp, maar wel de politieke sturing‘, weet Metsu. ‘Het rapport van de Staatsveiligheid maakt dat duidelijk. Er gebeuren dubieuze dingen binnen het EMB. Dat is een verschil met de katholieke kerk. Daar is geen sprake van politieke inmenging.’

Er is natuurlijk de grondwettelijke scheiding van kerk en staat. Daar loopt Van Quickenborne duidelijk tegenaan. Wat kan de overheid eigenlijk wel doen in dit verhaal? ‘De overheid kan om te beginnen de principes van goed bestuur hanteren. Daarnaast is er de veiligheidskwestie en de discussie over de aanwezigheid van spionnen. Daarbij kunnen er toch bepaalde basisvoorwaarden gesteld worden? Dan denk ik aan het vermijden van buitenlandse politieke inmenging en een transparante boekhouding. Uiteindelijk zijn dat zaken die in het algemeen belang zijn. Vanuit de moslimgemeenschap is daar ook veel vraag naar.’

Van Quickenborne gaat niet vrijuit

De clash tussen Van Quickenborne en de Moslimexecutieve bereikt nu een nieuw hoogtepunt. Kon dit vermeden worden? ‘De minister had al veel eerder duidelijk moeten optreden’, meent Metsu. ‘Dit sleept te lang aan. Er is het spionageverhaal en ik merk al langer een complete nonchalance in gesprekken met de minister. Daarnaast zijn er ook financiële malversaties. Het EMB kan niet altijd verantwoorden waar geld naartoe gegaan is. Vorig jaar heb ik bijvoorbeeld wanbeheer aangeklaagd rond de aankoop van een Mercedes in 2017. Ik heb meermaals een financiële audit gevraagd, maar die werd keer op keer geweigerd. Die financiële wantoestanden waren reden genoeg om de erkenning in te trekken.’

Dat financiële luik had dus veel eerder aan de kaak gesteld kunnen worden, zonder inmenging van de staat in religie te riskeren. De lange aarzeling van de minister mondt nu uit in een explosieve situatie. De minister verwacht van het EMB dat ze zelf met een oplossing komt. ‘Maar dat is bijzonder lastig’, aldus Metsu. ‘Er is niet zoiets als dé islam. Er is geen structuur, zoals bij de katholieke kerk. Het EMB is een amalgaam van imams die uit verschillende hoeken van de wereld komen en verschillende ideologieën hebben. Buitenlandse invloed is daarbij niet vreemd. Het is natuurlijk voor elke levensbeschouwing quasi onmogelijk om de hele gemeenschap te vatten in een representatief orgaan, maar het zal toch nodig zijn om een gesprekspartner te hebben. En hopelijk vertolken de figuren die de plak zullen zwaaien dan een westerse stem.’

Een context van verzuurde relaties

Het is koffiedik kijken hoe het verder zal lopen. Iedereen verwacht dat het EMB zal ingaan tegen het besluit van de minister. Bovendien hangt veel af van het advies van de Raad van State. Twee weken geleden floot de rechtbank van eerste aanleg in Brussel Van Quickenborne al terug, omdat hij zich te veel mengde in de interne werking van de Moslimexecutieve en ook nu kan het daarop uitdraaien.

En wat dan? Wat zal er overblijven van de beloofde reorganisatie, waarin nieuwe verkiezingen in december aangekondigd werden? Zelfs als er verkiezingen komen en er een nieuw EMB geïnstalleerd wordt, is het de vraag wie daarin zal zetelen. En dan moet Van Quickenborne weer helemaal opnieuw beginnen. In een context van verzuurde relaties.

Executief van de Moslims

De Moslimexecutieve: verzuurde relaties, rechtszaken en een wraakactie