De inval van Rusland in Oekraïne bracht de verwoestende realiteit van oorlog opnieuw naar het Europese continent. De Europese Unie en de Verenigde Staten schoten de Oekraïners te hulp met geld en materieel, waardoor het leger van president Volodymyr Zelensky de Russische opmars kon stoppen en deels teniet te doen.

Theo Francken (N-VA) is Kamerlid voor Vlaams-Brabant. In die hoedanigheid werd hij in 2019 door zijn collega’s aangeduid als voorzitter van de Belgische delegatie naar het NAVO-parlement. Hoe kijkt hij naar het verloop van de oorlog?

Wat maakt u van de – vroegtijdig geannuleerde – Mars op Moskou door de Wagnergroep?

Theo Francken: ‘Een grote blamage voor Poetin. De mars was het resultaat van een aantal factoren, niet op z’n minst de frustratie van Jevgeni Prigozjin (de leider van de Wagnergroep, red.) over de manier waarop het Russische leger zijn militie behandelde. Hij verloor te veel manschappen, te veel materieel. Dat Wagner kon oprukken tot aan de Moskou Oblast en dat Poetin zich gedwongen zag om de Wit-Russische dictator Loekasjenko binnen te vliegen als bemiddelaar, legde bloot hoe verzwakt het Russische regime is bijna anderhalf jaar na de inval.’

‘Zolang Prigozjin leeft, is dat een ademende, wandelende herinnering aan het falen van het Kremlin. Volgens Russische traditie had die man allang dood moeten zijn. Wagner zal zich allicht terugplooien op Afrika, dus ik vermoed dat de leider zich daar binnenkort ook zal bevinden. Tenzij hij in de tussentijd uit een raam “valt”, natuurlijk.’

Sommigen hopen dat de oorlog niet in Oekraïne, maar in Rusland beslecht wordt, en dan nog bij voorkeur in het Kremlin. Is een ‘paleisrevolutie’ een wenselijk scenario?

‘Goh, dat hangt er natuurlijk van af wie de opvolger van Poetin wordt. De huidige president heeft bakken internationale ervaring en een zekere rationaliteit. Ik betwijfel ten zeerste of die bijvoorbeeld bij Prigozjin aanwezig is. Als de baas van Wagner de baas van een kernmacht wordt, dan voorspel ik weinig goeds. En ja, ook een coup binnen het Kremlin is mogelijk, maar de vraag blijft dezelfde.’

‘Vladimir Poetin heeft zijn hand overspeeld. Na twintig jaar economische groei en bescheiden militaire successen, heeft hij zich in een uitputtingsoorlog gestort. Hij verliest heel veel manschappen, heel veel materieel. Economisch zijn de inkomsten uit olie en gas teruggevallen en geopolitiek treden Zweden en Finland toe tot de NAVO. Gaat hem dat aangewreven worden? Uiteindelijk wel, ja. Dat gezegd zijnde: de Russen zijn wel een heel ander volk. Een volk dat kan en wil afzien voor de glorie van Rusland. Niet anders dan de Oekraïners, trouwens.’

De ‘bijzondere militaire operatie’ in Oekraïne moest het kroonstuk worden van de heropleving van het Russische Rijk?

‘Poetin is niet gek, hè. Nadat hij aan de macht kwam heeft hij met zijn duizenden miljarden olie- en gasdollars – dollars die wij hem hebben gegeven – het Russische leger heropgebouwd en gemoderniseerd. De oorlog in Oekraïne is een plan dat hij twintig jaar geleden in beweging zette. Na de val van de Muur was de oud-KGB-agent enorm in zijn eer gekrenkt. Hij moest en zou wraak nemen. Wel, hier zijn we – al zijn we hier al een tijdje. Hij viel binnen in Tsjetsjenië, in Georgië, in de Krim. Dat past binnen het plaatje, hè.’

‘Maar dit is wel een heel ander verhaal. Of het Russische volk dit blijft slikken, weet ik niet. Het is trouwens niet alleen voor de Russen kommer en kwel. De Oekraïense strijdkrachten lijden ook zware verliezen. Poetin blijft Kiev met raketten bestoken, waardoor we onze luchtafweersystemen niet naar het front kunnen verplaatsen en de Russische gevechtshelikopters dodelijk efficiënt zijn. Het Oekraïense offer is groot.’

In 2021 schreef u samen met collega-Kamerleden Hendrik Bogaert (CD&V) en Peter Buysrogge (N-VA) het boek ‘NAVO, hersendood of klaar voor de toekomst?’. Oekraïne hoopt op NAVO-lidmaatschap, liefst nog tijdens de oorlog met Rusland. Wat is uw antwoord op de verzuchtingen van de Oekraïense president?

‘NAVO-lidmaatschap is momenteel niet aan de orde. We geven vandaag bepaalde veiligheidsgaranties, maar volwaardige toetreding gebeurt niet tijdens dit conflict. Na de oorlog is dat wat mij betreft een heel andere zaak. Dan kan er wel over gepraat worden. Zo’n lidmaatschap is natuurlijk wel interessant voor de versteviging van onze oostgrens. Oekraïne heeft intussen het meest moderne, sterkste leger van Europa. Die Oekraïners zijn geen doetjes, als buffer tegen de Russische Beer kunnen we slechter doen.’

