Regelmatig verschijnen er ranglijsten met betrekking tot diverse economische indicatoren. Alhoewel er de laatste jaren enigszins sprake is van een stabilisatie, slaan we toch een pover figuur tegenover onze buurlanden. Dergelijke ranglijsten worden jaarlijks gepubliceerd. Het gaat dan vooral om de zakelijke omgeving, het ondernemerschap en de concurrentiekracht. Maar we kunnen nog verder gaan, en zien waar België staat op bv. het vlak van de overheidsschuld en de tewerkstellingsgraad. Spoiler alert: België komt er nogal bekaaid vanaf. Vlaanderen daarentegen niet.

Zakelijke omgeving

Een degelijke zakelijke omgeving waarin de economische actoren, zoals de bedrijven, goed kunnen functioneren is in feite de grondslag om de concurrentiepositie van een land op internationaal vlak te bepalen. Ieder jaar publiceert de Wereldbank het rapport Doing Business dat een idee geeft over het zakelijk klimaat in een land. Diverse financiële instellingen gebruiken het wanneer ze op basis van macro-economische analyses een kredietwaardigheidsrating moeten geven aan een bepaald land.

België doet het in dit rapport over het algemeen niet zo goed. Het staat slechts op de 46ste plaats (op 190 landen) met een score van 75, wat toch beter is dan een paar jaar geleden toen het op 52ste plaats stond. Nummer één, Nieuw-Zeeland, heeft een score van 86,8. Ons land verbeterde door het starters gemakkelijker te maken om bij de oprichting van een besloten vennootschap (BV) geen minimumkapitaal meer te eisen. Wat de belastingen betreft is er de daling van de vennootschapsbelasting, en de daling van de sociale zekerheidsbijdragen door de bedrijven.

Tien criteria

Onze buurlanden het Verenigd koninkrijk (8ste), Duitsland (22ste), Frankrijk (32ste) en Nederland (42ste) doen het echter meestal beter. Enkel Luxemburg (72ste) staat achter ons omdat het verwonderlijk genoeg slecht scoort in de kredietverlening en de bescherming van de minderheidsaandeelhouders.

Het resultaat wordt immers door tien criteria bepaald. Voor twee ervan doet België het zeer goed: handel over de grenzen en het afhandelen van de insolvabiliteitstoestand bij de bedrijven. Op andere criteria zoals de eigendomsregistratie, de toegang tot het krediet en het (gemakkelijk) verkrijgen van elektriciteit doet ons land het minder goed.

Ondernemerschap

in andere rapporten komt de lage ondernemerszin van België naar voren. Nochtans is ondernemerschap de basis van onze welvaart. Het creëert welvaart en innovatie.

De Global Entrepreneurship Monitor is een jaarlijkse studie die via een onderzoek bij de actieve bevolking tussen 18 en 64 jaar, peilt naar het ondernemersklimaat. Daaruit blijkt dat in 2015/2016 (België deed daarna niet meer mee met de studie, maar ondertussen is er niet veel veranderd) 54,2 % van de Belgen ondernemerschap als een goede carrièrekeuze beschouwt, maar slechts 54,5 % denkt dat succesvolle ondernemers in België een hoge status en veel respect genieten. Op het eerste gezicht lijkt dit niet zo slecht, maar in Duitsland (75,7 %), Luxemburg (68,8 %) en Nederland (64,5 %) is de status toch veel hoger.

De Global Entrepreneurship Index is een alternatief dat het ondernemerschap en het ecosysteem om te ondernemen in een land kwantificeert. België staat daarin op de 17e plaats onder 137 landen, maar onze buurlanden doen het allemaal beter behalve Luxemburg (20ste). De USA en Zwitserland nemen de koppositie in, maar Nederland (8ste) doet het ook zeer goed.

Concurrentiepositie

De voorgaande elementen bepalen mede in belangrijke mate de concurrentiepositie van een land. Het International Institute for Management Development (IMD) te Lausanne publiceert elk jaar een studie over de concurrentiekracht van 63 landen in de wereld. België staat 25ste, en van onze buurlanden doet enkel Frankrijk het slechter (32ste). Ook hier blinkt Nederland uit met een 4e plaats, gevolgd door Luxemburg (15e), Duitsland (17e) en het Verenigd Koninkrijk (19e).

De resultaten van het IMD stemmen ongeveer overeen met die van de ‘Global Competitiveness Index’ van het Wereld Economisch Forum (WEF) dat 137 landen evalueert. België staat hier op de 22e plaats, maar vooral Duitsland scoort veel beter dan bij IMD met een 7e plaats. Frankrijk staat hier 15e, zodat ons land hier de minst competitieve is van de buurlanden. Het WEF houdt rekening met de factoren en instellingen die verbeteringen in de productiviteit faciliteren. Die omvatten twaalf sub-indexen.

