Sinds de dood van de Amerikaan George Floyd zijn wereldwijd en in België protesten uitgebroken. Veel Belgen storen zich aan het protest, omdat het tijdens de coronalockdown plaatsvindt en de huidige epidemie verder kan aanwakkeren. Het voelt als een mes in de rug voor de vele zorgverleners die de afgelopen maanden op intensieve zorgen het beste van zichzelf hebben gegeven. Net als voor iedereen die binnen bleef en anderhalve meter afstand houdt van zijn geliefden.

Helaas is de waarheid dat de komende maanden nog veel protesten op ons af zullen komen tijdens de coronacrisis en dat dit niet tegen te houden valt. Niet zozeer door de dood van Floyd — in dit geval enkel de katalysator van een al decennia sluimerend probleem. Maar wel omdat wereldwijd verschillende socio-economische indicatoren op onweer wijzen. Daardoor is het risico op sociale onrust hoger dan in de afgelopen jaren. Hieronder deel ik een samenvatting van enkele analyses die ik als financieel journalist las de voorbije weken die wijzen op verdere protesten wereldwijd.

Voedselprijzen voorspellen verdere onrust later dit jaar

Een van de indicatoren die in de Belgische media weinig aandacht krijgt, is de recente stijging van de prijzen van voedsel, onder andere rijst, wereldwijd. Van Azië, Afrika tot Zuid-Amerika. Verschillende voedselprijzen zijn hoger dan normaal door de impact van Covid-19. Zo hebben boeren het door de coronamaatregelen moeilijker gehad om hun voedsel te verkopen. Verstoringen in de leveringsketen zorgen dat voedsel niet meer overal terecht komt. Miljoenen seizoenarbeiders konden afgelopen twee maanden niet oogsten of planten. Dat heeft zowel nu als binnen enkele maanden impact op de voedselprijzen.

Zo wijzen landbouwexperts erop dat het in de groeilanden niet de duurtijd van de lockdown is die het belangrijkst is, maar wel het tijdstip van de lockdown. Heeft men het zaaiseizoen gemist, dan zullen er ook geen gewassen zijn volgend seizoen. Dat heeft impact op de toekomstige productie. Dit terwijl in regio’s zoals Oost-Afrika momenteel de hevigste sprinkhanenplaag in decennia heerst. En dan praten we nog niet over de wereldwijde golf van mensen die hun inkomen verloren in de groeilanden door de lockdownmaatregelen.

Financiële markten voorspellen onheil

De impact hiervan zien we vandaag al op de financiële markten. Doordat verschillende Aziatische landen zoals Vietnam en Cambodja eerder dit jaar een exportverbod hadden op rijst (het meest gegeten gewas in de groeilanden), zagen we dat de prijzen van sommige rijstsoorten vorige week het hoogste niveau sinds 2011 bereikten. Een verdubbeling met de prijs van een jaar geleden.

Dit is belangrijk. Historisch gezien is er een grote correlatie tussen de voedselprijzen en sociale onrusten in de vorm van betogingen en rellen. Van de Arabische Lente tot de voedselcrisis van 2007-8 waarbij sommige voedselprijzen hun hoogste niveau in 30 jaar bereikten. Telkens ging dit gepaard met protesten en sociale onrust, met massale volksbetogingen tot gevolg. De vrees is dit keer dat de economische gevolgen van Covid-19 wereldwijd voor honger zullen zorgen, waarbij protesten een verdere voedingsbodem zijn voor de epidemie.

Werkloosheid wereldwijd stijgt

Het is onnodig om te benadrukken dat de huidige crisis de werkloosheid enorm zal doen stijgen. Sommige rapporten geven een gedetailleerd idee krijgt over de grootte van de crisis en wat hier potentieel kan uit voortvloeien. Een van die rapporten was het rapport dat de OESO gisteren publiceerde.

De OESO maakte een voorspelling over de wereldwijde werkloosheidscijfers wereldwijd, over de verschillende landen, met het scenario van een tweede golf. Zo verwacht de OESO dat tegen eind 2020 de werkloosheid in landen zoals Spanje dramatisch zal stijgen tot 21,8 procent. Een tweede golf zou zelfs meer dan 1 op de 4 Spanjaarden in de werkloosheid duwen tegen eind dit jaar. De schuldgraad van de overheid tegenover het BBP zal stijgen met 33 procent bij een tweede golf tegen 2021. Dat zijn schulden die ooit terug betaald zullen moeten worden, in de vorm van hogere belastingen of lagere uitkeringen.

In West-Europa wordt de economische crisis momenteel nog goed opgevangen. In ontwikkelingslanden, waar de sociale vangnetten nog niet ontwikkeld zijn, dreigen veel mensen uit de boot te vallen. En ook in onze muntunie dreigt een hoge werkloosheid druk te zetten op de politieke eenheid in de regio’s en Europa. Het pijnlijke aan de economische voorspellingen is dat veel economen erop wijzen dat de verwachte werkloosheid nog lang zal blijven, zelfs indien er geen tweede golf komt. Met zoveel mensen die economisch in de problemen zitten, zal zelfs tijdens een strenge lockdown het risico blijven bestaan op massale economische protesten voor een langere periode. Zeker nu overheden bepaalde protesten in de afgelopen weken hebben gedoogd. Daardoor is de drempel voor verdere protesten verdwenen.

Politiek geladen jaar voor de boeg

De snelheid en hevigheid waarmee de protesten van Black Lives Matter de wereld veroverden, tonen aan dat er ineens protesten kunnen ontstaan waarop tienduizenden mensen aanwezig zijn per stad. Ook de politieke agenda dit jaar dreigt opnieuw zeer veel massademonstraties op gang te brengen. Van de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten op 3 november tot verdere BLM-protesten. Het nieuwe coronavirus lijkt geen beperking te vormen tot verdere protesten, of het nu sterk of zwak aanwezig is.

De kans is groot dat de protesten die we nu zien slechts het begin zijn van een lange reeks economische protesten door Covid-19, protesten tegen regeringen of raciaal geïnspireerde protesten. Ook kijken analisten naar de olieproducerende landen, waar de lage olieprijs de begroting en de sociale zekerheid doet ontsporen. Denk aan Saudië-Arabië, waar de helft van de economie bestaat uit olie-inkomsten en waar de begroting van dit jaar rekende op een olieprijs van 60 dollar per vat. Dat is veel hoger dan de prijzen vandaag. Hetzelfde zien we in Irak, Iran en Nigeria. In het geval van Nigeria komt niet minder dan 90 procent van de buitenlandse inkomsten uit olie-export. Dde meeste van deze landen hebben dan ook nog eens productiebeperkingen doorgevoerd omdat men de olie wereldwijd nergens meer kon stockeren.

De kans is groot dat 2020 het jaar zal zijn waarop we de festivals met duizenden mensen zullen inruilen voor massaprotesten. Ik vrees dat Covid-19 daar niets aan zal veranderen.

groeilanden

Coronaprotest: het begin van een wereldwijde trend