Gisteren verscheen in De Standaard een opiniestuk over het arrest van de Raad van State over de coronamaatregelen. 25 grondwetsspecialisten onderschreven dit stuk en luidden de alarmbel omdat de Raad van State blijkbaar aanvaardt dat één minister maatregelen neemt die onze grondwettelijke vrijheden en rechten drastisch beperken. Prof. Matthias Storme staat niet bij de lijst van ondertekenaars, maar had daar wel graag bij gestaan. Hij legt uit waarom.

Lacune in de rechtsbescherming

‘Dit opiniestuk zit goed ineen. Het feit dat zoveel specialisten dit samen ondertekend hebben, is toch een serieus teken aan de wand. Dit initiatief wijst op een bedreiging van onze grondrechten en de mensenrechten. Het feit dat die niet voldoende beschermd worden, is voor mensen die eerder kritisch nadenken over staatsmacht, een reden om zich in deze tekst te kunnen vinden, ongeacht van welke politieke strekking ze zijn. Het initiatief kwam vanuit linkse hoek. Mensen van verschillende centrumstrekkingen hebben zich hier bij aangesloten. De collega’s hebben alles gezegd wat ikzelf met plezier zou getekend hebben. Dit is een sterk signaal.’

‘De crux van het verhaal is dat de Raad van State heeft gezegd dat het hun taak niet is om in een kortgedingprocedure bij hoogdringendheid over de grondwettelijkheid van de maatregelen te oordelen. In een procedure ten gronde zouden zij een prejudiciële vraag moeten stellen aan het Grondwettelijk Hof over de grondwettigheid van de wet van 2007 op de civiele veiligheid. Die wet is de basis waarop de maatregelen uitgevaardigd worden. In een procedure uit uiterst dringende noodzakelijkheid gaat dit per definitie niet, wat natuurlijk bewijst dat we in onze rechtsstaat toch maar een zeer zwakke bescherming hebben. Dat is een serieuze lacune in de rechtsbescherming.’

Probleem met maatregelen van korte duur

Wat ook een mogelijkheid had kunnen zijn voor de Raad van State was de verzoekers gelijk geven, zonder de maatregelen op te schorten. Dit was volgens Karin Verelst (wetenschapsfilosofe VUB, mede-indiener van het verzoekschrift tot schorsing van de avondklok) een aanvaardbare en elegantere oplossing geweest…
‘Dat is niet zo evident. Bij het Grondwettelijk Hof kan dit makkelijk, omdat daar de uitdrukkelijke bevoegdheid ligt om wetten te vernietigen maar ze tijdelijk in werking te laten. Zo kunnen zij een termijn opleggen aan de overheid om iets aan de situatie te doen. Bij de Raad van State zijn die mogelijkheden beperkter. Bovendien zeggen ze — volgens hun eigen redenering — dat zolang de wet grondwettig is, ze er in kortgeding niets aan kunnen doen.’

‘Je zit dus altijd met het probleem dat er geen bescherming is tegen maatregelen van relatief korte termijn. Tegen dat de zaak ten gronde behandeld wordt, zijn die maatregelen niet meer in voege of niet meer van toepassing. Er zijn ook andere mensen die daarover klagen. Bijvoorbeeld de meisjes die een hoofddoekverbod aanvechten op school. Die geraken niet aan een vonnis voor ze de schoolbanken verlaten hebben.’

Parlement is lui

In het opiniestuk stellen de auteurs dat het parlement dringend een initiatief moet nemen om een coronawet te stemmen die de regering een duidelijk kader biedt. Waarom is dit, na acht maanden crisis, nog niet gebeurd?
‘Ons parlement is verleerd om hard te werken. Er is al sinds járen een overwicht van de uitvoerende macht. Het parlement wacht gewoon op initiatieven van de regering. Die heeft er in dit geval geen belang bij, want die denken nu dat ze gewoon kunnen blijven doordoen zoals ze bezig zijn. Het parlement gaat pas in actie schieten wanneer de rechters de regering terugfluiten.’

Gewone rechters kunnen verschil maken

‘Nu zijn er wel mogelijkheden voor gewone rechters om in deze zaak tussen te komen. Een rechter kan, zoals de politierechter in Charleroi, weigeren om boetes uit te spreken. Wanneer rechters dit systematisch gaan doen, dan zit het spel op de wagen. De gewone rechters zijn niet gebonden door een uitspraak van de Raad van State. Bovendien heeft deze uitspraak geen enkel gezag van gewijsde (bindende kracht van een vonnis, WM) omdat het een uitspraak is over een uiterst dringende schorsing, geen uitspraak ten gronde. Een andere voor de hand liggende piste is dat mensen die beboet worden naar de rechtbank stappen en daar door hun raadsheer een prejudiciële vraag laten stellen aan het Grondwettelijk Hof.’

‘Waar het op neerkomt, is dat de avondklok eigenlijk een huisarrest is. Daar hoorde ik al een zwak argument tegen aanvoeren: het is geen huisarrest, want je kan ook bij iemand anders thuis gaan zitten. Het is alleen een verbod op betreding van de openbare ruimte. Door de andere maatregelen is je bezoekrecht natuurlijk ook wel aangetast. De Raad van State staat u dus toe om ’s avonds tussen twee gevangenissen te kiezen.’

gezag van gewijsde

Matthias Storme: ‘De Raad van State staat u toe om ’s avonds tussen twee gevangenissen te kiezen’