Recent overleed in de VS een man die van een reinigingsmiddel voor zijn aquarium had gedronken. Zijn vrouw nam ook een slokje en ligt met zwaar inwendig letsel in het ziekenhuis. En wie kreeg de schuld? President Trump…

Chloroquine

In het Zuid-Franse Marseille stonden dagenlang eindeloze rijen mensen op straat — keurig op anderhalve meter van elkaar — voor de deur van het Institut Hospitalo-Universitaire Méditerranée Infection, opgericht door Frankrijks bekendste viroloog, professor Didier Raoult, die er ook de scepter zwaait. Volgens hem bestaat er een werkzaam middel tegen het coronavirus, namelijk chloroquine, een oud medicijn tegen malaria, verwant aan kinine. Hij heeft dat naar eigen zeggen uit Chinese virologische vakliteratuur gehaald.

Raoult behandelde aanvankelijk 25 coronapatiënten met een cocktail van antibiotica voor longziekten en hydroxychloroquine, een nieuwere variant van chloroquine. Zojuist behandelde hij opnieuw een groep van 80 patiënten in zijn laboratorium. Bijna allemaal zouden ze het virus zijn kwijtgeraakt.

Dit nieuws haalde meteen de internationale pers. President Trump noemde het ‘veelbelovend’, en ook de invloedrijke uitvinder en ondernemer Elon Musk, onder meer oprichter van Tesla, sprak zijn vertrouwen uit. Raoult is bereid iedereen die dat wil op corona te testen, en indien nodig het middel voor te schrijven. Vandaar de wachtende menigte op straat in Marseille.

Aquariumreiniger

Hydroxychloroquine helpt niet alleen tegen malaria, maar bijvoorbeeld ook tegen lupus, een vorm van reuma, en tegen bepaalde ernstige zonneallergieën. Het wordt in de apotheek verkocht als paquenil, maar uiteraard heeft men daar zonder relevante klachten en doktersvoorschrift geen toegang toe. Niet in de laatste plaats omdat het middel gevaarlijke bijwerkingen kan hebben, met name voor hartpatiënten.

Chloroquine-fosfaat is dan weer een giftig broertje van chloroquine, en een belangrijk bestanddeel van schoonmaakmiddelen voor aquaria. Vissen hebben blijkbaar een andere gifdrempel dan mensen. Van de miljoenen Amerikanen die het bericht van hun president meekregen, is er natuurlijk altijd wel een dom genoeg om tot fatale zelfmedicatie over te gaan. En of het bij die ene blijft, is de vraag: naar verluidt hamsteren mensen deze aquariumreiniger en gaan de prijzen van het goedje op internet door het dak.

Fake news

Professor Raoult is een kleurrijke figuur: lange witte haren en dito baard, steevast in een witte doktersjas en een pilotenbril op de neus. Op zijn corona-onderzoeken valt ongetwijfeld een en ander aan te merken: veel te snel, niet dubbelblind en zonder testgroep. Essentiële tekortkomingen, vooral omdat corona zoals bekend bij de meeste patiënten vanzelf verdwijnt.

Toch valt Raoult moeilijk te negeren, als internationaal erkende autoriteit op het gebied van infectieziekten, met ontdekkingen en letterlijk duizenden artikelen in vakbladen op zijn naam. De Franse overheid investeerde nooit eerder zoveel geld in een medisch wetenschappelijk instituut dat drijft op één persoon.

Maar zijn theorie wordt bijvoorbeeld in Le Monde afgedaan als fake nieuws, en veel journalisten en politici zetten hem neer als een charlatan. Ook in de medische wereld lijkt hij voornamelijk tegenstanders te hebben. Een andere vooraanstaande viroloog, professor Karine Lecombe, medisch hoofd van het Hôpital Saint-Antoine in Parijs, trok uitzonderlijk fel van leer. Ze was razend omdat Raoult valse hoop geeft, en vindt zijn optreden alle ethische perken te buiten gaan.

