De Amerikaanse Government Availability Office (GAO), een onafhankelijke onderzoeksinstelling van het Congres, heeft een nieuw rapport gepubliceerd over de F-35-gevechtsvliegtuigen. Op het eerste gezicht lijkt het F-35-programma een pak duurder te worden. Maar klopt dat wel? En wat met onze Belgische F-35’s?

De GAO, die optreedt als onafhankelijk controle orgaan voor het Congres, schetst geen goed beeld van het F-35-programma. De totale kost van het programma (voor alle Amerikaanse vliegtuigen) stijgt naar bijna 2000 miljard dollar, voor aankoop en onderhoud.

De kosten van onderhoud worden geschat op 1500 miljard dollar; een pak meer dan in 2018 werd geschat (1030 miljard). Voor dat geld zullen de Amerikanen in totaal meer dan 2.400 F-35-gevechtsvliegtuigen gebruiken, in drie varianten. De F-35A is de standaardversie, de F-35B is geschikt om verticaal op te stijgen en te landen, en de F-35C krijgt een steviger onderstel en grotere vleugels, om te kunnen opereren vanop vliegdekschepen.

Targets gehaald

In totaal werden al 650 F-35’s geleverd aan de Amerikaanse strijdkrachten, 1.800 anderen staan nog gepland. Afhankelijk van de variant, wisselt ook de kostprijs om een vliegtuig gedurende een jaar te gebruiken. Voor de meeste toestellen werd vastgesteld dat ze jaarlijks 6,4 miljoen euro mogen kosten. Dat geld dient voor onderhoud, operaties en trainingen, trainingsmunitie, maar ook voor brandstof en de kost van personeel. De meeste varianten van de F-35 halen dat doel ook.

Dat die targets gehaald worden, mag niet echt verbazen, zo blijkt uit het rapport. In juni 2023 werden die namelijk naar boven bijgesteld. Maar bij het F-35-programma is men niet te spreken over het rapport. Die stijging in kosten op de volledige levensduur van het programma is namelijk simpel te verklaren: de Amerikanen zullen tot 2088 met de F-35 vliegen, waar dat tot vorig jaar nog 2077 was. Elf jaar extra vliegen met een grote vloot aan toestellen, dat stuwt de totale kost logischerwijs de lucht in.

Maar ook over de kosten op jaarbasis per vliegtuig zijn er toch enkele nuances aan te brengen. Zo werd in 2014 nog becijferd dat jaarlijks 8,8 miljoen euro nodig was per jet, wat nu dus wordt teruggebracht naar 6,2 miljoen. En ook de prijs per vlieguur daalde spectaculair, van 81.000 euro in 2014 naar 31.500 in 2022.

De Belgische vloot

Voor onze eigen F-35-vloot is het rapport eigenlijk goed nieuws. ‘Op het eerste gezicht lijkt het of de F-35 duurder wordt, maar dat komt voornamelijk doordat het over een langere periode wordt bekeken, en omdat het over meer vliegtuigen gaat’, verklaart een luchtmachtgeneraal. ‘Verderop wordt duidelijk dat de kost per vliegtuig per jaar daalt. Dat betekent dat we in België ruim onder de geschatte jaarlijkse kost van 220 miljoen euro uitkomen.’

Goed nieuws dus voor de Belgische F-35-vloot. Maar er is ook minder goed nieuws: bij het contract tussen België en fabrikant Lockheed Martin werd afgesproken dat ons land ‘de meest moderne uitvoering’ van de vliegtuigen zou krijgen. Op dit moment zit het programma midden in een grote upgrade. Dat brengt vertraging met zich mee, waardoor ook de Belgische planning opschuift.

De eerste F-35-vliegtuigen zullen volgens de bijgestelde plannen pas eind dit jaar worden afgeleverd, maar blijven nog in de Verenigde Staten. Daar zullen ze gebruikt worden om Belgische piloten op te leiden, in nauwe samenwerking met de Amerikanen. Ergens in de loop van volgend jaar zet het eerste toestel zijn wielen op Belgische bodem, op de luchtmachtbasis van Florennes.

F-35-gevechtsvliegtuigen

De F-35 wordt duurder, maar dat is voor ons goed nieuws