Dat in en rond het Europees Parlement niet iedereen huwelijkstrouw even serieus neemt, lazen we al in Het rijk der kleine koningen. In dat boek blikte Derk Jan Eppink terug op zijn carrière als Europees Parlementslid voor LDD. Maar ook partij- of fractietrouw staat niet hoog aangeschreven in het Europese halfrond. Na elke verkiezing zijn er partijen of voor hun partij verkozen parlementsleden die de switch maken naar een andere fractie. Sommige verkozenen breken zelfs met elke fractie en zetelen als onafhankelijke. Ze zorgen voor talloze verschuivingen doorheen de vijf jaar durende legislatuur. Momenteel zijn dat er een twintigtal, inclusief de verkozenen van de Griekse en Hongaarse neonazipartijen Gouden Dageraad en Jobbik. ‘Die heb je altijd gehad, en dat maakt het moeilijk om voor de verkiezingen inschattingen te maken.’

Europese politiek valt ook niet helemaal samen met een optelsom van de nationale politiek van de 27 lidstaten. Laat staan dat ze rekening houdt met de vele regionale verschillen binnen die lidstaten. Dat Mark Demesmaeker (N-VA) in het Europees Parlement stampei gaat maken in een conferentie georganiseerd door de Spaanse extreemrechtse partij Vox bijvoorbeeld, illustreert een en ander. N-VA is lid van de ECR. En volgens ingewijden is de zaak al beklonken dat Vox zal toetreden tot de fractie waar ook N-VA toe behoort, de Europese Conservatieven en Hervormers (ECR). Of nog, voor de Europese verkiezingen van 2014 beloofde ALDE-fractieleider zijn Catalaanse liberale fractiegenoten alle steun in hun onafhankelijkheidsproces. Maar na de verkiezingen traden de Spaans-nationalistische Ciudadanos toe. En dus liet Verhofstadt de Catalaanse liberalen van CDC (nu PDeCat) vallen als een baksteen.

Getouwtrek op rechts

Het maakt fractievorming er niet gemakkelijk op, en zeker niet rechts van het centrum. Het gebakkelei in de Europese Volkspartij over de Hongaarse partij Fidesz toont dat aan. Mag Orbáns partij bij de grote conservatieve/christendemocratische fractie blijven, of moet ze eruit? Een Europees EVP-Parlementslid laat in zijn kaarten kijken: ‘Het is show. De soep zal niet zo heet gegeten worden als ze nu wordt opgediend. Nu maken we veel lawaai over Orbán, want de verkiezingen staan voor de deur. Ik geef u op een blaadje dat na de verkiezingen Orbán gewoon terug tot onze familie behoort.’

Nochtans lijkt de crux van de fractievorming ter rechterzijde bij Orbán te liggen. En bij de Italiaanse vicepremier Matteo Salvini, van de rechts-populistische Lega. In elke verkiezing gooit de Lega grote ogen. Hetzelfde mag verwacht worden op 26 mei. Dat maakt van de Lega een gegeerde bruid, want straks een van de grootste partijen in het Europees Parlement. Salvini weet dat ook, en ging dus al op de koffie in Warschau. Om de PIS bij de extreemrechtse fractie ENF te halen, zoals de kranten hier beweerden? Of omgekeerd, om zoete broodjes te bakken met de ECR, waar de PIS straks de grooste partij is. De Britse Tories verlaten immers het parlement.

Quid N-VA?

Het is allemaal gespeculeer en koffiedik kijken. En dat geldt ook voor de medewerkers van de fracties. Bij de N-VA heerst alvast wat onzekerheid onder de medewerkers: van de huidige vier verkozenen komt er hoogstwaarschijnlijk maar één terug. Als alles loopt zoals verwacht worden Anneleen Van Bossuyt, Helga Stevens en Ralph Packet opgevolgd door Geert Bourgeois, Assita Kanko en Johan Van Overtveldt. Nummer vier zal moeten knokken om zijn zetel te behouden, ook al is Mark Demesmaeker een van de actiefste EP-leden.

En tot welke fractie de N-VA zal behoren? Joachim Pohlmann liet eerder optekenen dat de Vlaams-nationale partij dat maar zal beslissen ná de volgende verkiezingen. De Europese Volkspartij (EVP) — de N-VA hoorde daarbij voor 2009 — lijkt geen optie. CD&V, chH maar ook de Oostenrijkse ÖVP staat daar niet voor te springen. Om over de Spaanse Partido Popular (PP) maar te zwijgen. De Catalaanse zaak en de inzet van de N-VA hiervoor, maakt aansluiten bij EVP niet evident. González Pons, een topfiguur van zowel de PP als de EVP behoort tot de rabiate anticatalanisten in zijn partij(en).

