De Europese Commissie zet een financiële bazooka in om de lidstaten te helpen de economische schade ten gevolge van het coronavirus op te vangen. Mede omdat we in Vlaanderen sowieso al minder steun ontvangen uit het Europese cohesiefonds dan Brussel en Wallonië, dreigt Vlaanderen er nu ook bij de nieuwe Europese steunmaatregelen eerder bekaaid vanaf te komen. Minister-president Jan Jambon vraagt overleg met de Commissie.

37 miljard euro tegen corona

Met het zogenaamde corona-investeringsinitiatief wil de Europese Commissie alle bestaande EU-begrotingsmiddelen mobiliseren voor financiële steun aan de lidstaten. Die kunnen dat geld dan gebruiken voor concrete steun op korte termijn én voor de langetermijnrespons op de coronacrisis. Een van de belangrijkste kanalen om zo snel mogelijk geld over te hevelen naar de Europese lidstaten is het Europese cohesiefonds.

Met dit financieringsinstrument probeert de EU — via tienduizenden concrete projecten in alle mogelijke sectoren — de economische en sociale ongelijkheden te verminderen en een meer duurzame ontwikkeling te bevorderen. De Commissie stelde vorige week voor om zo snel mogelijk kasreserves uit de Europese structuur- en investeringsfondsen (ESIF) — het cohesiegeld van de EU zeg maar — in te zetten. Dit is geld waarover de lidstaten dan meteen kunnen beschikken.

‘Het gaat in totaal om een bedrag van zowat 37 miljard euro,’ verduidelijkt een bron binnen de Europese Commissie. ‘Heel concreet komt het erop neer dat de Commissie de lidstaten niet langer zal vragen om de niet-uitgegeven voorfinanciering voor de structuur- en investeringsfondsen voor 2019 terug te betalen.’ In theorie zouden de lidstaten voor eind juni 2020 in totaal ongeveer 8 miljard euro moeten terugbetalen van de voorfinanciering die zij voor 2019 hadden ontvangen maar nog niet hadden uitgegeven. Rekening houdend met de gemiddelde medefinancieringspercentages in de lidstaten kan met dit bedrag van ongeveer 8 miljard euro — in combinatie met medefinanciering uit de EU-begroting ter waarde van ongeveer 29 miljard euro — een totaal bedrag van 37 miljard euro worden gemobiliseerd in de strijd tegen corona.

Goede leerling

Voor ons land zou het om zowat 37 miljoen aan niet-uitgegeven voorfinanciering uit de EU-cohesiefondsen gaan. Daar komt dan nog eens 29 miljoen euro bovenop aan medefinanciering uit de EU-begroting. Die miljoenen worden beschikbaar gesteld als de 37 miljoen niet-uitgegeven cohesiegeld effectief wordt aangewend om de economische impact van het het coronavirus te milderen. Ter vergelijking: Italië zou op een bedrag van zowat 2,3 miljard aanspraak kunnen maken, voor Nederland gaat het ‘maar’ om 25 miljoen euro. Net omdat de verdeelsleutel voor de cohesiefondsen initieel ook al rekening houdt met de relatieve welvaart van bepaalde regio’s, ontvangt Vlaanderen sowieso al een pak minder cohesiegeld dan Wallonië of Brussel.

‘Eigenlijk gaat het dus om geld dat de lidstaten zouden moeten terugbetalen aan Europa omdat ze het niet uitgegeven hebben,’ verduidelijkt Olivier Van Raemdonck, woordvoerder van Jan Jambon. ‘Waarom? Omdat ze geen concrete projecten hebben gevonden om dit geld in te investeren, bijvoorbeeld bij gebrek aan cofinanciering. Europa stelt de lidstaten nu voor om die centen gewoon te houden. Nu kan Vlaanderen bij de bron inderdaad al aanspraak maken op minder geld uit dat Europese cohesiefonds dan pakweg Brussel en Wallonië. Maar daarnaast had Vlaanderen gewoonweg ook al goed gewerkt, waardoor er de facto dus minder geld overschoot en dus ook minder geld terug te storten viel. Het merendeel van de centen die ons toegewezen waren, hadden wij effectief al opgesoupeerd, als een goede leerling uit de klas. Het lijkt ons een beetje pervers dat die goede leerling nu zou gestraft worden voor zijn goed gedrag.’

6 miljoen euro

Concreet zou Vlaanderen zo maar 6 miljoen toegewezen krijgen van de 37 miljoen euro die ons land niet langer aan Europa moet terugbetalen. En dat vindt minister-president Jambon dus onaanvaardbaar. ‘Kijk, we willen hierover op dit moment geen politieke spelletjes spelen,’ klink het bij zijn woordvoerder. ‘Dit is een zeer pragmatische aanpak om heel snel te kunnen optreden. Tegelijk willen we met de Commissie wel het debat aangaan over deze regeling, omdat het in onze ogen een bijzonder merkwaardige manier is om geld te verdelen dat de economische schade door corona mee moet helpen opvangen.’

‘Het zijn natuurlijk vooral de dichtstbevolkte en de economisch meest ontwikkelde regio’s in Europa die — vanuit een puur economisch perspectief — het zwaarst in de klappen dreigen te delen. En die de centen dus ook het best zullen kunnen gebruiken om hun economie er zo snel mogelijk opnieuw bovenop te helpen. We hebben geen probleem met de oorspronkelijke verdeelsleutel voor deze Europese fondsen, maar je kan je natuurlijk wel de vraag stellen of je die nu ook zomaar moet toepassen op deze coronacrisis. Stel je eens voor wat de gevolgen hievan zouden kunnen zijn voor een land als Italië: terwijl het sterk ontwikkelde noorden van het land nu uitermate zwaar getroffen is, zou het vooral het armere zuiden zijn dat in aanmerking zou komen voor Europese steun. Dit is toch te gek voor woorden, en dat willen we dan ook aanklagen bij de Europese Commissie. Vlaanderen was tegen deze methodologie, en om die reden heeft België zich ook onthouden bij de Europese stemming hierover. We hebben intussen ook een brief gestuurd naar de Commissie en zullen hier dus nog een mouw aan trachten te passen.’

‘De oorspronkelijke verdeelsleutel is wat hij is,’ klinkt het bij De Europese Commissie. ‘We beseffen dat dit systeem nu wellicht niet perfect is, maar voor ons kwam het er nu in eerste instantie op aan om heel snel te kunnen handelen. Mochten we nu een nieuw rondje onderhandelingen moeten opstarten over die verdeelsleutel voor het cohesiebeleid, dan zijn we voor minstens twee jaar vertrokken. Die tijd is er nu niet. Binnen de huidige regeling kunnen de lidstaten een beperkt gedeelte van het cohesiegeld dat ze zullen onvangen — maximaal 3 procent — zelf eventueel wel nog herverdelen.’

financieringsinstrument

Europese coronasteun: financiële kater voor Vlaanderen