Premier De Croo haalde gisteren zwaar uit naar gewezen defensieminister Steven Vandeput omwille van de veel te lage verkoopprijs voor de laatste Belgische zware artilleriestukken van het type houwitser M109 in 2015-2016. Stijlloos en onterecht want wie het verhaal kent, weet dat dit verhaal teruggaat tot, hoe kan het ook anders, André Flahaut.

De houwitsers zijn verkocht. Niet aan ons, maar aan een andere natie. Volgens wat de premier liet uitschijnen aan Oekraïne, als we Het Nieuwsblad mogen geloven aan het Verenigd Koninkrijk.

We zullen bijgevolg zelf geen zware artillerie leveren aan Oekraïne. Al smeken ze erom. Het Russische militaire overwicht begint na 100 dagen oorlog zijn tol te eisen. Vooral in het spectrum van de zware artillerie moeten de troepen van Zelenski het onderspit delven. Het minste wat we nu nog kunnen doen is het vlot afleveren van de nodige exportvergunningen en hulp aanbieden bij het transport naar het slagveld. Of dat zal gebeuren, valt af te wachten.

Sense of urgency

Die andere natie betaalde wél wat wij weigerden te betalen, al gaat het nog steeds om relatief bescheiden bedragen. Zij hebben de veiligheidscultuur en de sense of urgency die de Belgische regering ontbeert als het gaat over defensie. Dat blijkt uit dit dossier, maar nog veel meer uit de lijzige wijze waarop er nog steeds geen akkoord is over ons internationaal engagement over de 2% bbp-defensie-uitgaven in aanloop naar de cruciale NAVO-top in Madrid eind van de maand.

Om dit beschamend stukje Belgische politiek te verdoezelen, koos de premier gisteren de vlucht vooruit. De aanval is de beste verdediging, dacht De Croo, en hij viseerde gewezen defensieminister Steven Vandeput voor het spotgoedkoop van de hand doen van deze houwitsers in 2015-2016: ‘Voor amper 19.000 euro per stuk’.

Good old Flahaut

Enig opzoekwerk nuanceert dit sterk. Vooreerst werd de beslissing om de houwitsers van de hand te doen al veel eerder genomen, namelijk in 2003 onder PS’er André Flahaut. Flahaut besliste toen dat dergelijk wapentuig toch niet meer nodig was en dat ze weg mochten. Maar voor de verkoop moest er nog een upgrade aan gegeven worden, dik tegen de zin van de Inspectie van Financiën. Zij betwijfelden in hun kritisch advies van 14 november 2003 al de meerwaarde van een dure upgrade. Kwatongen beweerden dat Flahaut die vreemde upgrade voor verkoop ter waarde van 21 miljoen euro enkel doorduwde om het betrokken Waals bedrijf te redden.

Flahaut drukte onder leiding van de illustere premier Verhofstadt zijn wil door. Een eerste batch M109’s raakte, na de peperdure upgrade, in 2008 verkocht aan Marokko. Wat de stukprijs hiervan toen was, blijft onduidelijk. Maar het was toen ook al niet veel meer dan de prijs voor oud ijzer.

Leopards aan dumpingprijzen

En toen werd het stil. Enig opzoekingswerk leert me dat onder minister De Crem in 2009 de laatste 43 Leopard-tanks verkocht werden aan Libanon voor minder dan 77.000 euro (!) per stuk (wisselstukken én munitie incluis), 16 AIFV’s 25 mm aan amper 56.000 euro per stuk (wisselstukken en munitie incluis) en gepantserde M113 ambulances voor amper 20.000 euro per stuk.

Later ontstond er nog een discussie of deze M113’s niet in de handen van de terroristische organisatie Hezbollah waren gevallen, maar dat doet verder weinig terzake.

Toen ik als Kamerlid Minister De Crem 10 jaar geleden zelf ondervroeg over de lage kostprijs van al die wapensystemen, en vooral van de houwitsers, antwoordde hij me (2/2/2012) dat de markt overspoeld was door betere artilleriestukken en dat de markt bijgevolg ineengestort was. ‘Door het plotse Amerikaanse overaanbod en de geleidelijke veroudering van de artilleriestukken vertegenwoordigt de actuele marktwaarde van de houwitsers slechts een fractie van de aanvankelijk ingeschatte verkoopsprijs.’ En dat de ‘prijs bepaald wordt door de wet van vraag en aanbod op de tweedehandsmarkt’.

Vandeput’s verkoop

In deze moeilijke context en na 12 jaar in een legerloods opgeslagen geweest te zijn, besloot minister Vandeput onze laatste 64 zware artilleriestukken in 2015-2016 te verkopen aan het Vlaamse FTS aan 27.000 euro per stuk (wisselstukken incluis, 19.000 euro/stuk zonder wisselstukken).

FTS hield deze op stock, verkocht er in 2017-2018 36 aan Indonesië voor 9 miljoen euro (onder Vlaamse exportvergunning) en nu dus aan Oekraïne hetzij het Verenigd Koninkrijk hoogstwaarschijnlijk voor een hoger bedrag. Door de oorlog in Oekraïne is de vraag en aanbod markt van tweedehands wapentuig natuurlijk grondig gewijzigd. De prijs is enorm gestegen.

Stop de malaise

FTS slaat een slag(je), de Belgische regering gaat wederom af. De gezamenlijke les moet zijn dat we terug weerbaar moeten worden. De malaise op Defensie moet stoppen want van dit verhaal word je allesbehalve vrolijk. Het was en is huilen met de pet op. Net daarom smijt ik al mijn politieke gewicht in de weegschaal om ons aloude engagement, om 2% van ons bbp te investeren in Defensie, uit te voeren.

Een woord is een woord. Laten we het nu eindelijk houden.

FTS

De houwitser-saga volgens Theo Francken

Wat gebeurde er met de M109’s van het Belgisch leger?