14 maanden na de verkiezingen hebben Paul Magnette en Bart De Wever van de Koning de opdracht gekregen om de formatie van een nieuwe regering voor te bereiden. Dit komt er na de aftastende gesprekken tussen N-VA en PS op eigen initiatief. Toch is de beslissing van de Koning onverwacht, aangezien er op dit moment sprake is van een volwaardige regering en er daarom geen formele formatieopdracht kan gegeven worden.

Of het deze keer wel zal lukken om een nieuwe regering te vormen, die bij voorkeur een meerderheid heeft in beide landsdelen, blijft de hamvraag. In deze speciale zomereditie van Doorbraak radio gaan Lorenzo Terrière en Bart Maddens, beide politicoloog, dieper in op de beslissing van de Koning en de slaagkansen van dit initiatief.

De onverwachte bocht van Koning Filip

Zowel Terrière als Maddens hadden niet verwacht dat de Koning opnieuw zou optreden en De Wever en Magnette zou aanstellen. Vooral niet omdat het initiatief van de Koning in theorie overbodig is voor gesprekken tussen N-VA en PS met het oog op een nieuwe federale regering. ‘We hebben een regering met volheid van bevoegdheden die niet ontslagnemend is. In principe hoort de Koning dan aan de zijlijn te staan.’ Maddens en Terrière vinden het dus vreemd dat de Koning in die context ervoor heeft gekozen om een quasi formeel initiatief te nemen. ‘Al past het wel in de strategie om de rol van de monarchie te versterken,’ voegt Maddens hieraan toe.

Volgens Terrière is het paleis veel beter geïnformeerd en assertiever dan vroeger, waardoor er sneller gereageerd wordt. De keuze van de Koning is dus onverwacht te noemen, maar zeker niet impulsief. ‘De entourage van de Koning zal zeker gemerkt hebben dat er een toenadering is tussen N-VA en PS en wenst daarop in te spelen.’

Het werk van de drie koningen

Opmerkelijk is dat het vorige initiatief niet hetzelfde quasi formele statuut kreeg als het huidige initiatief van De Wever en Magnette. De drie koningen Bouchez (MR), Lachaert (Open Vld) en Coens (CD&V) kregen met andere woorden geen opdracht van de Koning om een nieuwe federale regering voor te bereiden. Waarom schiet de Koning dan nu pas in actie?

‘Wat de drie koningen deden is in feite logischer dan wat De Wever en Magnette nu doen, aangezien N-VA en PS in de oppositie zitten,’ zegt Maddens. Terrière voegt hieraan toe dat het werk van de drie koningen slechts een intermezzo was van drie kleinere partijen, terwijl er parallelle onderhandelingen bezig waren tussen de twee grootste partijen. ‘De bal is dus pas later in het kamp van de Koning terecht gekomen.’

De slaagkansen van een deal tussen N-VA en PS

Het is niet de eerste keer dat er gekeken wordt naar N-VA en PS om een regering te vormen. Ondertussen is het al de vierde poging om beide partijen rond de onderhandelingstafel te krijgen. Of de slaagkansen van een mogelijke regering met N-VA en PS ondertussen vergroot zijn, blijft deels koffiedikkijken. ‘Wat N-VA betreft liggen de kaarten nog altijd hetzelfde, maar aan de PS-zijde zijn er wel een aantal zaken in beweging.’ Volgens Terrière heeft PS in de huidige context van een warm en sociaal beleid niks te zoeken in de oppositie. De partij zal dan ook alles op alles zetten om in de federale regering te geraken.

‘Maar we zijn er zeker nog niet,’ benadrukken Maddens en Terrière.De programma’s van N-VA en PS met elkaar verzoenen blijft een struikelblok. En ook de andere partijen meekrijgen in hetzelfde verhaal is geen sinecure. Vooral MR, die zichzelf tegenwoordig profileert als een unitaire partij, kan een toekomstige staatshervorming in de weg staan, zegt Maddens.

In de greep van de coronacrisis

De verdere evolutie van de coronacijfers en de economische crisis die ons te wachten staat zullen zeker hun effect hebben op het verloop van de onderhandelingen voor een nieuwe regering. ‘Het lichtpunt is dat het parlement momenteel in reces is en dat veel politici ondertussen achter de schermen met elkaar in contact zullen blijven. Al blijft het afwachten watt daaruit voortkomt,’ zegt Terrière.

Maddens wijst erop dat het tijdens de eerste golf in maart niet veel scheelde of N-VA en PS hadden een regering gevormd op basis van een beperkt programma. ‘Indien er een tweede golf komt, zal er opnieuw een klimaat ontstaan waarin de druk voor de vorming van een regering enorm groot wordt.’

Wat als dit mislukt?

Indien De Wever en Magnette er niet in slagen om voor een ommekeer te zorgen zijn er twee opties: nieuwe verkiezingen of het aanblijven van de huidige regering. ‘De huidige regering is niet verplicht om ontslag te nemen en kan enkel uit het zadel gelicht worden wanneer ze zelf ontslag neemt of wanneer de Kamer met een volstrekte meerderheid een constructieve motie van wantrouwen aanneemt.’

Volgens Maddens is het zeker niet onrealistisch om aan te nemen dat de huidige regering gewoon verder zal doen. ‘Vooral voor de MR is dit een aantrekkelijke optie, aangezien ze veel ministers heeft in de huidige minderheidsregering.’

Beluister ook onze andere podcasts:

formatieopdracht

Lorenzo Terrière en Bart Maddens:’Geen garanties dat het initiatief van De Wever en Magnette zal slagen’