Het inflatiespook waart opnieuw rond. Gretig geven we Poetin en Rusland meteen van alles de schuld. De eerlijkheid gebiedt ons echter te zeggen dat het begin van de huidige inflatoire spiraal al van voor de inval in Oekraïne dateert. De omslag situeert zich ergens in het tweede kwartaal van 2021, daarna bleef het stelselmatig misgaan. Mijn jarenlange ervaring met internationale handel, werpt hierdoor bij mij spontaan de volgende vraag op: hoeveel ontstond er weer niet door manipulatie of speculatie?

Het China Syndroom

De eerste oorzaak van de huidige prijsstijgingen kan je zowel direct als indirect in China plaatsen. Prijzen in de hoogte praten, groeide voor Chinese zakenlui uit tot een nationale sport.

Toen de Volksrepubliek uit haar economisch isolement trad, hield ze er gelijk een aantal eigenaardige methoden op na. Unilateraal kondigden Chinezen te pas en te onpas schaarste af in de hoop prijzen van bepaalde grondstoffen in de hoogte te jagen. Een praktijk waarmee ze moesten stoppen toen ze tot de Wereldhandelsorganisatie (WHO) toetraden. Eenmaal lid van deze club, diende ook China bepaalde spelregels te volgen.

Liegen achter je tanden

Vanaf dan zochten Chinezen hun heil in excuses die er bij het Westen ingaan als zoete koek. Officieel schroefde men geregeld de productiecapaciteit terug als gevolg van maatregelen genomen voor het milieu, de veiligheid op de werkvloer of het klimaat. Doordat we onszelf gradueel van Chinese grondstoffen en producten afhankelijk maakten, konden we niets anders meer dan onze ogen sluiten voor dit spel.

Hoezeer Chinezen achter hun tanden weten te liegen, kon ik tijdens menig werkbezoek ervaren. Bezochten we mijnsites die diep in het binnenland liggen, zagen we hoe gele zwavelhoudende rook nog volop uit schoorstenen opsteeg. Niettegenstaande alle berichten in de Engelstalige Chinese pers, bleef het wassen van rookgassen meestal een dode letter. Hetzelfde wat de arbeidsomstandigheden in hun werkhuizen betrof. Ook hier liep de praktijk geregeld ver achter op de gepubliceerde intenties.

Factor Covid-19

De recente gezondheidscrisis gaf China een nieuw excuus. Door strenge lockdowns heerst er nu zogezegd geregeld een tekort aan arbeidskrachten. Echter, hun draconische maatregelen blijven meestal zeer lokaal. Ze verdrinken bij wijze van spreken in de uitgestrektheid van het land.

Maar het nieuwste excuus om goederen achter te houden, hielp weer om schaarste te doen aanvaarden. Dit resulteerde voor ons in een veelvoud van prijsstijgingen met een eerste inflatiegolf als gevolg. En laten we eerlijk wezen, sommige westerse actoren gingen deze keer hierin gretig mee. Na de geleden schade door de gezondheidscrisis zochten ze compensatie en deden er hun eigen schepje bovenop.

En de boer, hij ploegde voort

Door toeval en omstandigheden werk ik intussen in de landbouwsector. Vandaar mijn verbazing toen in 2021 de levensmiddelenindustrie de coronacrisis de schuld gaf voor de gestegen graanprijzen. Want de landbouw viel nooit stil, zelfs niet in dat dramatische voorjaar van 2020 toen de wereld beefde van angst voor een virus. Stilvallen, dat ligt niet in de aard van de boer. Een klein applaus zou hier niet misstaan: niettegenstaande alle fratsen die we over ons heen kregen, bleef ons voedsel hierdoor verzekerd.

Toch begonnen graanprijzen rustig te stijgen vanaf 2020-2021. Door dit hogere prijsniveau verbouwden boeren spontaan en systematisch meer graan. Vorige herfst deed men er nogmaals een schepje bovenop en zaaide men een extra surplus aan wintergraan (voor de oogst van 2022). Ook al nam de productie sterk toe, prijzen bleven intussen gewoon lustig doorstijgen, nog ruim voordat in Oekraïne het eerste schot werd gelost. Mag je dan niet aan speculatie beginnen te denken?

Speculatie, een kunst

Graansoorten behoren tot houdbare essentiële basisgrondstoffen. De kunst van speculatie met dit soort producten zit hem in het inkopen tegen de juiste snelheid, gepast stockeren en terugverkopen met de juiste vertraging. Als geen enkele van de betrokken traders voorraden sneller lost dan nodig, zodat men gewoon net aan de vraag weet te voldoen, blijven de prijzen hoog. Naargelang de psychologische context, kunnen ze zelfs verder doorstijgen. Een mogelijk totale ontreddering van aanvoerlijnen door Covid-19 zorgde hiervoor.

Door de Russische aanval op Oekraïne, kregen de prijzen nog een extra duw in de rug. Dit niettegenstaande het feit dat er voor graan strategische reserves bestaan, een buffer om ons juist tegen dit soort cataclysmen te beschermen.

Oekraïne

Hoe de oorlog in Oekraïne op termijn de prijzen zal bepalen, blijft koffiedik kijken. Economie is om te beginnen geen exacte wetenschap. Voor elke econoom die het zus vertelt, zegt een andere het weer zo. Wel zijn er een aantal factoren die je objectief naast elkaar kan leggen.

2021 leverde een gemiddeld goede oogst op en, niettegenstaande alle berichten in de pers, zit de Oekraïense tarwe al van voor Kerstmis in de grond. Het gaat om wintertarwe, waarom schrijven journalisten dan zo gretig dat ze hier tarwe in april moeten zaaien? Veel gaat dus afhangen van de duur en de intensiteit van het conflict. Daarbij blijven we in de EU ook zelf niet stilstaan. Zo zal Duitsland boeren toelaten om ecologisch braakland nu in gebruik te nemen. Zalig soms, die groene dromen: omwille van het milieu lag er in Duitsland zomaar even 1 miljoen hectare landbouwgrond te verkommeren. Dit blijkt nu een geschenk uit de hemel.

Gigantisme

De hierboven beschreven mechanismen, kan je nu zelf gaan toepassen op olie en gas en je ziet meteen een soortgelijk plaatje ontstaan. Niet de vrije markt, maar wel het spel van een aantal dominante spelers doet ons hier de das om. Een uitwas die Geert Noels passend omschrijft als ‘Gigantisme’. Bepaalde actoren weten maar al te goed de angst van de massa te gebruiken als een instrument, als een hefboom om het geld van anderen in hun eigen zakken te pompen.

Wanneer onzekerheid in de wereld de kop opsteekt, maken grote spelers hiervan handig gebruik. Hun koopkracht tegenover de angst van het grote publiek, vormt de cynische motor van dit systeem. De mythe van de zondvloed verkoopt nog steeds goed. Maar wat zien we keer op keer? De wereld vergaat zo snel nog niet.

graanprijzen

Inflatiespook: hoe prijzen omhoog te praten