Aansluiten bij de eurofiel liberalen van Verhofstadt dan maar? De N-VA werpt zich graag op als een zusterpartij van de Nederlandse rechts-liberale VVD. Maar na de vorige verkiezingen schudde Bart De Wever zijn troepen al wakker: ’toch niet met die Verhofstadt’? En nu ook de Franse president Macron bij dat ‘Team Europa’ — zoals de ALDE naar de verkiezingen gaat – aansluit, is er nog minder kans toe. Politico riep Macron recent uit tot ‘Europe’s Greatest Showman’; hij zit dus duidelijk op zijn plaats bij Verhofstadt.

Pools-Italiaanse combine

Met het vertrek van de Britten uit ERC geraken de eurosceptische rangen daar niet enkel uitgedund, maar is de meest natuurlijke partner van de N-VA daar meteen ook weg. Thierry Baudets Forum voor Democratie sluit wel aan en zal zo Derk Jan Eppink opnieuw in het Europees Parlement loodsen. Maar de vraag is daar maar of bijvoorbeeld de tweede grootste partij, de Poolse PIS, nog wel bij zal willen blijven. Het al vermelde gesprek van Salvini met Kaczynski speelt hierin een rol. Volgens de ‘Europese’ pers was het een belangrijk gesprek. Maar meer dan vage verklaringen werden toen niet afgelegd.

Bovendien werd er dezer dagen een tegenontmoeting verwacht in Rome. Salvini zou er naar alle verwachtingen Kaczynski ontvangen. Dat niemand aan het Luxemburgplein daar nu nog over spreekt, spreekt allicht boekdelen. De toekomst op rechts zou dus misschien eerder van de Polen kunnen afhangen dan wel van de Italianen.

De grootste

Bij de vorige verkiezingen werd er hard touw getrokken tussen de liberale ALDE en de conservatieve ECR om de derde fractie in het parlement te zijn. ALDE moest toen in ECR zijn meerdere erkennen. De vraag is of ECR nu nog veel moeite moet doen om hetzelfde scenario te herhalen. Door de komst van Macron bij ALDE en het vertrek van de Tory’s bij ECR, zijn de kaarten nu al verdeeld wat de derde fractie betreft. Al weet je nooit wat de fractievorming betreft, om het niet over de kiezer te hebben.

Maar als Salvini bij de extreemrechtse ENF (Europe of Freedom and Nations) blijft, en de Poolse PIS overtuigt daarbij aan te sluiten, zou ENF de derde fractie zijn. Pogingen van kleinere ENF-partijen om over te stappen naar ECR vallen daar op een koude steen. Een ENF-verkozene: ‘Ze beschouwen ons daar als linkse partijen, sociaaleconomisch dan toch. En daarom willen ze met ons niets te maken hebben.’ Die ‘ons’ slaat op de Nederlandse PVV, het Vlaams Belang en het Franse Rassemblement national van Marine Le Pen. Partijen als AfD — waar in Duitsland een nieuwe scheuring dreigt — en de Oostenrijkse FPÖ zijn interessanter voor ECR, maar dan komt Rusland om de hoek kijken. ECR is een atlantische fractie, en heeft het moeilijk met de russofiele neigingen van vele ENF-partijen. Bovendien speelt de nasleep van de Tweede Wereldoorlog nog mee bij de PIS, die liever geen Duitsers of Oostenrijkers in haar fractie ziet, zo stelt een ECR-lid.

Minst slechte

Terug naar de N-VA. Als die partij nu nog niet weet wat te kiezen, wat let haar van bij ECR te blijven? Waarom zou ze moeten shoppen? Waarom niet kiezen voor het status quo? Die fractie zal dan wel kleiner zijn dan momenteel. Ze kan tussen nu en 2024 nog behoorlijk groeien. Partij- en fractietrouw geldt niet echt in het Europees Parlement. ECR zou beschaafde (ex-)ENF’ers kunnen aantrekken, of conservatieve of meer soevereinistische EVP’ers. Dat laatste is de weinige ideologische lijm binnen de fractie. Al mag je die lijm bij andere fracties niet overschatten.

‘In het Europees Parlement gaat het niet om grote ideologische verhalen. Het gaat over de grootte van de fractie, om het tegenwerken van de coalitie, om postjes,’ verklapt een ECR-verkozene. De ECR zal zonder de Britten nog steeds levensvatbaar zijn. En als de PIS de fractie zou verlaten, wordt de N-VA meteen een van de grotere partijen in die fractie. Ze kan dan meer politiek doorwegen en het mooie weer bepalen in de fractie. Een gewezen minister-president zou zich in zo’n positie in zijn nopjes kunnen voelen. Al wil ik nog zien hoe die zich zal verhouden tot de espanjolisten van Vox.