Volgens het EU-Asielagentschap staat het asielsysteem in de EU onder ‘extreme druk’.

In 2023 bereikte het aantal asielaanvragen in de EU+ (de EU-landen plus Zwitserland, Noorwegen, IJsland en Liechtenstein) opnieuw de hoogte van de asielcrisis in 2015. Maar in realiteit, zegt het rapport nog, gaven de EU-landen eigenlijk aan meer vluchtelingen onderdak. Liefst 4,3 miljoen mensen met tijdelijke bescherming (vooral Oekraïners) worden immers niet meegeteld.

Duitsland is de koploper. Onze oosterburen hebben 334.000 mensen opgevangen (een stijging van meer dan 45% in vergelijking met 2022). 1 op 3 asielzoekers komt daar terecht. Maar recordcijfers waren er ook voor Frankrijk (167.000 aanvragen, +7%), Spanje (162.000, +38%) en Italië (136,000, +63%).

De grootste groep asielaanvragers komt uit Syrië (132.000 beslissingen), gevolgd door 89.000 Afghanen. Andere belangrijke herkomstlanden zijn Turkije (38.000), Venezuela (45.000), Marokko (16.000), Georgië (23.000), Rusland (10.000), de Democratische Republiek Congo (11.000), Eritrea (12.000) en Oekraïne (10.000).

Erkende vluchteling

In België daalde het aantal aanvragen in 2023 lichtjes ten opzichte van 2022. Van 36.814 naar 35.248. De belangrijkste groepen bij ons zijn Syriërs (11%), Afghanen (11%) en Palestijnen (9.2%). Daarvan kregen 11.054 – minder dan één op drie – de status van erkende vluchteling.

Die erkenningspercentages verschillen fors al naar gelang de herkomst. Syriërs werden in 94% van de gevallen erkend, Palestijnen in 87% en Eritreeërs in 83%. Bij Marokkanen wordt maar 5% erkend, en bij Turken en Congolezen 25%.

Om de druk op het asielsysteem echt goed te kunnen inschatten moet vanzelfsprekend ook rekening gehouden worden met de uitstroom: het aantal asielzoekers dat de Unie verlaat, al dan niet gedwongen, omdat hun asielaanvraag is afgewezen. Helaas zijn die cijfers nergens in het rapport te vinden.

Vast staat wel dat België qua terugkeer zeer zwak scoort. In 2022 ging het om 78 mensen; in 2023 waren er dat 284. De grootste groep terugkeerders waren de Congolezen (52%), vóór de Syriërs (26%) en de Soedanezen (12%). Die Syriërs vertrokken trouwens niet naar Syrië, maar meestal naar Turkije, Libanon of Jordanië.

Bij de hervorming tot het EU-Asielagentschap was er veel te doen over de mensenrechtencommissaris die er zou komen. In mei 2023 werd de eerste Fundamental Rights Officer (FRO) benoemd. Die is ook belast met het onderzoek van klachten tegen de EU-lidstaten: klachten op grond van schending van de grondrechten van asielzoekers.

Allicht om die benoeming in de verf te zetten heeft het EU-asielagentschap ook een factsheet gemaakt over LGBTIQ-asielaanvragers – het acroniem staat voor lesbian, gay, bisexual, trans-gender, intersex and queer. Die mensen worden vaak gediscrimineerd of vervolgd in hun land van herkomst. Daarom krijgen ze internationale bescherming als een ‘particular social group’.

Duitsland

In Duitsland leidde dat in 2023 tot een bijzonder budget van 20 miljoen euro voor begeleiding. In tal van landen draaiden rechtbanken een negatief advies en dus een terugkeerbevel terug omwille van LGBTIQ. Uitzettingen werden geannuleerd. De factsheet meldt die land per land.

Geloofwaardigheidsinschattingen, wordt gezegd, spelen een belangrijke rol. Het EU-Asielagentschap geeft daarbij ook een Belgisch voorbeeld. Een Irakees die pas bij zijn vijfde asielaanvraag homoseksualiteit aanvoerde en pas in zijn negende aanvraag bewijzen daarvoor leverde, kreeg alsnog gelijk van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen. De Raad erkende dat het verhaal van de Irakees misschien niet geloofwaardig was, maar, was de redenering, mocht dat wel zo zijn dan is het gevaar voor zijn leven ‘plausibel’.

Fundamental Rights Officer

Europees asielsysteem onder extreme druk