Aleksandr Azarov is voormalig hoofd van de afdeling extremismebestrijding van de Wit-Russische ‘politie-eenheid ter bestrijding van georganiseerde criminaliteit en corruptie’ (afgekort GoeBoPik). Medewerkers van deze eenheid hielden zich al enkele maanden voor het begin van de presidentsverkiezingen van augustus 2020 bezig met een operatie die leidde tot de onrechtmatige arrestatie van Sergej Tichanovski, een populaire blogger die eerder werd uitgesloten van deelname als verkiezingskandidaat.

Na zijn uitsluiting trad zijn vrouw Svetlana uiteindelijk als enige onafhankelijke mededinger tegen Loekasjenko aan, maar was gedwongen in ballingschap te gaan. Bij de ‘zaak van Tichanovski’ werden nog een dertigtal andere voorname oppositieleden, waaronder Pavel Severinets, voorzitter van de christendemocratische partij en Nikolaj Statkevitsj, leider van de sociaaldemocraten, opgepakt. Bijna allen kregen jarenlange kampstraffen, enkelen wachten hun oordeel verder in de gevangenis af. Tijdens de maandenlange protesten die volgden na de gefalsificeerde verkiezingsuitslag, specialiseerde de eenheid zich op keiharde repressie en gefingeerde processen tegen demonstranten, journalisten, mensenrechtenactivisten en onafhankelijke burgerorganisaties.

De 44-jarige Azarov verliet GoeBoPik al in 2019, waarna hij tot augustus 2020 doceerde aan de politieschool. Daarna koos hij de kant van de oppositie en werd woordvoerder van de ondergrondse organisatie ‘BYPOL’ die oppositionelen binnen de verschillende politiestructuren verenigd. Sinds vorig jaar baarde BYPOL in samenwerking met de zogenaamde ‘cyberpartizanen’ regelmatig opzien met het lekken van informatie over interne politiestructuren, gefabriceerde rechtszaken en geheime operaties. Ik sprak met Aleksandr Azarov die zich inmiddels in een niet nader te noemen EU-land bevindt.

KGB en FSB

Heeft Loekasjenko de migrantencrisis zelf bedacht of heeft hij hulp gehad?
‘De operatie is opgezet door de Wit-Russische geheime dienst KGB en de Russische FSB om illegale migranten Europa binnen te sluizen. Samen met de migranten worden islamitische strijders en beroepscriminelen die voor de geheime dienst werken de grens overgezet. Daarbij is het doel ook druk uit te oefenen op de Europese Unie, zodat de sancties tegen Wit-Rusland worden ingetrokken.’

Werkte u als GoeBoPik-rechercheur samen met Russische collega’s van bijvoorbeeld de FSB?
‘Nee, met de FSB kan alleen de KGB samenwerken. Het was ons verboden een direct contact te leggen.’

Dus ondanks het feit dat u de georganiseerde misdaad moest bestrijden die natuurlijk niet bij de grens ophoudt, was een samenwerking met de Russen niet gewenst?
‘Toch wel, we werkten ook samen met de Russische recherche.’

Mensenhandel

Een tiental jaren geleden bestond er een uitwisselingsprogramma met Duitse speciale eenheden en waren Wit-Russische agenten aanwezig bij het begeleiden van een grootschalige demonstratie in Duitsland. Weet u daar iets vanaf?
‘Ik was voor mijn werk in Duitsland, dat wel, maar over dat uitwisselingsprogramma en demonstratie heb ik niets gehoord. Ik was in Duitsland voor een zaak rond mensenhandel.’

Kunt u iets vertellen over die mensenhandel?
‘Dat was rond 2007. Wit-Russische meisjes werden voor prostitutie geronseld en naar Duitsland gestuurd. We kwamen de bemiddelaars op het spoor en konden ze arresteren. We gingen op zoek naar de slachtoffers. Een aantal meisjes waren nog steeds in Duitsland. Voor uitwisseling van informatie waren we in Duitsland en hebben we nauw samengewerkt met de Duitse politie. Het ging hierbij om een internationaal misdrijf, te beginnen bij het aanwerven van de jonge vrouwen in Wit-Rusland en eindigend bij bordelen in Duitsland. De Duitsers arresteerden een groep criminelen, voormalige Russische burgers, genaturaliseerde Wolgaduitsers, die de mensenhandel hadden georganiseerd.’

Dus in principe deed de GoeBoPik toen nog serieus en succesvol politiewerk?
‘Jazeker. De Wit-Russische meisjes bevonden zich illegaal in Duitsland. Hun paspoorten werden door de pooiers afgepakt. Ze werden voortdurend geslagen. Ze konden niet weglopen, omdat ze geen papieren hadden. Maar door de samenwerking konden we de bende arresteren en laten berechten. Dit kanaal konden we compleet liquideren.’

