Ik moet -met enige schaamte- toegeven dat De Gordel dit jaar ongemerkt aan mij voorbij ging. Opgegroeid in het Dilbeek van de jaren ’70 en ’80, als zoon van een vader die mee aan de wieg stond van Groot-Dilbeek waar Vlamingen Thuis zijn, heeft De Gordel altijd op een speciale plaats in mijn hart kunnen rekenen. Hoe komt het dat deze editie aan mijn aandacht is ontsnapt?

Militantisme verdwenen

Sinds De Gordel in 2013 omgedoopt werd tot het Gordelfestival, is een stuk van de bevlogenheid en het militantisme uit de organisatie verdwenen. Dat heeft ongetwijfeld invloed gehad op de eigen betrokkenheid. De Vlaamse politici, te beginnen met Philippe Muyters en Geert Bourgeois (N-VA), hebben het gebeuren dat één maal per jaar het Vlaamse karakter van de Rand rond Brussel in de verf zette, losgelaten. Alsof de strijd om het behoud van dat Vlaams karakter gestreden was. Het nieuwe Gordelfestival zou een brug moeten slaan naar de anderstaligen afkomstig uit Brussel en het buitenland, een festival dat hun integratie zou moeten bevorderen. Maar dat deel van het publiek wordt nauwelijks bereikt.

Verfransing en vervreemding

Nochtans is daar meer dan ooit nood aan. De laatste jaren is de uitstroom uit Brussel alleen maar toegenomen. Die uitstroom beperkt zich ook al lang niet meer tot de gemeenten in de Rand. Ternat, Merchtem, Opwijk, maar ook Liedekerke, Ninove, Denderleeuw: allemaal worden ze geconfronteerd met een instroom van anderstaligen, meestal afkomstig van Brussel. Dat zet een enorme druk op het maatschappelijk evenwicht. Wie dat ontkent, is ziende blind. Het zorgt voor spanningen. De bevolking wordt geconfronteerd met nieuwkomers waarmee ze geen normale conversatie kunnen voeren. Laat staan dat er disputen kunnen worden beslecht.

En die zijn er. Kleine ergernissen stapelen zich op. Het gaat van wildparkeren en burengerucht over sluikstorten tot ware moeskopperij. Een bevriende landbouwer vertelde me onlangs nog hoe zijn maïsvelden onderwerp zijn geworden van strooptochten. ‘Die maïs staat daar niet voor iedereen om vrij te oogsten. Als je dan al eens een groepje betrapt en hen er op attent maakt dat dat je broodwinning is, krijg je de goorste verwijten naar het hoofd geslingerd. “Racist” is nog het vriendelijkste.’ Steeds minder mensen gaan rechtsreeks in gesprek en bellen gewoon de politie. Een conversatie voeren blijkt maar al te vaak onmogelijk.

Mijmeringen van een slapeloze

Zelf woon ik sinds 2008 in Asse, op de Steenweg op Brussel. Bijna elk huis dat te koop komt te staan, wordt gekocht door mensen van buitenlandse origine. De oudere bevolking sterft stilaan uit en hun huizen, die meestal al wat ouder zijn, worden ingenomen door anderstaligen die zelden de moeite doen om het Nederlands machtig te worden. Er is geen sprake van integratie. Het maatschappelijk weefsel vergaat. De middenstand verdwijnt. Winkelpanden staan een hele tijd leeg, tot dan eindelijk de zoveelste nachtwinkel of Kebabzaak opengaat. De mensen voelen zich hoe langer hoe meer vervreemd in de wijk waar ze hun leven lang hebben gewoond. De onvrede borrelt alsmaar meer op.

De coronacrisis heeft geen goed gedaan aan de algemene sfeer. Tijdens de lockdowns kwam er steeds meer overlast, hier in Asse aan de stationsbuurt en in het Waalborrepark. Hangjongeren, waarvan er velen komen afgezakt uit Brussel, maken er de buurt onveilig. Velen zitten aan het lachgas. Eerst zag je overal lege ISI-slagroompatronen liggen. Nu gebruiken ze tanks van 2kg. of groter. Het ging zover dat de gemeente een beroep moest doen op de bereden federale politie om te patrouilleren.

