Het kan verkeren. Vorig jaar kon de 71-jarige Jeremy Corbyn premier van het Verenigd Koninkrijk worden. Corbyn, sinds de vroege jaren 80 actief als Labour-parlementslid, bleek verreweg de populairste politicus bij al wie jonger was dan dertig jaar. Gisteren werd Corbyn geschorst door de partij die hij tot april leidde.

De nieuwe Messias

De band tussen de linkse Corbyn en de Britse jeugd leek haast iets mystieks. Op de festivalweide van Glastonbury scandeerde een massa tijdens de verkiezingscampagne van 2017 luidkeels ‘Oh Jeremy Corbyn!’ op de tonen van ‘Seven Nation Army’ van de White Stripes. ‘JC’ was de nieuwe Britse Messias met een hele beweging achter zich, Momentum. Die groepering kreeg sinds de heel onverwachte verkiezing van Corbyn tot partijleider heel wat touwtjes in handen bij Labour, Europa’s grootste sociaaldemocratische partij.

Jeremy Corbyn is de man van de vakbonden, van de hernationalisatie van de spoorwegen, van lagere studeergelden. En ook van de brexit. Want, al verguizen vele linkse jongeren de Britse terugtreding uit de Europese Unie, Corbyn toonde zich zijn hele politieke carrière lang een euroscepticus. Dat laatste bleef hij, en dat leverde hem felle botsingen op met onder meer Sir Keir Starmer, zijn schaduwminister voor de brexit en opvolger als partijleider.

Het conflict tussen Corbyn en Starmer is symbolisch voor de strijd tussen de gematigden en de uitersten binnen de partij. Tussen de erfgenamen van Tony Blair en de ‘echte’ socialisten zoals Corbyn. Maar hij zat met zijn sterke herverkiezing tot voorzitter in 2016 en zijn goede verkiezingsresultaten van 2017 stevig in het zadel.

Groeiend antisemitisme

Sinds het voorzitterschap van Corbyn doken er binnen Labour voortdurend antisemitismeklachten op. Begin 2019 namen negen parlementariërs ontslag uit de Lagerhuisfractie van Labour. Eén van de negen hield Corbyn verantwoordelijk voor ‘een groeiende cultuur van extremisme en intolerantie’ binnen de partij. In mei 2019 startte de Britse Gelijkheids- en Mensenrechtencommissie een onderzoek naar de klachten. Het was de eerste keer dat de in 2006 opgerichte commissie zo’n onderzoek deed naar een van de grote Britse partijen.

Twee weken voor de start van dat onderzoek ontving dezelfde commissie een tweehonderd pagina’s tellend rapport van antisemitismeonderzoeker David Collier. Het vermeldde onder meer opmerkingen van Labour-leden zoals ‘Hitler was slechts het product van Rockefellers en Rothschilds zionisme’ of ‘Als je nog niet versteld staat van de macht van de Rothschilds, dan moet je weten dat ze achter alle oorlogen zitten sinds die van Napoleon.’

In een interview met de Nederlandse Volkskrant vertelde historicus Dave Rich, auteur van het boek The Left’s Jewish Problem – Jeremy Corbyn, Israel and Antisemitism, hierover: ‘Het antisemitisme komt echter vooral van witte lefties, vaak afkomstig uit de middenklasse. In die kringen worden bijvoorbeeld memes gedeeld over de Rothschilds. Over de Holocaust wordt soms relativerend gesproken. De onwetendheid kan schokkend zijn. Iemand als Ken Livingstone (voormalig burgemeester van Londen, nvda) roept al decennia dat Adolf Hitler het in de jaren dertig op een akkoordje heeft gegooid met zionisten om een Joodse staat te vormen, een onzinnige theorie die steun krijgt van mensen als filmmaker Ken Loach en de journalist Paul Foot, helden van links. Volgens Livingstone is dit een historisch feit.’

Partij in tweestrijd

Nu is het rapport van de Gelijkheids- en Mensenrechtencommissie bekend. Het besluit is streng: de partijleiding deed te weinig om het antisemitisme binnen de partij aan te pakken. Meer zelfs, het werkte actief de behandeling van binnengelopen klachten tegen. ‘Door de cultuur binnen de partij werd er niet genoeg gedaan om antisemitisme te voorkomen en werd het in het slechtste geval zelfs geaccepteerd.’ De commissie verplicht Labour binnen de zes weken een actieplan op te stellen om de aanpak van antisemitisme te verbeteren.

Sir Keir Starmer verontschuldigde zich op donderdag voor de laksheid van Labour in het verleden. Hij noemde het rapport sterk en helder. De voorzitter verklaarde dat wie de klachten over antisemitisme relativeert, niet thuishoort in zijn partij.

Oud-voorzitter Jeremy Corbyn liet op Facebook weten dat hij niet alle conclusies van het rapport aanvaardt. ‘De omvang van het probleem werd ook dramatisch uitvergroot omwille van politieke redenen door tegenstanders binnen en buiten de partij,’ schreef Corbyn. Sir Keir schorste daarop Corbyn. ‘Oh Jeremy Corbyn!’ werd ‘Go Jeremy Corbyn!’ Het is daarmee duidelijk dat het de nieuwe voorzitter menens is om de macht in de partij naar zich toe te trekken.

De tweespalt binnen Labour ligt daarmee terug op de straatstenen. Individuele leden van Momentum lieten weten hun Labour-lidkaart te verscheuren. De beweging zelf belooft zich tegen het besluit van de partijleiding te verzetten. Het conflict tussen de facties om de ziel van de Britse sociaaldemocratie is nog lang niet voorbij.

Gelijkheids- en Mensenrechtencommissie

Corbyn geschorst door Labour na antisemitismerapport