Al wordt het zo genoemd, wat er afgelopen weekend in China gebeurde, was geen revolutie. Maar wel revolutionair. Voor het eerst sinds lang kwamen mensen in opstand tegen het regime. De technocratische terreur van president en partijleider Xi Jinping met zijn zero-covidbeleid werd het volk teveel.

Omdat het aantal besmettingen blijft stijgen, legt Xi het land al maanden draconische maatregelen op. Eind november verkeerde naar schatting één derde van de Chinese bevolking in lockdown. En dat zijn geen lockdowns zoals hier, met een window om boodschappen te doen of de hond uit te laten. Integendeel, niemand mag zijn huis uit, nooit. Ordediensten in witte hazmats (gaspakken) zijn alom aanwezig in China. Ze nemen gedwongen testen af en meten de lichaamstemperatuur van iedereen die ergens binnen wil. En ze barricaderen de toegang tot hele woonblokken…

Daardoor vielen er op 24 november tien doden bij een brand in een flatgebouw in Ürümqi, de hoofdstad van Xinjiang, de Oeigoeren-regio in noordwest China. Volgens geruchten waren er veel meer doden. Er circuleert een video van iemand in een maanpak die daar met ijzerdraad deurklinken vastmaakt. Dat kan ergens anders gefilmd zijn, maar het is bekend dat ordediensten meedogenloos te werk gaan bij het opsluiten van mensen. In hun eigen huis.

Wat de mensen ook kwaad maakte, was dat een lokale bestuurder tegen de pers verklaarde dat de flat vol zat met mensen ‘die te stom waren om zichzelf in veiligheid te brengen’. Bovendien was dit niet het eerste ongeluk door covidmaatregelen. Eerder kwamen 27 mensen om in Guizhou, toen een bus onderweg naar een quarantainecentrum verongelukte.

Partijgcongres

Er is geen enkele dialoog over de zerocovid: Xi doet wat hij wil. Het partijcongres in oktober, waar hij door duizenden ‘parlementsleden’ uit heel China werd herkozen als grote leider, was louter theater.

De president gaf vele miljarden uit om China te veranderen in een digitale dystopie, vooral om ieder spoortje van kritiek op hemzelf en de Communistische Partij op te sporen en te onderdrukken. Iedere Chinees wordt dag en nacht in de gaten gehouden. Niet alleen kijkt de overheid over zijn schouder mee op zijn computer, maar buiten de deur wordt hij overal geregistreerd door gelaatsherkennende camera’s. Soms lijkt het thuis opsluiten van honderden miljoenen Chinezen een experiment van Xi om te kijken hoever hij hiermee kan gaan.

Niet al te ver misschien: de protesten door het hele land dit weekend na de brand in Ürümqi lijken de ordediensten totaal te hebben overrompeld. Al deden ze wat ze konden: overal werden demonstranten door agenten in burger met geweld van straat geplukt. BBC-journalist Ed Lawrence en zijn cameraman die dit filmde werden mishandeld door agenten en gearresteerd, volgens de politie om hen ‘te beschermen tegen covid uit de menigte’. Volgens het ministerie van Buitenlandse Zaken was Lawrence ‘helemaal geen echte journalist’.

Inwoners van Shanghai kwamen samen om te demonsteren in de daar bestaande Ürümqistraat, waarop de politie snel alle straatnaambordjes verwijderde en blauwe schermen voor de huizen plaatste, in de hoop de straat onvindbaar te maken.

Tiananmen

Sinds de massamoord op demonstrerende studenten op het Tiananmenplein 33 jaar geleden, zijn protesten een ongekend fenomeen in China. Men weet dat deelname aan demonstraties jarenlang strafkamp kan opleveren. Maar nu lijkt de nood extreem hoog. Eerder dit jaar werden na een plaatselijke uitbraak van het virus alle 26 miljoen inwoners van Shanghai thuis opgesloten. Eerst voor een paar dagen, toen voor een paar weken. Er werden soms wat plastic zakjes met groenten voor de deur gezet, mensen leden honger.

Kinderen werden voortdurend getest en zodra er eentje positief was, werd hij bij de ouders weggehaald. Ook volwassenen die positief testten werden meteen afgevoerd naar quarantainekampen. Als ze huisdieren hadden, werden die afgemaakt. Er zijn nachtelijke beelden van een complex van opvallend luxueuze, torenhoge flatgebouwen in Shanghai, waarop je bewoners wanhopig hoort schreeuwen van hun balkon.

Opvallend is dat er afgelopen weekend ook op een vijftigtal universiteiten werd gedemonstreerd. De studenten riepen om vrijheid en hielden witte blaadjes papier omhoog, uit protest tegen de verstikkende censuur in China. Sindsdien wordt de opstand de ‘A4-revolutie’ genoemd.

