Donald Trumps herverkiezing hangt aan een zijden draadje. Dat lijkt de conventionele wijsheid te zijn onder Amerika-correspondenten in West-Europa. Een gevoel van chaos heerst. De bijna twee miljoen coronagevallen en Black Lives Matter-rellen doen bijna vergeten dat de president eerder dit jaar nog werd vrijgesproken door de Senaat na te zijn beschuldigd van een internationale samenzwering. Je zou voor minder tot die conclusie komen. Zoals zo vaak kijkt men evenwel met een te Europese bril naar het Amerikaans theater, waardoor voorbarige gevolgtrekkingen legio zijn.

Anti-Trump-peiling

Nu is de perceptie dat Trumps herverkiezingscampagne in woelig water verkeert niet volledig uit de lucht gegrepen. De peilingen die de laatste weken door peilingbureaus en universiteiten werden gepubliceerd tonen aan dat Joe Biden, de Democratische uitdager van de president, de lakens naar zich toe trekt. Biden leidt in zowat iedere swing state (of ‘kantelstaat’) die Trump in 2016 won. Staten die sinds jaar en dag Republikeins stemmen, zoals Arizona en Texas, lijken een dubbeltje op zijn kant te worden voor de zittende president.

Dat betekent niet dat deze peilingen enige voorspellende waarde hebben. Niet omdat politieke barometers onbetrouwbaar zouden zijn — dat zijn ze, uitgezonderd een occasionele, methodologische misstap, niet. Dat de peilingen in 2016 de bal buitengewoon missloegen is trouwens één van de meest hardnekkige mythes van de vorige presidentiële stembusslag.

Victorie kraaien

Steekproeven afgenomen vlak voor de verkiezingen gaven accuraat aan dat de race in het voordeel van de vastgoedmagnaat kantelde. Dat opiniejournalisten en oppervlakkige volgers van de Amerikaanse politiek zijn overwinning niet zagen aankomen, leek het gevolg te zijn van een collectieve ontkenning dat ‘iemand als Donald Trump’ wel eens aan het langste eind kon trekken — cognitive dissonance in volle werking.

Het klopt dat de peilingen de Democratische kandidate in de maanden en weken voorafgaand aan de verkiezing ruime, soms astronomische, voorsprongen gaven. Maar de manier waarop de race in de twee weken voorafgaand aan de stembusgang in het voordeel van de Republikein kantelde, toont aan dat progressieve krachten in Amerika en Europa beter niet te vroeg victorie kraaien.

Kansen uit de crisis

Wat het Amerikaanse electoraat vindt van Donald Trumps presidentschap is maar op één dag belangrijk: 3 november. Dat betekent dat crisissen kunnen worden bedwongen en een constant gevoel van chaos plaats kan ruimen voor een Trump-goednieuwsshow. De coronacrisis en Black Lives Matter-rellen in het bijzonder dragen in zich niet enkel gevaren voor de zittende president en kansen voor zijn uitdager, maar ook vice versa.

Het enorm banenverlies dat gepaard ging met de lockdowns leidde in maart en april tot rampzalige werkloosheidscijfers. Koren op de molen van Team Biden dat het Witte Huis beschuldigt van een gebrek aan leiderschap. Daarbij laat de oud-vicepresident geregeld na uit te leggen hoe hij het economisch bloedbad had weten te voorkomen. Trump wordt evenwel door zijn niet-falsifieerbare thesis — It didn’t have to be this bad — in het defensief gedwongen.

Make America Great Again, Again!

Maar in Amerika lijkt, net als in Europa, het ergste achter de rug. Door de hoogst kunstmatige aard van de economische neergang — een door de overheid opgelegd sluiten van ondernemingen — wordt door de Democratische partij rekening gehouden met een zich razendsnel herstellende economie. Reeds in mei daalde het werkloosheidspercentage van 14,7 naar 13,3 procent. Sinds februari was het aantal werklozen in de VS toegenomen met 9,8 procent ofwel 15,2 miljoen Amerikanen. Een economische relance is altijd een welgekomen (en vaak succesvolle) narratief — Make America Great Again, Again! — in de aanloop naar een stembusgang.

De Biden- en Trumpcampagnes zullen verschillende referentiepunten hanteren. De oud-vicepresident zal van het electoraat vragen dat zij hun huidige situatie vergelijken met die pre-coronacrisis. President Trump zal van kiezers vragen dat zij de stand van het land vergelijken met die op het hoogtepunt van de pandemie. En dat laatste ligt verser in het geheugen. Zal de Amerikaanse kiezer Trump in november afrekenen op de neergang of lauweren voor de heropbloei? Het antwoord op die vraag is — net als Joe Bidens overwinning — geen uitgemaakte zaak.