Anti-amerikanisme

Lecombe wordt dan weer door de krant Libération aangewreven dat ze farmaceutische belangen heeft, zonder die te melden bij deze tirades. Ze ontvangt geld van de Amerikaanse farmaceutische megabedrijven Gilead en Abbvie, die allebei een geneesmiddel in huis hebben dat as we speak op Europees niveau wordt getest tegen corona. Die medicijnen —kaletra en remdesivir — zijn veel duurder dan de spotgoedkope chloroquine, hetgeen tot allerlei samenzweringstheorieën leidt. Terwijl het best zou kunnen dat Lacombe voor die bedrijven werkt omdat ze overtuigd is van het nut van genoemde medicijnen. Maar in Frankrijk is de antipathie tegen Big Pharma aanzienlijk, bijna net zo groot als het anti-amerikanisme.

De Franse regering stelt zich terughoudend op jegens Raoult en zijn behandeling voor corona. De nieuwe minister van volksgezondheid, Olivier Véran, die hem persoonlijk schijnt te kennen en regelmatig aan de telefoon heeft, zegt dat het nog veel te vroeg is om conclusies te trekken.

Bourgeois bohémien

Allerlei zogeheten Macronisten zijn wel keihard in de aanval gegaan, wat tot onverkwikkelijke taferelen heeft geleid. Zoals de scheldpartij op de televisie van Daniël Cohn-Bendit. U kent hem misschien nog: rode Dany, de held van mei ’68 en tegenwoordig een gecertificeerde bobo — bourgeois bohémien. Afgezwaaid als lid van het Europees Parlement voor de Groenen, maar nog altijd een soort éénmans Sturmabteilung van president Macron.

Of journalist Patrick Cohen, die professor Raoult op televisie minutenlang de les las op diens eigen vakgebied, de virologie. Hij omschreef het optreden van de professor als de giletjaunisation van de coronacrisis, een term die sinds enkele maanden wel eens wordt gebruikt om aan te geven dat een onderwerp in de populistische hoek wordt getrokken. Raoult wordt verweten dat zijn uitspraken bij het volk sluimerende anti-elitaire samenzweringstheorieën aanwakkeren. Men vindt dat iedereen het medicijn zou moeten krijgen, en men vermoedt dat de overheid dit uit zakelijke of andere snode overwegingen tegenhoudt. Dit alles maakt echter niet dat Raoult gelijk heeft met zijn hypothese: ook in serieuze publicaties wordt met het protocol van zijn onderzoeken de vloer aangeveegd.

Populisme

Er blijven belangrijke vragen. Waarom hakt men zo hard op Raoult in? Is dat oprechte woede over een profeet van de valse hoop, of is het de razernij van linkse intellectuelen tegen alles wat naar populisme ruikt? Is de professor slachtoffer van wat Le Figaro ‘le mépris et l’intolérance du gauchisme culturel’ noemt — de minachting en intolerantie van het culturele gauchisme? Of zou het de morele steun van president Trump zijn die zoals gebruikelijk alle seinen op rood zet bij linksdragende media en politici?

Interessanter is waarom een gelauwerde specialist op het gebied van infectieziekten uit de bocht lijkt te vliegen. Hij zou gelijk kunnen hebben, maar heeft zeker de medische normen aan zijn laars gelapt. Ik zou hem hoe dan ook eerder een Robin Hood noemen dan een populist.

Teva

Professor Raoult wordt tegenwoordig nogal eens om de oren geslagen met zijn uitspraken van eind januari, over hoe deze crisis enorm wordt overdreven. Hij zei toen dat er in China wel wat mensen zijn overleden aan corona, maar dat er in Frankrijk meer mensen verongelukken als ze op een stepje over straat rijden. Het moet voor de flamboyante viroloog een stevige krenking zijn geweest er zo naast te hebben gezeten. Maar nogmaals, het is geenszins uit te sluiten dat het middel werkt; er worden nu ook serieuzere onderzoeken mee gedaan.

Zojuist heeft de Amerikaans-Israëlische farmagigant Teva zes miljoen doses hydroxychloroquine ter beschikking gesteld van Amerikaanse ziekenhuizen om daarmee te experimenteren op coronapatiënten. Er zijn 10 miljoen doses per maand in het vooruitzicht gesteld.

Gilead

Professor Zonnebloem en het coronavirus