Ook de alma mater van Xi Jinping deed mee: de prestigieuze universiteit van Tsinghua in Beijing. Studenten hielden daar ook witte velletjes omhoog, maar dan met een wiskundige vergelijking erop. Voor kenners thuis te brengen als één van de Friedmann-vergelijkingen, die modellen geven voor de dynamiek van het heelal. Genoemd naar de Russische fysicus Alexander Friedmann.

Waarom deze vergelijking? ‘Friedmann’, uitgesproken door een Chinees, klinkt als ‘free man’, vrij mens…

Stormtroopers

Direct na het weekend verscheen de politie in overweldigende aantallen op straat, ook al in hazmats. De Stormtroopers van keizer Xi. Inmiddels zijn alle beelden van demonstranten met witte vellen papier van internet verwijderd, net als iedere poging tot discussie op sociale media, laat staan nieuws over demonstraties. Een doeltreffende tactiek van de overheid is het bombarderen van zoekmachines met advertenties. Wie bijvoorbeeld op een bepaalde stad zoekt om te zien of daar iets gebeurt, moet zich door eindeloos veel pagina’s met onzinnige advertenties werken om bij de informatie te raken.Ook worden sociale media overspoeld met duidelijk herkenbare nepberichten van ‘patriottische’ Chinezen, die hun vertrouwen in Xi Jinping en zijn beleid van de daken roepen.

Voor een revolutie in een politiestaat als China is heel wat meer nodig dan wat samenscholingen. Toch lijkt het internet op een stuk zeep dat president Xi telkens weer uit de handen glibbert, door de vindingrijkheid van Chinese surfers. Er wordt steeds nieuwe geheimtaal bedacht om onvrede met de grote leider lucht te geven. Nu is het bijvoorbeeld: ‘bananenschil’, dat in het Chinees dezelfde initialen heeft als Xi Jinping. En ‘garnalen mos!’, dat klinkt als: ‘Treed af!’.

Chinezen zijn ook meesters in sarcasme. Zo wordt er door protesterende menigtes geroepen: ‘Ik wil een covidtest doen!’ en ‘Ik wil mijn gezondheidscode scannen!’. President Xi wordt op de hak genomen door het scanderen van één van zijn bekende teksten: ‘Het Chinese volk is georganiseerd en vastbesloten’.

En demonstranten zingen de Internationale of het Chinese volkslied. Niet uit patriottisme maar omdat de autoriteiten standaard beweren dat de protesten vanuit het buitenland worden georganiseerd en niet vaderlandslievend zijn. ‘Hoe moeten we instructies uit het buitenland ontvangen?’ reageren studenten smalend. ‘Alle internet van buiten China is afgesloten.’

Klokkenluider

Het lijkt of Xi met zijn meedogenloze ‘nul covid’ nog altijd revanche probeert te nemen voor zijn wanbeleid na het uitbreken van de epidemie in 2019. De inmiddels tot cultstatus verheven klokkenluider dokter Li Wenliang gaf in december van dat jaar als eerste ruchtbaarheid aan de covid-uitbraak, toen al een paar maanden aan de gang. Deze oogarts in het ziekenhuis van Wuhan werd door de autoriteiten meteen van ‘subversieve fantasie’ beticht en van het internet gewist. Na zijn snelle en verdachte dood zou het nog weken duren voordat president Xi in actie kwam.

Drie jaar lockdowns later lijkt de Chinese samenleving in haar voegen te kraken. Voor de vaak zijn versoepelingen aangekondigd, maar Xi verandert niets aan zijn beleid. De spreekbuis van de overheid, staatskrant Peoples Daily, eist ‘nultolerantie’ en correctie van ‘verkeerde houdingen als onderschatting van het probleem, onverschilligheid en arrogantie’.

Het blad schrijft: ‘we moeten laksheid, bekrompenheid en valse hoop overwinnen’. En ook: ‘onze preventie- en controletechnieken zullen de tand des tijds glansrijk doorstaan. We moeten vertrouwen hebben.’

Dat vertrouwen lijkt zoek. Bijvoorbeeld bij de stakende werknemers van Foxconn, ’s werelds grootste fabriek voor iPhones. Maar ook bij investeerders: de Chinese beursindex daalt en de Yuan staat op een dieptepunt.

En er blijven toch beelden naar buiten komen van burgers die voor hun huizen vechten met de hazmat-troepen van de overheid. Ze proberen door versperringen te breken die hen binnen moeten houden, soms met succes. Er zijn door de ordediensten nog geen wapens getrokken, maar hoelang duurt dat nog?

Een student aan de Beijing Universiteit werd weggevoerd terwijl hij een wit vel papier omhoog hield met: ‘Geef me vrijheid of geef me de dood!’

Foxconn

Vrijheid of de dood! De A4-revolutie in China