Volgens de VRT-radio moeten leefloontrekkers allemaal aan de zonnepanelen. Hernieuwbare energie was altijd een lucratieve gadget voor mensen die niet op een euro meer of minder moesten kijken. Een wereldvreemde redenering om de sociaal zwakkeren aan de zonnepanelen te krijgen, legt perfect bloot hoe VRT-journalisten geen enkele voeling meer hebben met de onderkant van de maatschappij.

Afgelopen maandag besteedde Radio 1 minutenlang aan het promoten van een voorstel van Robrecht Bothuyne en Leen Dierick (CD&V) om burgers die hun sociale tarief afstaan gratis zonnepanelen te geven. Het persbericht las als een aprilgrap, maar blijkt ernstig bedoeld. Op toch minstens om aandacht te trekken.

Federale bevoegdheid

Los van het feit of de VRT-nieuwsdienst zoveel aandacht moet schenken aan een proefballonnetje dat een Vlaams parlementslid en een Kamerlid oplaten om mee te surfen op de algehele fascinatie, of zelfs terechte angstpsychose van de bevolking over de energieprijzen, valt daar mediakritiek op te geven.

Ten eerste zou de VRT-nieuwsdienst zo’n voorstel mogen analyseren op zijn merites. De eerste vraag is of een burger zijn sociaal tarief kan afstaan of weigeren. De tweede vraag die een journalist zich dan kan stellen is of het sociaal tarief een bevoegdheid van het Vlaams Parlement is. Dat laatste is het duidelijk niet. Het sociaal tarief of juister de ‘sociale maximumprijs’ is een federale bevoegdheid. Het is de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en Gas (CREG) die het sociaal tarief berekent.

De CREG is een federale instelling en houdt een databank bij van ‘beschermde klanten’. Het sociaal tarief wordt alleen toegekend aan personen en gezinnen die bepaalde uitkeringen of tegemoetkomingen krijgen. Het is de federale overheid die bepaalt wie al dan niet recht heeft op de sociale maximumprijs. De meest voorkomende uitkering die recht geeft, is het leefloon dat betaald wordt door de voormalige OCMW’s maar gefinancierd is door de POD Maatschappelijke Integratie. Een federale dienst. Een andere uitkering is invaliditeit dat onder de Sociale Zekerheid valt en eveneens een federale bevoegdheid blijft.

Kwaad bloed

De financiering van de sociale maximumprijs gebeurt door de federale regering, maar die betaalt zelden die kortingen. De vergoeding die leveranciers ontvangen voor de beschermde klanten wentelt de overheid af op de andere klanten die daarvoor een federale bijdrage betalen op hun energiefactuur. Dat bedrag liep de afgelopen jaren op van 12 euro tot circa 50 euro per klant per jaar. Al bij al een bescheiden bijdrage qua solidariteit en een pak minder dan de subsidies voor groene stroomcertificaten en allerhande groene subsidies die in de energiefactuur van de burgers werden gestoken.

De media vergaten dit laatste de vorige week al evenmin te checken toen een federale minister zei dat de uitbreiding van het sociaal tarief de regering 160 miljoen euro kostte. Logisch: het sociaal tarief zet bij veel consumenten onterecht veel kwaad bloed omdat hun energiefactuur een tweede belastingbrief is geworden. Dus verzwijgt de regering dit liever.

Verkapte gemeentefinanciering

Daarnaast is er nog het Energiefonds dat ook via de energiefactuur van klanten wordt geïnd. Ook die kosten int de federale overheid (in dit geval de POD Maatschappelijke Integratie) om het geld ter beschikking te stellen van de OCMW’s of hun juridische opvolgers aangezien OCMW’s eigenlijk afgeschaft zijn.

De centra (ex-OCMW’s) moeten de begeleiding en de financiële maatschappelijke steunverlening aan de meest hulpbehoevenden inzake energielevering verzekeren. De OCMW’s mogen met deze middelen een dienst voor schuldbemiddeling en budgetbegeleiding opzetten. Zo kunnen ze cliënten helpen die betalingsmoeilijkheden hebben. Ze kunnen ook achterstallige rekeningen aanzuiveren en maatregelen nemen voor een preventief sociaal energiebeleid. Het merendeel van dit geld gaat echter op aan werkingskosten van diensten voor energiearmoede bij de centra van steden en gemeenten. Het is dus vooral een verkapte financiering van de steden en gemeenten.

Enkel zonnepanelen op eigen huis

Een derde vraag die de journalisten van de VRT zich hadden kunnen stellen: wat is ‘het schenken van zonnepanelen’ eigenlijk? Dat zijn in wezen subsidies voor zonnepanelen. Nu geeft de overheid al veel subsidies aan zonnepanelen. De Vlaamse Overheid geeft via minister Zuhal Demir (N-VA) al 32 miljoen euro per jaar om een subsidie van 1500 euro te geven aan particulieren die zonnepanelen willen plaatsen. Subsidies voor zonnepanelen zijn dus wel een Vlaamse bevoegdheid.

Inhoudelijk beweren Bothuyne en Dierick dat ze willen dat de Vlaamse en federale overheid samenwerken en dat België en Vlaanderen zo de doelstellingen qua hernieuwbare energie kunnen behalen. Ze beweren ook dat ze het goed doorgerekend hebben. ‘We gaan van het subsidiëren van verbruik naar het subsidiëren en financieren van eigen groene energie productie’ aldus hun persbericht. ’Commerciële elektriciteitscontracten hadden in juni 2022 een gemiddelde jaarprijs van 1.552,39 euro (voor 3500 kWh). Voor eenzelfde verbruik bedroeg de jaarfactuur aan sociaal tarief €741,94. Dat is een korting van €810,45 euro. De elektriciteitsfactuur van een gemiddelde klant met sociaal tarief zo ongeveer evenveel als de factuur van een gemiddelde klant met commercieel tarief en zonnepanelen (€ 771,69). Men betaalt dus niet meer voor zijn elektriciteitsfactuur én geniet na de afbetalingsperiode van de zonnepanelen, nog 20 jaar van gratis stroom (en een injectievergoeding).’

Ze vergeten gemakkelijkheidshalve dat iemand enkel zonnepanelen kan leggen op zijn eigen huis. Laat het hebben van een eigen huis nu net een regel zijn die iemand uitsluit van een leefloon. De journalisten van de VRT-nieuwsdienst kennen blijkbaar weinig leefloontrekkers.

Rare kronkel

In dezelfde uitzending maken politici en journalisten een gelijkaardige rare kronkel als ze beweren dat de renteloze groene lening van 60.000 euro om een huis energiezuinig te maken of van hernieuwbare energie (lees zonnepanelen, warmtepompen, batterijen…) te voorzien, extra kan bijdragen. Ten eerste is een renteloze lening nog steeds een lening of een schuld. Ten tweede moet daar een inkomen tegenover staan. Rente of niet. Met een leefloon is dat sowieso uitgesloten. Zelfs het Vlaams Woningfonds geeft geen leningen aan leefloontrekkers. Ook die eisen een vast inkomen.

De kloof met de burgers die bij vele politici en journalisten bestaat begint stilaan uit te groeien tot een kloof met de realiteit. Bij hernieuwbare energie of klimaatproblematiek schakelt het gezond verstand zich blijkbaar automatisch uit bij de elite.

Federale bevoegdheid

De wereldvreemde zonnepaneelleurders van de VRT