De huidige Duitse regering vormt een eerder onnatuurlijke coalitie van roden (SPD), groenen (Bündnis90/Die Grünen) en ‘gelen’ (de liberale FDP). Binnen de verkeerslichtcoalitie (‘Die Ampel’) van Bondskanselier Olaf Scholz (SPD) vormen de liberalen zowat het rechtse correctief. Letten op het geld, luidt hun boodschap. Maar daarmee hebben ze het niet onder de markt tussen partners die de overheid graag zien investeren en subsidiëren.

Concurrentiepositie

De FDP probeert onder haar voorzitter én federaal minister van Financiën, Christian Lindner, de begroting op peil te houden. De partij hamert bijvoorbeeld op het respecteren van de ‘Schuldenbremse’, de schuldenrem die bepaalt dat de federale begroting een deficit van maximaal 0,35% van het BNP mag vertonen. Een ander voorbeeld is de heikele kwestie van ontwikkelingssamenwerking. FDP-Vicevoorzitter Wolfgang Kubicki liet zich in een interview met Welt am Sonntag ontvallen dat hij ‘massief’ zou sparen op het budget ervan. Eerst zouden we de concurrentiepositie van Duitsland in de wereld moeten veiligstellen, vindt hij, pas dan kunnen we andere landen helpen.

Vorige week brachten twee leden van de FDP-Bondsdagfractie, Otto Fricke en Michael Link, een nota uit onder de titel: ‘Argumentationshilfe: Solide Haushaltspolitik für eine starke Außenpolitik’ (‘Ondersteuning van argumentatie: Solide begrotingspolitiek voor een sterke buitenlandse politiek’). De welstand en de vrijheid van Duitsland, schrijven ze, vereist een ‘aangepast besteden van middelen op het internationale niveau’. Ze halen ook uit naar de vorige regering, de Grote Coalitie van christendemocraten (CDU/CSU) en sociaaldemocraten (SPD) van Merkel IV (2017-2021), die de middelen van de Buitenlandse Politiek ‘mit der Gießkanne’ (‘met de gieter) verdeelde zodat ze ‘international verzettelt’ (‘internationaal versnipperd’) geraakten.

Fietspaden in Peru

Het ogenblik zou gekomen zijn om weer prioriteiten op te stellen en na te gaan ‘hoe gelden van ontwikkelingssamenwerking het meest effectief kunnen ingezet worden en welke projecten gemeenschappelijke belangen direct bevorderen’. Bij dit laatste zullen ze onvermijdelijk gedacht hebben aan de omstreden financiering met 315 miljoen euro van fietspaden in Lima, de hoofdstad van Peru.

Dat Duitse project voorziet in de aanleg van twee meter brede fietspaden over een lengte van 114 kilometer in een stad waar de mensen nauwelijks fietsen. Het geldt als toonvoorbeeld van moreel wishful-thinking en van verspilling, naast vele andere, temeer omdat de infrastructuur van Duitsland zelf aardig te wensen overlaat.

Hefboom

Anders dan hun partijgenoot Kubicki willen de beide parlementsleden niet zozeer besparen dan wel de belastinggelden efficiënt inzetten. Ze pleiten voor een ‘kritisch inventariseren’ van de middelen van het Bundesministerium für wirtschaftliche Zusammenarbeit und Entwicklungshilfe (BMZ) en die van het Auswärtiges Amt (AA), het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Overlappingen tussen beide ministeries moeten afgebouwd worden; een betere coördinatie op het gebied van de ‘3D’ (‘Defence, Diplomacy, Development’) is het grote streefdoel. Een hefboom daartoe zien Fricke en Link in de integratie van het BMZ in het AA: ontwikkelingssamenwerking als instrument van de Duitse buitenlandpolitiek.

Wereldbeeld

De liberalen hadden daar tien jaar geleden al een lans voor gebroken. Onder Merkel II (2009-2013), een coalitie van CDU/CSU en FDP, was Dirk Niebel (FDP) minister van Ontwikkelingssamenwerking. De FDP kreeg de fusie van BMZ en AA er niet door; toenmalig bondskanselier Angela Merkel (CDU) verzette zich er tegen omdat ze geen ergernis wilde met de Kerken en de Niet-Gouvernementele Organisaties (NGO’s). Het zijn nu ook weer deze laatsten die kritiek spuien op de recent geformuleerde ideeën van de FDP-fractie.

Ze vinden dat de integratie van Ontwikkelingssamenwerking in Buitenlandse Zaken tot een ‘Verzwergung’, een herleiding tot een dwergenstatus, van het domein zou leiden. De minister van Ontwikkelingssamenwerking zou op gelijke hoogte met die van Buitenlandse Zaken aan de regeringstafel moeten zitten. Matthias Mogge, secretaris-generaal van ‘Welthungerhilfe’, noemt het BMZ ‘een belangrijke aanspreekpartner voor onze internationale partners in het overwinnen van honger en armoede’. Volgens Bernd Bornhorst van de katholieke hulporganisatie Misereor zou de FDP met de afschaffing van het BMZ als zelfstandig ministerie een politiek domein bestrijden dat niet past in haar ‘wereldbeeld’.

Export

De rode en groene coalitiepartners zien er een poging van de FDP in om weer in de belangstelling te komen, zeker in het licht van drie belangrijke deelstaatverkiezingen in september en vooral in de aanloop van de volgende Bondsdagverkiezingen in september 2025. De FDP flirt immers met de kiesdrempel van vijf procent, nu de achterban haar geworstel binnen een links-gedomineerde regering niet erg weet te smaken.

Svenja Schulze (SPD), de minister van Ontwikkelingssamenwerking, vindt dat de voor 2025 toegestane 10,28 miljard – iets minder dan twee procent van de federale begroting – wel ‘goed geïnvesteerd geld’ is omdat elke tweede euro in de export wordt verdiend, Duitsland zijn afhankelijkheid van China zou moeten verminderen en zijn eigen ‘verzorging met grondstoffen uit andere landen’ zou moeten opbouwen. Ex-minister Dirk Niebel merkte in een interview met de Rheinische Post op dat hij nog met 6,3 miljard euro toekwam.

Verknoping

Een verrassend geluid uit de sector kwam uit de mond van de politicoloog Stephan Klingebiel van het German Institute of Development and Sustainability (IDOS). Hij is weliswaar tegen een samenvoeging van de twee ministeries – wat de ondergeschiktheid van ontwikkelingssamenwerking aan de diplomatie zou inhouden – maar hij onderkent wel positieve elementen in de nota van de FDP-politici.

Een principiële discussie over de weg die ontwikkelingssamenwerking zou moeten inslaan, is zinvoller dan het gehakketak over ‘fietspaden in Peru’, vindt hij. Ook de mobilisering van privékapitaal en de onderlinge verknoping van defensie, diplomatie en ontwikkelingssamenwerking, de ‘3D’, zouden een positieve aanzet vormen.

fietspaden

Duitse ontwikkelingssamenwerking onder de loep

Ecolo-minister Gilkinet draagt fietsbeleid over aan EU