‘In Duitsland zelf waren met uitzondering van de slachtoffers geen Wit-Russische burgers bij de zaak betrokken. We konden de ronselaars in Wit-Rusland arresteren en berechten. De meisjes kwamen terug naar ons land. De Duitsers zorgden voor de arrestatie van hun eigen burgers. Die kwamen daar voor de rechter.’

Strafkampen

In 2014 riep Loekasjenko een campagne tegen drugshandel in het leven. Veel minderjarigen belandden daarbij lukraak jarenlang in strafkampen. Kunt u vertellen over de antidrugscampagne en de rol van uw politie-eenheid?
‘De GoeBoPik hield zich in die tijd niet bezig met drugszaken. Ik kan wel zeggen dat rondom die campagne voor drugsbestrijding speciaal twee strafkampen werden ingericht, een voor gevangenen die voor het eerst waren veroordeeld en een voor recidivisten. Er was een speciale wet uitgevaardigd door de president over zwaardere straffen voor drugsdelicten. Onze eenheid was alleen nauw betrokken bij een zaak waarbij een bende van zeventien personen werd opgerold die zich bezighield met de handel in spice (mengsel van kruiden met synthetische cannabinoïden, nvda) in Rusland en Wit-Rusland. Leden van die bende kregen allemaal zeven tot twintig jaar gevangenis.

Werd er bij de GoeBoPik geweld gebruikt tegen gearresteerden om verklaringen af te dwingen?
‘Nee, toen ik er werkte heb ik dat nooit meegemaakt. Dat begon pas na de verkiezingen in 2020. Als er voor die tijd al geweld werd gebruikt dan was dat niet openlijk. Mogelijk dat het voorkwam in afzonderlijke gevallen, als de verdachte alleen was met een agent. In ieder geval niet zoals nu, dat er iedereen er weet van heeft.’

Arrestatiequotum

Was er sprake van een bepaald quotum aan gearresteerden of opgeloste zaken dat maandelijks of wekelijks bereikt moest worden?
‘Uiteraard, er was een quotum, dat bestaat nog steeds. Er moet een bepaald aantal zaken worden opgelost. En een bepaald aantal mensen worden opgepakt. Elke maand schrijft de afdelingsleider daarover een rapport en benoemt daarin het aantal zaken hij met zijn afdeling denkt op te lossen. Dat mag qua aantallen niet onder dat van de vorige maand liggen. Daar moesten we ons streng aan houden. Deze quota staan onder directe controle van de minister van Binnenlandse Zaken.’

Waren er ook topcriminelen die boven de wet stonden en bescherming van bovenaf genoten?
‘Criminele leiders waren er altijd al. Ze staan onder toezicht van de GoeBoPik. Een deel van hen is aangeworven en werkt nauw samen. Als zo iemand dan in het vizier van justitie geraakt, dan verdwijnt hij ook achter tralies. Anders zou het natuurlijk verdacht zijn. Ook topcriminelen moeten zo nu en dan de gevangenis in. Maar onder andere omstandigheden dan een gewone gevangene.’

BYPOL

Hoe groot en invloedrijk is de organisatie BYPOL?
‘Wij hebben honderden leden in Wit-Rusland verdeeld over alle mogelijke overheidsstructuren. In principe kunnen we informatie krijgen uit elke willekeurige politie-eenheid, van het Ministerie van Binnenlandse Zaken tot de KGB, landmacht en douane. We hebben overal mensen ter plaatse die ons ondersteunen.’

Indien er nu massale protesten en stakingen zouden worden georganiseerd, beschikt het regime, tegen de achtergrond van de aanwezigheid van duizenden illegalen, nog over voldoende agenten om ter wille van de dictator ‘de orde te handhaven’?
‘Het is nu misschien nog iets te vroeg, maar ze zullen daadwerkelijk te weinig mensen hebben om de orde te handhaven. Bovendien mogen we ervan uitgaan dat een gedeelte van de ordebewaarders dankzij BYPOL deze keer de kans van het volk zal kiezen. De politiepatrouilles worden nu al aangevuld met militairen. De staatsmacht zal niet overal tegelijk kunnen zijn,’

Dus er is op het moment geen tijd meer om oppositionele wit-rood-witte lintjes af te knippen?
‘De speciale eenheden staan allemaal aan de grens. Die hebben daar inderdaad geen tijd meer voor.’

GoeBoPik

Aleksandr Azarov: ‘Migrantencrisis georganiseerd door KGB en FSB’