‘Op termijn is het wel een logische stap. Poetin wou naar verluidt het verwesteren van zijn buurland tegengaan. Wel, het resultaat zal het omgekeerde zijn. Het Westen is, tenminste in deze kwestie, meer verenigd dan ooit, Rusland intern verdeelder dan ooit. Zelfs Turkije, soms het zorgenkind van de alliantie, draagt meer dan zijn steentje bij, denk aan het Graanakkoord of de drone-leveringen. Ze doen dan niet mee aan de sancties, maar ze handelen al bij al loyaal.’

Maken we Turkije meteen lid van de EU?

‘Internationale organisaties zijn geen tapijtenmarkt, hè (glimlacht). Dat Erdogan dacht de toetreding van Zweden als pasmunt te gebruiken voor zijn eigen lidmaatschap van de EU, was niet realistisch. Maar je kan het hem niet kwalijk nemen dat hij een eigen agenda nastreeft. Zonder eigen agenda overleef je het niet in het kruitvat dat het Midden-Oosten is.’

‘Toetreding tot de EU is een brug te ver, maar het NAVO-lidmaatschap van Turkije is echt wel cruciaal. De collega’s van het Vlaams Belang hebben daar altijd kritiek op wanneer ik dat zeg, want Turkije is een islamitisch land en de vrouwen dragen daar een hoofddoek. Tja, ik vind dat ongelooflijk kortzichtig. In een militair bondgenootschap lijkt me dat niet bijzonder relevant. Een volwassen diplomatie doet zaken met de bondgenoten die men heeft, niet met de bondgenoten die men wenst te hebben.’

België is lid van de coalitie die Oekraïne financieel en materieel ondersteunt. De Partij van de Arbeid (PVDA) van Raoul Hedebouw lijkt niet gewonnen voor verdere bijstand. Die zou het conflict alleen maar voeden en vrede in de weg staan. Heeft hij een punt?

‘Sorry, maar die communisten van de PVDA zijn toch echt de grootste schijnpacifisten die er bestaan. Als we stoppen met Oekraïne te ondersteunen, neemt Rusland binnen het jaar de boel over. Hun pleidooi voor vrede is een pleidooi voor capitulatie. Als het Westen verzaakt aan zijn geopolitieke en morele verantwoordelijkheid, is Oekraïne binnenkort een Russische provincie. Al zullen sommigen van hen dat wellicht niet zo erg vinden.’

‘Als Poetin Oekraïne heeft, neemt hij Georgië, neemt hij de Baltische staten. De man ging er verkeerdelijk vanuit dat de VS en Europa papieren tijgers waren. Dat bleek niet zo te zijn, met alle gevolgen van dien. Tegelijk is Poetin geen irrationele, ontoerekeningsvatbare man. Er zijn bepaalde lijnen die hij niet zal overschrijden, denk aan nucleaire wapens, als hij wil dat het Kremlin er morgen nog staat. China zal hem dat ook wel op het hart hebben gedrukt.’

De Oekraïense overheid lijkt zelf niet zuiver op de graat. De oorlog wordt soms voorgesteld als een regionaal conflict tussen corrupte landen waarin België zich beter niet mengt.

‘Oekraïne is ook corrupt, hè. Bulgarije, Roemenië, Albanië en Noord-Macedonië zijn dat ook. Maar die twee zaken zijn niet gerelateerd. Ja, er is werk aan de winkel in Oekraïne, maar de geopolitieke belangen van België zijn niet gelieerd aan het moreel kompas van Oekraïense overheidsfunctionarissen. En als we echt zo bezorgd zijn om de corruptie in Oekraïne: die zal niet verminderen onder Russisch bewind, integendeel.’

De NAVO-alliantie is in belangrijke mate afhankelijk van de bijdragen – geldelijke en andere – door de Verenigde Staten. Wiens brood men eet, diens woord men spreekt?

‘Militair buigen we op hun suprematie. Maar dat was onze keuze, hè. Wij kozen ervoor om te investeren in zogenaamde zachte veiligheid, in het bijzonder in een gedegen sociale zekerheid. Dat kan je natuurlijk maar doen als je snoeit in de budgetten voor de harde veiligheid: het leger en het inlichtingenapparaat. België en Europa kunnen de keuze maken om zich militair los te weken van de VS, maar dan moeten we ook beseffen welke impact dat zal hebben op de belastingen en/of niet-militaire uitgavenposten.’

‘Wiens brood men eet, diens woord men spreekt? Goh, ook zonder dat brood spreken we vaak dezelfde taal, hoor. De VS en Europa staan op heel veel vlakken op één lijn. Wij kochten de F35 van de Verenigde Staten, niet omdat we schatplichtig zijn maar omdat de F35 het beste vliegtuig is. Amerikanen maken de beste vliegtuigen, Duitsers de beste tanks en Russen de beste raketten, da’s altijd zo geweest. En op economisch vlak staat Europa zijn mannetje. We consulteren onze belangrijkste partner, maar dat is maar normaal en goed.’

Bij wijze van uitsmijter: wat is het nationaal belang van België bij een Oekraïense overwinning?

‘Vrede, veiligheid en stabiliteit in Europa en België. En dat zijn noodzakelijke voorwaarden voor de welvaart enhet welzijn van iedere Belg, van iedere Vlaming. Dat is kort, maar krachtig en, belangrijker, correct.’

Graanakkoord

Theo Francken (N-VA): “PVDA’ers zijn de grootste schijnpacifisten die er bestaan”