Stelselmatige angst om het milieu is een halve eeuw oud. De vaders van de paniek waren de leden van de Club van Rome en hun rapport ‘Grenzen aan de Groei’. Philippe van België is erelid. De adellijke Daniel Janssen van Solvay, UCB en Financière de Tubize was een actieve deelnemer.

De Club van Rome is de pionier van het klimaatalarm met Grenzen aan de Groei. Philippe van België staat bij de ereleden en Daniel Janssen, ex-voorzitter van Solvay, eveneens lid, verzamelde de bloem van het Franstalige bedrijfsleven in een Belgische afdeling. In de Lage Landen maakte het rapport furore als Aula-pocket, de vijfhonderdste in de reeks. Je kan het nog altijd kopen en het is toe aan een 90ste druk. Wereldwijd zijn er 12,5 miljoen exemplaren verkocht in 37 talen.

Het lidmaatschap van Daniel Janssen, geboren 1936, is kenschetsend, de hoogstaande ondernemer met familiebanden met Solvay, UCB en Financière de Tubize dook eveneens op bij de Bilderberggroep, de Trilaterale Commissie, de European Round Table of Industrialists. Waar plechtig en geheimzinnig gedelibereerd wordt over de gang van de wereld.

Uitgeput milieu

Een halve eeuw voor Glasgow waarschuwden wetenschappers en computercijferaars in Grenzen aan de Groei voor het einde van grondstofvoorraden en een uitgeput milieu. Van bij de start was er een groot misverstand. In de commentaren die breed uitwaaierden werd de indruk gewekt dat het Rapport van de Club een profetie was. Wat de auteurs weerlegden. Hen werd doemdenkerij verweten, vooral door economen. Erger nog: doemdenkerij die niet spoorde met de feiten. Het rapport leidde tot grote opschudding.

Ronald Reagan was een van de prominente ontkenners en liet symbolisch de zonnepanelen op het dak van het Witte Huis verwijderen. Jimmy Carter, die hem voorafging en van het evangelisch-groene type was, wilde de Amerikaanse energie verduurzamen en verrichtte een symbolische goede daad. De auteurs van het rapport hadden verwacht dat de wereld zou luisteren naar de feiten en zou toegeven dat het passen van een groeiende bevolking en een grote economie op een kleine planeet problematisch is, zegt een Duitse co-auteur. Niet dus.

Peccei

Aurelio Peccei riep in 1968 in Rome een discussiegroep van 34 onderzoekers, technocraten en zakenmensen samen. De club kreeg de naam van de eeuwige stad. De Italiaan was ondernemer en een antifascistische verzetsheld. Peccei begreep dat de vraagstukken van de mensheid – milieu, armoede, grondstoffen, oorlogen, voedselproductie – aan mekaar hingen. Een brede aanpak was de enige die kon werken, oordeelde hij.

Geld voor een dergelijke methodiek kwam van Volkswagen en op een vergadering van de Club over een nieuw onderzoekspad in Bern in 1970 liet de Amerikaan Jay Forrester van MIT (Massachusetts Institute of Technology) verstaan dat hij een modelleringstechniek op computer had waardoor toekomstscenario’s cijfermatig konden vergeleken worden. In die jaren was zijn System Dynamics, toegepast in ondernemingen, een boreling en Big Blue (IBM) domineerde de computerwereld. Aurelio Peccei had oren naar de aanpak van Forrester, betaalde 50.000 dollar voor een 16-koppig MIT-onderzoeksteam vol jonge mensen met Dennis L. Meadows als leider. Gunter Pauli, toen 31, ex-economie Universiteit Antwerpen, schreef in 1987 “Crusader for the Future. A portrait of Aurelio Peccei”, een uitgave van Pergamon Press in Oxford. Pauli was bedrijvig in de Belgische afdeling van de Club van Rome.

Wereldprimeur

NRC Handelsblad had op 31 augustus 1971 de wereldprimeur van het rapport dat in voorlopige versies circuleerde. De Nederlandse kwaliteitskrant kopte ‘Ramp bedreigt wereld’. Het artikel opende, aldus Historisch Nieuwsblad, een fijn Nederlands maandblad, met de inleiding: ‘Als alles en iedereen doorgaat op de manier waarop dat nu gebeurt, dan komt er binnen enkele tientallen jaren een geweldige catastrofe. De enige vraag daaromtrent is of de catastrofe wordt veroorzaakt door honger, door uitputting van essentiële grondstof of door vervuiling van de aarde. Er zijn – nu! – ingrijpende maatregelen nodig om dat onheil te voorkomen.’

Aan Grenzen aan de Groei waren andere onheilstijdingen voorafgegaan, de akker was rijp voor breed onbehagen. In 1968 publiceerde Paul Ehrlich een alarmistisch boek over de overbevolking: The Population Bomb. En Rachel Carson wierp in 1962 Silent Spring de wereld in, een analyse van de schadelijke gevolgen van bestrijdingsmiddelen.

Het gekissebis over de onheilstijding van de Club van Rome kon beginnen tussen behoudend en groen. In 1973 kreeg het grote publiek een voorproef door de autoloze zondagen omwille van de Arabische olieboycot tegen landen die Israël steunden in de Jom Kippoer-oorlog. De VS en de Benelux waren bij de slachtoffers. Grondstoffenschaarste was weliswaar niet de oorzaak maar voor Jan met de Pet en zijn stilstaande auto maakte dat weinig uit. De schok was er.

Grenzen aan de groei

Van Rome naar Glasgow: 50 jaar alarm