‘We will never give up. We will never concede’ [‘We zullen nooit opgeven. We zullen nooit toegeven’]. Aan het woord is Donald Trump, nog enkele dagen president van de Verenigde Staten, die duizenden adorerende aanhangers toespreekt in de hoofdstad van de republiek. Een commandant die zijn troepen voorbereidt op één laatste veldslag, één laatste confrontatie met een beter georganiseerde vijand waarvan de uitkomst op voorhand vastligt. Een final stand.

Moedige Donald

Op 6 januari was de vijand evenwel geen vreemde mogendheid of terreurorganisatie. Na marsorders te hebben ontvangen vertrokken de demonstranten richting het Capitool, het federale parlementsgebouw. Daar waren Senatoren en Afgevaardigden bezig met de formalisatie van Joe Bidens verkiezing tot volgende president van de Amerikaanse republiek. En diens voorganger, die vond het opportuun zijn discipels op te dragen de parlementariërs ‘toe te juichen’ bij het vervullen van hun grondwettelijke opdracht.

Dit gebeurde onder toeziend oog van vicepresident (en voorzitter van de Senaat) Mike Pence, wiens job louter bestond uit het in goede banen leiden van de telling van de eerder door het kiescollege uitgebrachte stemmen. Dat Pence weigerde de stemmen van Biden-staten uit het raam te gooien, getuigde, zo besloot Trump, van een gebrek aan ‘moed’. De president besloot na afloop van zijn toespraak, in tegenstelling tot wat hij enkele minuten eerder nog beloofd had, zijn aanhangers toch maar niet voor te gaan naar het Capitool. Moedig als een leeuw keerde hij, omringd door agenten, terug naar het Witte Huis terwijl zijn discipels naar het parlementsgebouw optrokken.

Logische conclusie

Welke adjectieven u ook verkiest om de activiteiten van de relschoppers te beschrijven, arbitrair waren ze niet. Integendeel, de mars op het Capitool was de logische conclusie van een bepaalde visie op de stembusgang van 3 november 2020.

Immers, als de verkiezing gestolen werd en alle gewone rechtsmiddelen — hertellingen, rechtszaken en beroepen op lokale parlementen en gouverneurs — uitgeput zijn, wat rest het volk dan nog? Vreedzaam huiswaarts keren terwijl een paar kilometer verderop de democratie, door nota bene volksvertegenwoordigers, de doodsteek gegeven wordt? Natuurlijk niet. Onlogisch was het gebrek aan actie van de, volgens recente peilingen, tientallen miljoenen Amerikanen die denken dat hen het Witte Huis door fraude ontnomen werd, maar niet opdaagden in Washington D.C.

Dat het idee van een gestolen verkiezing zo’n bijval krijgt van de Republikeinse partijbasis is spijtig, maar weinig verwonderlijk. Terwijl de demonstranten verzamelden voor het Capitool sprak Senaatsleider Mitch McConnell over het risico van een opsplitsing van het Amerikaanse volk in ’twee aparte stammen’ met ‘verschillende feiten en realiteiten’ en met niets gemeenschappelijk behalve hun ‘vijandigheid jegens elkaar’. De meute die ondertussen buiten de politiebarricades omver wierp deed vermoeden dat zijn vrees reeds werkelijkheid werd. Maar hoe is het zover kunnen komen?

Implosie

Instituties die Amerikanen ooit verenigden implodeerden of werden informeel gekaapt door één van beide politieke partijen. Georganiseerde religie is op de terugweg. Universiteiten, in het bijzonder de faculteiten die zich niet bezig houden met de exacte wetenschappen, worden gedomineerd door een progressieve pensée unique. De redactieraden van kwaliteitskranten en nieuwszenders doen allang geen moeite meer om hun voorkeur voor Democratische politieke kandidaten onder stoelen of banken te steken.

Maar er zijn ook ontwikkelingen van recentere datum. Raden van bestuur van Amerikaanse ondernemingen worden onder druk gezet om lippendienst te bewijzen aan uitsluitend progressief gedachtegoed. Militaire basissen die de namen dragen van prominenten van de voormalige Confederatie worden hernoemd en standbeelden worden zonder openbaar debat neergehaald. Sportvelden werden tijdens Donald Trumps verblijf in het Witte Huis het toneel voor politiek activisme en protest. En iemands opinie over een instituut dat bij uitstek vertrouwen moet inboezemen, de politiemacht, is te voorspellen op basis van de partijkaart in diens portefeuille.