Black Lives Matter-vlag

Maar het zijn de radicale elementen binnen de Black Lives Matter-beweging die de president een electorale opportuniteit op een zilveren schaaltje aanbieden. De Black Lives Matter-slogan dekt de lading van hun eisenpakket niet. Dat bestaat onder meer uit het ontmantelen van het gezin als bouwsteen van de Amerikaanse samenleving. Of nog het opleggen van herstelbetalingen voor slavernij en het afschaffen van de politiediensten als ordehandhavers in de steden.

De overgrote meerderheid van het electoraat keurt deze frontale aanval op Amerika’s agenten af. Desalniettemin duwt een luide vleugel van de BLM-beweging het thema naar de voorgrond van het debat. En dat is exact waar de president de radicale agenda van zijn politieke tegenstanders hebben wil. Uit een Yahoo/Yougov-peiling blijkt dat slechts 16 procent van de respondenten de oproep van de activisten om de financiering van de politiediensten stop te zetten steunt. Slechts één derde van de Afro-Amerikaanse gemeenschap wil minder middelen voor de agenten die ook ‘hun’ straten veilig houden.

Buitenwijken zijn de sleutel

De steun voor het ontmantelen van de politiedepartementen ebt bijna volledig weg in de meer welvarende buitenwijken van de steden die geplaagd worden door betogingen en rellen. Daar valt de aanhang terug tot 9 procent. Deze buitenwijken (of ‘suburbs’) waren steeds vruchtbare grond voor de Republikeinse partij. Onder het leiderschap van Donald Trump moest de GOP echter grond afstaan aan centrumlinkse Democraten. Die voerden campagne rond thema’s als gezondheidszorg en klimaatverandering. En terwijl Trumps aanhang op het platteland toenam, werden tijdens de tussentijdse verkiezingen over het gehele land eens conservatieve bastions veroverd.

Wanneer de president harde taal spreekt, richt hij zich dan ook niet tot de relschoppers in de binnensteden. Die stemmen immers ofwel voor Biden, ofwel niet. Hij richt zich daarentegen tot de kiezers in de buitenwijken. Die keerden misschien de voorbije jaren de GOP van Trump de rug toe, maar wensen boven alles rust, stabiliteit en veiligheid voor zichzelf en hun families. Tegen die achtergrond moeten Trumps dreigementen verstaan worden dat hij het leger zou inzetten om de controle over de door rellen geplaagde steden te verzekeren. Volgens ‘kenners’ was dit slechts een teken van Trumps ‘totale onmacht’.

De kiezer smaakt het wel. Twee peilingen tonen dat een meerderheid van Amerikanen het inzetten van de strijdkrachten als een geschikt laatste redmiddel ziet indien de politie en National Guard de situatie niet onder controle krijgen. Volgens een ABC News/Ipsos-peiling steunt 52 procent van het land een interventie door het leger. In een eerdere peiling van Morning Consult was dit nog 58 procent. Verwonderlijk is dit niet: de strijdkrachten peilen consistent als de overheidsinstantie waar Amerikanen het meeste vertrouwen in hebben. 73 procent van het land vertrouwt de mannen en vrouwen in uniform.

Security moms

De politie scoort trouwens ook bijzonder goed in de Gallup graadmeter. America’s finest kunnen rekenen op het vertrouwen van 53% van Amerika. Slechts 17 procent van de Amerikaanse bevolking geeft aan geen of weinig vertrouwen te hebben in het blauw op straat. Televisienieuws — waarop de luidste kritiek op de president te horen is — krijgt in de vertrouwensstemming slechts 18 procent van Amerikanen achter zich. 48 procent geeft aan haar vertrouwen te hebben verloren in de nieuwsankers en opiniejournalisten die zij op hun beeldscherm zien.

Donald Trump heeft zijn zinnen gezet op het ‘law and order’-kiespubliek. De ‘security moms’ (and ‘dads’) van Amerika’s suburbs. Het kiespubliek dat in Donald Trump geen voorbeeld voor hun kinderen ziet, maar zich zorgen maakt om een op sociaal vlak naar links opschuivende Democratische partij. De suburbanites die de rook zien opstijgen boven de steden waar zij op rijafstand vandaan wonen. Die twijfels hebben bij Joe Bidens focus op institutioneel racisme en raciale rechtvaardigheid. Die hem verdenken van een appeasement-politiek ten aanzien van radicaal-links.

Niets van dit alles betekent dat Donald Trump zich mag opmaken voor een tweede eedaflegging. Daarvoor is het, zoals ik eerder in dit artikel aangaf, te vroeg. Maar het papagaaien van de opiniesectie van de New York Times door onze Amerika-correspondenten geeft de Vlaming een verdraaid beeld van het Amerikaanse politieke theater. Doorbraak probeert de Europese bril af te zetten en u de komende maanden een genuanceerder beeld van de Amerikaanse politiek in het algemeen en van de presidentsverkiezingen in het bijzonder aan te reiken. Een alternatief voor — of minstens aanvulling van — de verslaggeving door de gevestigde media. Stay tuned.

George Floyd

Bieden crises in de VS kansen voor Trump?