Die plekken worden gemeden door de burgers, zeker na valavond. Ikzelf kom er wel regelmatig, tijdens mijn nachtwandelingen met de hond. Het droeve lot van de insomniac. Ik voel me niet onveilig, maar ik zie de hangjongeren samentroepen en me scheef bekijken. ‘Wat doet die gek hier’, hoor ik ze denken. Een sigaret roken laat ik achterwege. Ik weet dat daar geheid heibel van komt. Ondertussen zie ik de resultaten van vandalenstreken, afgebroken straatmeubilair en tags op gevels, elektriciteitscabines, bushokjes en de weinige vuilnisbakken die er nog staan. De meeste exemplaren werden door de gemeente weggehaald. Ze zouden sluikstorten aanmoedigen.

Communicatie vooral via lokale kanalen

Maar terug naar De Gordel, editie 2021. Die is dus ongemerkt aan mij voorbij gegaan. Niets gemerkt van het fiets- en wandelfeest uit mijn jeugd. Ik wordt er maandagmorgen door de hoofdredacteur op attent gemaakt dat we niets rond het evenement hebben gedaan. Het schaamrood stijgt me naar de wangen. Ik bel naar Willy Segers, N-VA-burgemeester van Dilbeek, eens met CC De Westrand een van de grote centra op het Gordelparcours. De gemeente blijkt dit jaar nauwelijks bij de organisatie te zijn betrokken.

‘Sinds de omvorming naar Gordelfestival werken we met focusgemeenten. Dit jaar was dat Sint-Pieters-Leeuw. Wij waren dat twee jaar geleden. Er is vooral publiciteit gevoerd op Ring-TV. We hebben in Dilbeek een aantal wandelingen georganiseerd, maar we zijn niet echt betrokken geweest bij de organisatie. We hadden dit jaar geen inschrijvings- of controleposten. Dat zit vooral bij de focusgemeente. Ik ga er van uit dat door de wekenlange campagne op Ring-TV iedereen wel op de hoogte was en dat dat in de meeste gemeenten is opgepikt.’

Niet dus. Steeds minder mensen kijken TV, laat staan het doelpubliek van anderstaligen waarvoor dit een feest van integratie zou moeten zijn. Ring-TV heeft buiten de eigen regio ook weinig tot geen weerklank. Vroeger kwamen de mensen van heinde en verre om hun steun aan de Vlaamse Rand te betuigen en één dag op het jaar de Francofonie – tot hun grote ergernis, getuige de vele spijkerincidenten – duidelijk te maken dat het Vlaamse karakter van de regio niet werd losgelaten. Die mensen worden niet meer bereikt door de beperkte communicatie die de organisatie voert.

Michaël Devoldere, woordvoerder van minister van Vlaamse Rand Weyts (N-VA), beweert dat er vanuit het kabinet wel degelijk promotie wordt gevoerd. ‘Wij investeren nog steeds in de promotie van De Gordel. We gaan dit ook blijven doen. We hebben het evenement op verschillende manieren onder de aandacht trachten te brengen, maar vooral via lokale media. Ook Radio 2 heeft er de nodige aandacht aan besteed. Maar je mag ook niet vergeten dat deze editie overschaduwd werd door de coronacrisis. In dat opzicht kan je ze ook niet evalueren als een normale editie.’

‘Er zijn zo’n tienduizend deelnemers geweest. Minister Weyts heeft de 100km. met de fiets gereden en was dus ook van de partij. Maar nogmaals, het was ook dit jaar een editie die door de gezondheidscrisis werd overschaduwd.’

Vragen bij communicatie en formule Gordelfestival

Tienduizend deelnemers kan je bezwaarlijk een succes noemen. De tijden van meer dan 100.000 enthousiaste fietsers en wandelaars liggen duidelijk achter ons. Willy Segers is zich daarvan bewust. ‘Deze formule staat al langer ter discussie. Ik krijg regelmatig de vraag of we niet meer animo in in de zaak kunnen brengen. Wanneer het vroeger Gordeldag was, leefde dat in al de gemeenten in de Rand. Dat is duidelijk voorbij. Het militante is er wat uit.’