Wolf

Wanneer het gevoel heerst dat the powers that be zonder uitzondering de kant van de politieke tegenstanders kiezen, dan is de sprong naar verkiezingsfraude niet bijster groot. De inhoud van de boodschap wordt dan ondergeschikt aan de identiteit van de boodschapper. Dat CNN en de Washington Post de voorbije vier jaar geregeld feit en opinie door elkaar haalden en daarbij de hyperbolen niet schuwden, heeft hun geloofwaardigheid geen goed gedaan. Met eenzelfde zekerheid als waarmee zij beweerden dat Trump een Russische handpop of sympathisant van blank nationalisme was, verkondigen de nieuwsankers en journalisten dat de aantijgingen van massale fraude onbewezen en onjuist waren.

Denk aan de ‘De jongen die wolf riep’-fabel. In dit vertelseltje moest een zoon op de schapen van zijn vader passen en ‘Wolf!’ roepen als het hongerig roofdier te dicht bij de kudde kwam. De jongen sloeg tot drie keer toe vals alarm. De vierde keer, toen de zoon gelijk had en er wel degelijk een wolf op de loer lag, keek vader niet meer om. De schapen werden opgepeuzeld, net als de zoon.

Wanneer iedere actie van een politicus wordt aangegrepen om het eind van de Republiek af te kondigen, dan wordt de waarde en juistheid van iedere volgende boodschap steeds meer op basis van de identiteit van de boodschapper beoordeeld. In de Verenigde Staten kwam deze evolutie onder de presidentschappen van Barack Obama en Donald Trump in een voor een Vlaming moeilijk te vatten stroomversnelling terecht. Want hoewel het ongetwijfeld klopt dat er een links-liberale bias bestaat bij onze openbare omroep en (de meeste van) onze kwaliteitskranten, kunnen zij nog steeds rekenen op het basisvertrouwen van het volk. Hoe verklaar je anders dat meer dan twee miljoen Vlamingen afstemmen om een op pensioen gaand nieuwsanker uit te wuiven?

Secessie

Ondertussen is er opnieuw sprake van een afzetting van de president, voor de eenheid van het land zonder twijfel de slechtst mogelijke koers. Maar ook andere bewegingen, aan beide zijden van het politieke spectrum, vinden een nieuwe adem. Zo is er de idee van een secessie, waarbij progressief-liberale en conservatieve staten elk hun eigen weg gaan. De vraag of de Amerikaanse grondwet een unilaterale afscheiding van één of meerdere staten toestaat werd met de Burgeroorlog (1861-1865) definitief beantwoord. Maar wat als alle 50 staten van de Unie tot de vaststelling komen dat een vreedzame scheiding beter is dan een ongelukkig huwelijk?

Net zoals contracten met wederzijdse toestemming beëindigd kunnen worden, zo ook kan een grondwettelijke unie dat. Vraag is evenwel of deze ontbinding paal en perk zou stellen aan de ideologische polarisering op het Amerikaanse continent. Het belangrijkste argument voor een opdeling is dat conservatieve staten als Texas en Kentucky geen beleidsniveau meer moeten delen met progressieve staten als Californië en Hawaï. Aangezien het subsidiariteitsprincipe waar de Amerikaanse grondwet van uitgaat in de praktijk dode letter blijft, zou de enige oplossing bestaan uit het afschaffen van het centrale niveau.

Maar het is onduidelijk of deze opdeling het probleem niet vermenigvuldigt in plaats van oplost. Peilingen tonen immers aan dat de grootste verschillen tussen Amerikanen niet gebaseerd zijn op de staat waarin men woont, maar waar in die staat men woont. Een inwoner van Los Angeles, de grootste stad van Californië, zou zich meer thuis voelen in Austin, de hoofdstad van Texas en een blauw eiland in de rode zee die de staat is, dan op het platteland van Californië 50 kilometer verderop. De ideologische en partijpolitieke polarisatie is geen kwestie van Kentucky vs. Hawaï, maar een kwestie van platteland vs. grootsteden. En behoudens massale volksverhuizingen lijkt daar geen eenvoudige oplossing voor te bestaan.

Geconfedereerde Staten van Amerika

Nooit opgeven. Nooit toegeven.