Toen ik enkele weken geleden in een of andere krant las dat voor de renovatie van de feestzaal Kielpark tot het Urban Center, omwille van snelheid van uitvoering, het bouwheerschap aan Let’s Go Urban (LGU) werd gegeven, fronste ik even de wenkbrauwen. De wet op de overheidsopdrachten kan je zo niet omzeilen. Omdat ik dergelijke onwettige praktijken niet verwachtte van de administratie van de grootste stad van Vlaanderen, meende ik dat het hier een journalistieke vergissing betrof en hechtte ik er verder geen aandacht aan.

Bouwheerschap

Maar dit weekend lees ik in Gazet van Antwerpen: ‘We hebben het bouwheerschap in handen gegeven van LGU in plaats van ons eigen vastgoedbedrijf Vespa. Daar hadden we goede redenen voor, en goede ervaringen mee. We hadden het zo al gedaan met basketbalclub Giants, het Toneelhuis en Het Paleis. Een renovatie of nieuwbouw kan op die manier sneller en goedkoper gebeuren.’

Of de audit nu uitwees dat dit niet conform de wet op de overheidsopdrachten geschiedde of dat men intern burgemeester De Wever op de hoogte bracht zonder vermelding, het maakt niet zoveel uit. Want, de burgemeester besluit: ‘Eén ding is zeker: we gaan het niet meer op deze manier doen’. Hieronder schets ik waarom dit niet conform de wet op de overheidsopdrachten is. Hoewel elk logisch denkend mens onmiddellijk beseft dat het omzeilen van dergelijke belangrijke wet niet kan door simpelweg uw geld ter beschikking te stellen aan een andere rechtspersoon.

De wet op de overheidsopdrachten

De wet op de overheidsopdrachten kwam er om allerlei redenen. Primair om corruptie in te dijken, de mededinging te laten gelden zodat elk bedrijf gelijke rechten had voor de aanneming van overheidsopdrachten en om toe te zien op de correcte besteding van overheidsgelden. Dat we deze wet niet zo maar kunnen omzeilen door even de werken aan eigen patrimonium door een ander te laten beheren, maar alles zelf te betalen en, inclusief de renovaties, in eigendom te houden, is gezond verstand en de wet voorziet dat ook.

Op de website lokaalbestuur Vlaanderen.be lezen we: ‘De wetgeving is ook van toepassing wanneer een privé(rechts)persoon sommige werken of diensten laat uitvoeren die onder meer voor meer dan 50% gesubsidieerd worden door de overheid: bv. de private ziekenhuizen die gesubsidieerde werken laten uitvoeren. De aanbestedende overheid die de subsidies verstrekt ziet toe op de naleving van de wet inzake overheidsopdrachten.’

Geen achterpoortje

De Wet op de Overheidsopdrachten van 17 juni 2016 (deze artikels zijn voorzien sinds 1993) stelt inderdaad in artikel 2.1 dat de wet ook van toepassing is op publiekrechtelijke instellingen en personen die, ongeacht hun vorm en aard, op de datum van de beslissing om tot een opdracht over te gaan hun werkzaamheden in hoofdzaak gefinancierd zien door de Staat, de Gewesten, de Gemeenschappen, de lokale overheidsinstanties of andere instellingen of personen die ressorteren onder dit punt.

Daarnaast lezen we in artikel 18 van de wet op de overheidsopdrachten dat ook rechtspersonen die niet voldoen aan artikel 2.1 zich dienen te houden aan de wet op de overheidsopdrachten indien cumulatief voldaan wordt aan volgende voorwaarden:

het geraamde opdrachtbedrag is gelijk aan of hoger dan de betreffende drempel voor de Europese bekendmaking
de opdracht wordt voor meer dan vijftig percent rechtstreeks gesubsidieerd door een aanbestedende overheid als bedoeld in artikel 2, 1°

de opdracht betreft:

hetzij werken van civieltechnische aard, zoals vermeld in bijlage I of werken voor ziekenhuizen, inrichtingen voor sportbeoefening, recreatie en vrijetijdsbesteding, school- en universiteitsgebouwen en gebouwen met een administratieve bestemming;
hetzij diensten die met de in 1) vermelde werken zijn verbonden.

Artikel 18 van de wet op de overheidsopdrachten zegt afsluitend: ‘De aanbestedende overheid die bovenvermelde subsidies verstrekt, ziet toe op de naleving van de bepalingen van deze wet, wanneer zij de gesubsidieerde opdrachten niet zelf gunt of wanneer zij die gunt in naam en voor rekening van andere entiteiten.’

LGU moest de wet volgen

Het is duidelijk dat LGU voor de renovatie van de voormalige feestzaal Kielpark tot Urbancenter had moeten weten dat ze wet op de overheidsopdrachten diende te respecteren. Hoewel El Kaouakibi en haar entourage van captains of industry, revisoren en accountants de wet moesten kennen, was het expliciet de verantwoordelijkheid van de Stad Antwerpen om er op toe te zien dat El Kaouakibi de wet op de overheidsopdrachten naleefde. En dat deed ze niet.

Er is een verzachtende omstandigheid. Hoewel, verzachtend? Burgemeester De Wever en zijn schepencollege gaven ook toestemming voor eenzelfde laakbare procedure voor basketbalclub Giants, het Toneelhuis en Het Paleis. Enigszins is dit mitigerend omdat het zo duidelijk is dat deze praktijk niet exclusief met El Kaouakibi werd toegepast, doch anderzijds wijst het op een malicieuze werkwijze van de Antwerpse administratie en de Bourgondische coalitie van N-VA, Vooruit en Open Vld.

Snelheid van uitvoering is geen excuus

Los van de zware beschuldiging van het meermaals bewust overtreden van de wet op de overheidsopdrachten rest er natuurlijk de vraag waarom. Stad Antwerpen schermt met de snelheid van handelen. Ik vind dit een bijzonder zwak argument omdat een procedure binnen de wet op de overheidsopdrachten, afhankelijk van het type, minimaal tussen de 2 tot 6 maanden duurt.

Soms kiezen overheden er voor om deze procedures om diverse redenen, bouwtechnisch, veiligheid, milieu, degelijkheid of complexiteit uitzonderlijk te spreiden over 12 tot zelfs 18 maanden. Enkele maanden vertraging voor een project dat tussen de 3,5 en 5 miljoen euro kost (cijfer verschilt naargelang het krantenbericht) en van groot maatschappelijk belang is, lijkt mij meer dan aanvaardbaar. Het kan mijns inziens geen argument zijn om basisprincipes als het recht op mededing, de veiligheid (er was geen of nauwelijks bouwtechnisch toezicht) en de financiële regels in de Schelde te dumpen.

Corruptie?

Afsluitend en niet onbelangrijk in deze. In alle dossiers waar een loopje werd genomen met de wet op de overheidsopdrachten moet er een extern forensisch onderzoek komen naar eventuele corruptie. Want één van de redenen van deze overtreding kan uiteraard ook zijn om de poort tot corruptie voor ambtenaren en politici wijd open te zetten. Zowel Audit Vlaanderen, de Centrale Dienst voor Corruptiebestrijding als het parket kunnen zich van dergelijke taak kwijten.

Giants

Omzeilde Stad Antwerpen wet op overheidsopdrachten?