We hebben een zeer goede macro-economische stabiliteit (1ste), en halen goede punten wat betreft de infrastructuur (14e), innovatiemogelijkheden (17e), de vorming/opleiding (18e) en het zakelijk dynamisme (19e). Anderzijds staan we zwak met betrekking tot de aanvaarding van de ICT-ontwikkelingen (47ste) en de organisatie va de arbeidsmarkt (43ste). Voor sommige deelaspecten van de arbeidsmarkt zitten we boven de 100ste plaats zoals het aanwerven en ontslaan van medewerkers (115e). Als klein land is de markt ook beperkter.

Overheidsschuld

De omvang van de overheidsschuld moet beheersbaar blijven. Als deze te fel toeneemt ontstaan er twijfels over de kredietwaardigheid. Maar het ontbreekt ons land vooral aan middelen om in moeilijke periodes de nodige uitgaven te doen om de economie te ondersteunen. Volgens het Verdrag van Maastricht mag de overheidsschuld slechts 60 % van het bruto binnenlands product (BBP) bedragen, maar door de coronacrisis is die in België waarschijnlijk gestegen van 100 % naar 120 % van het BBP. Dit deed zich ook voor 10 jaar geleden naar aanleiding van de financiële crisis.

Volgens de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) bedroeg de Belgische publieke schuld 126 % van het BBP in 2015. Op 34 landen bekleedden we toen de 29ste plaats. Enkel Frankrijk stond in onze buurt (28ste met 121 % van het BBP), maar alle andere buurlanden deden het beter: Luxemburg (3e); Nederland (19e); Duitsland (20ste); Verenigd Koninkrijk (125ste). Het is duidelijk dat het plaatje vandaag minder duidelijk is door de coronacrisis en de naweeën ervan.

Tewerkstellingsgraad

Deze indicator geeft bij de OESO aan hoeveel percent van de actieve bevolking (tussen 15 en 64 jaar) effectief is tewerkgesteld. Deze indicator bedraagt in België 65,3 %, en ons land staat hiermee op de 31ste plaats onder 43 landen, beneden het OESO-gemiddelde van 68,6%. De regering probeert al jaren dit percentage omhoog te duwen, onder meer door het optrekken van de pensioenleeftijd tot 67 jaar. Onze welvaartstaat kost immers veel geld, en met de vergrijzing van de bevolking gaan veel werknemers op pensioen en zullen tegelijk de ziekte- en pensioenkosten stijgen. Dit moet onder andere gefinancierd worden door meer mensen aan het werk te krijgen.

Het blijft echter een moeizaam proces, en België tekent onder zijn buurlanden het slechtste resultaat af na Frankrijk (64,4%): Luxemburg (67,1 %); Verenigd Koninkrijk (75,4%); Duitsland (76,1%); Nederland (78,6%). Op termijn moeten we ook naar 80% gaan.

Evaluatie

België doet het dus niet schitterend. We zouden de povere prestatie tegenover de buurlanden kunnen relativeren daar we het op wereldvlak nog redelijk behoorlijk doen. Anderzijds zijn die buurlanden wel verantwoordelijk voor iets meer dan 50 % van onze export. Het is dus belangrijk dat we goed scoren op de bovenvermelde indicatoren om op termijn onze concurrentiepositie te handhaven.

De laatste jaren trad er een beetje beterschap op, maar het valt af te wachten wat de gevolgen van bijna twee jaar zonder beleid en corona zullen zijn. Bekijken we alleen Vlaanderen, dan zou het resultaat veel beter zijn. Zo bedroeg de tewerkstellingsgraad in Vlaanderen voor de 20- tot 64-jarigen 75,5%, terwijl die in Wallonië (64,2%) en Brussel (62,6%) veel lager is. Het probleem situeert zich dus vooral daar. We beschikken echter niet voor alle indicatoren over de juiste statistieken per gewest.

De Belgische tweespalt zien we trouwens in gans Europa, waarbij de landen uit Noord-Europa (bv. Nederland en de Scandinavische landen) het veel beter doen dan de landen uit Zuid-Europa (bv. Frankrijk en de mediterrane landen). Het is dus ook een cultuurverschijnsel.

Aanbeveling

Om de toekomst van onze jeugd te vrijwaren, en te vermijden dat ze opgezadeld zit met een hopeloos hoge schuld, is het dus nodig dat er dringende hervormingen komen. En er staat genoeg werk op de plank: de beveiliging van de elektriciteitsbevoorrading, minder administratieve rompslomp bij de opstart en werking van een bedrijf, liberalisering van de arbeidsmarkt, verhoging tewerkstellingsgraad, afslanking van het overheidsapparaat, stimuleren ondernemerschap, sanering overheidsfinanciën…

Men kan zich afvragen of het huidige versnipperde politieke landschap, en dan vooral de tegenstelling tussen een rechts noorden en een links zuiden, in staat is deze uitdagingen aan te pakken. We glijden stilaan maar zeker weer af naar de donkere jaren 80, toen de frank gedevalueerd werd. Maar de euro maakt deze reddingsboei nu onmogelijk.

Global Entrepreneurship Monitor

België slaat pover figuur in internationale rankings