De vraag rijst bij me op of communicatie via lokale media als Ring-TV en Radio 2 nog wel het beoogde publiek bereikt. In elk geval niet de anderstaligen die tot integratie zouden moeten worden aangezet. Maar ook de gewone burgers zijn de laatste tijd enorm geëvolueerd in hun mediaconsumptie. Meer en meer mensen doen een beroep op het internet voor hun informatiegaring, via sociale media. Daar heeft deze oude Gordelaar niets zien passeren. Kabeltelevisie heb ik niet meer sinds 2008. Radio 2 is nooit mijn ding geweest. Maar dat ligt voornamelijk aan mezelf, dat geef ik gaarne toe.

Dilbeeks aanklampend beleid

Nochtans is het meer dan ooit nodig. De verfransing rukt alsmaar meer op. Segers merkt dat ook in Dilbeek. ‘Ieder jaar zien we een goede duizend personen in Dilbeek instromen. 70 à 80% komt uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Hier en daar zit er wel een Vlaming tussen, maar een aanzienlijk deel is het Nederlands niet machtig. In het kader van ons inburgeringsbeleid zijn we twee jaar geleden begonnen met een instroommonitoring. Dat stelt ons in staat om alle nieuwkomers -inburgeringsplichtig of niet- op te volgen. Wij leggen via VZW’s extra contact met die mensen om hen naar taallessen te begeleiden. We doen daarvoor een beroep op VZW’s omdat die, in tegenstelling tot de gemeente, niet gehinderd worden door de taalwetgeving. Daardoor kunnen we een aanklampender beleid voeren, dat meer gericht is op integratie.’

‘We merken dat dit beleid effect heeft, al blijven de integratie-inspanningen voor de niet-inburgeringsplichtigen gebaseerd op vrijwilligheid. 75% van de instroom maakt gebruik van dit initiatief. We hebben nu de eerste fase van die monitoring afgerond en kunnen aan een evaluatie beginnen. Dilbeek is in dit project een voortrekker. We zijn van plan om via het Toekomstforum (een overlegplatform waar de burgemeesters van Halle-Vilvoorde deel van uitmaken, nvdr) dit voorbeeldproject ingang te doen vinden in de overige gemeenten. Sinds deze legislatuur hebben we rond inburgering een speciale werkgroep opgericht, die ik voorzit. Die gaat daarmee aan de slag. Door corona heeft dat allemaal stilgelegen, maar de werking wordt nu terug opgestart.’

Instroom van problemen zorgt voor vrijheidsbeperking

Segers constateert dat de problemen van de instroom uit Brussel steeds meer voor problemen zorgt in gemeenten die niet direct aan Brussel grenzen. ‘Vanuit de werkgroep integratie zie ik dat de problematiek nu ook meer uitdijt naar het hinterland. In Dilbeek hebben we de laatste twee, drie jaar problemen gehad met Brusselse hangjongeren, die er voor gezorgd hebben dat we maatregelen moesten treffen. Zo hebben we op een bepaald moment de parken ontoegankelijk moeten maken van 22 tot 6 uur om overlast tegen te gaan. Door CoViD-19 zijn die problemen enkel toegenomen. De Dilbeekse jongeren klagen nu dat hun vrijheid wordt ingeperkt, maar wij nemen deze maatregelen niet voor ons plezier.’

‘Overigens zijn die problemen van overlast in het openbaar domein sinds het voorjaar van dit jaar niet meer hoofdzakelijk te wijten aan Brusselse jongeren. Sinds maart-april hebben ook de Dilbeekse jongeren die plekken opgezocht om de coronamaatregelen te ontwijken. Dat ging dan niet meer over enkele tientallen, maar vaak rond de honderd jeugdige feestvierders. Het laatste jaar merk ik dat de eigen jeugd bepaald gedrag heeft overgenomen van die groepjes hangjongeren. Ik vind het onprettig dit te moeten vaststellen…’

Er beweegt dus van alles in de Vlaamse Rand. Jammer genoeg niet steeds ten goede. Misschien kan het Toekomstforum oplossingen aanreiken. Dit verdient meer aandacht en een betere opvolging. We hebben de verloedering van bepaalde Brusselse gemeenten oogluikend toegestaan. Het is nu tijd om de Vlaamse rand hiervan te vrijwaren.

Gordelfestival

De teloorgang van de Gordel