In Nederland overwegen GroenLinks en de sociaaldemocratische Partij van de Arbeid (PvdA) een fusie. Een bezwaar tegen die fusie is het sociologische verschil in achterban. De PvdA verenigde arbeiders, bedienden en academici, GroenLinks was altijd exclusief voor hoger opgeleiden. Fusie zou voor de PvdA betekenen dat ze geen arbeidersstemmen meer wensen.

Een tweede bezwaar is dat de PvdA een bestuurlijke traditie heeft en GroenLinks niet. De partij van premier Willem Drees (1948-1958) bouwde Nederland weer op na de Tweede Wereldoorlog en voerde de verzorgingsstaat in. Nog steeds levert de PvdA veel burgemeester en wethouders (schepenen) in grote steden. GroenLinks heeft plaatselijk bestuurd, maar nog nooit landelijk.

Groene partijen zijn doorgaans intern verdeeld tussen pragmatische realo’s en idealistische fundi’s. In België en Duitsland zitten groenen voor de tweede keer in de federale regering. Net als de vorige keer domineren bij de Duitse groenen de realo’s en bij de Belgische de fundi’s. Welke stroming binnen GroenLinks de overhand heeft is moeilijk in te schatten.

Ontstaan PvdA

In 1918 werd de Duitse keizer Wilhelm II afgezet. Toenmalig leider van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP) Pieter Jelles Troelstra, die tot dan altijd de parlementaire weg had bewandeld, riep ook in Nederland de revolutie uit. In plaats daarvan volgde in Den Haag een massale steunbetuiging van het volk aan de koningin. Door de ‘Vergissing van Troelstra’ bleef de SDAP tot oppositie veroordeeld.

In 1937 nam de SDAP een nieuw beginselprogramma aan (eén van de initiatiefnemers was Drees). De laatste marxistische beginselen verdwenen. Voortaan maakte de partij zich sterk voor de materiële en de zedelijke verheffing van alle Nederlanders, niet alleen arbeiders. In 1939 volgde de eerste regeringsdeelname.

In 1946 ging de SDAP met enkele andere partijen op in de PvdA. Fusievoorstanders stellen dat de PvdA ontstond uit een fusie, dus waarom niet opnieuw met GroenLinks? In 1946 waren de fusiepartners veel kleiner. De naamsverandering verhulde dat de kleintjes werden opgeslokt door de grootste partij.

Geweld in het verleden?

In 1989 deden vier te klein geworden linkse partijtjes voor het eerst als GroenLinks mee aan de Tweede Kamerverkiezingen, fusie volgde in 1990. Drie partijen waren pacifistisch – de vierde was de Communistische Partij van Nederland (CPN). Het pacifistische GroenLinks keerde zich als enige fractie in het parlement tegen de Golfoorlog van 1991.

Sommige individuele leden bleken echter een gewelddadig verleden te hebben. Opinieblad HP/De Tijd onthulde op 9 januari 2004 dat Paul Rosenmöller (1989-2002 Kamerlid, 1994-2002 partijleider, sinds 2019 senaatsfractievoorzitter) als student in de jaren zeventig niet lid was van zomaar een linkse partij. Hij werd lid van de Groep Marxisten-Leninisten (GML), ontstaan in 1976, nooit meer dan 25 leden. GML dweepte met Stalin, Mao en Pol Pot en organiseerde een groepsreis naar het Albanië van Enver Hoxha. Van alle vier de communistische dictators waren de in eigen land begane gruwelijkheden al publiekelijk bekend.

In 2008 publiceerde GL-Kamerlid Wijnand Duyvendak een autobiografisch boek waarin hij betrokkenheid toegaf bij een inbraak in het Ministerie van Economische Zaken in 1985. Wat hij vóór de verjaringstermijn altijd ontkende. Onduidelijk was of hij dergelijke acties nu niet meer legitiem vond, of nog steeds. Na onthullingen dat hij indertijd opriep om ambtenaren op hun privéadressen te intimideren en te bedreigen trad hij af als Kamerlid.

Het gerucht gaat dat hij ook betrokken was bij de extreem-linkse terreurgroep RaRa. In 1991 plaatste RaRa nog een bom bij het huis van PvdA-staatssecretaris Aad Kosto. Rosenmöller verliet in 2002 de politiek, na bij hem thuis doodsbedreigingen ontvangen te hebben.

Liesbeth van Tongeren was GL-Kamerlid van 2010 tot 2018 en van 2018 tot 2022 wethouder in Den Haag. Als directeur van Greenpeace in Nederland was ze betrokken bij het in de Noordzee gooien van basaltblokken om overbevissing tegen te gaan. Goed voor de vissen, maar mogelijk levensgevaarlijk voor vissers. In 2002 werd Pim Fortuyn vermoord door een radicale dierenactivist.

Geweld in het heden?

In 2020 plaatste GroenLinks Kauthar Bouchallikht op de kandidatenlijst. Kort daarop onthulde journalist en PvdA-stemmer Carel Brendel dat zij vicevoorzitter was van Femyso, de jongerenorganisatie van de Europese Moslimbroeders. De linkse publicist Zihni Özdil zegde vanwege haar kandidatuur zijn partijlidmaatschap op. Sinds 2021 is Bouchallikht Kamerlid.

In het Amsterdamse cultureel centrum Pakhuis De Zwijger stond op 7 maart een debatavond gepland. Onderwerp: hoever ben je bereid te gaan als klimaatactivist? De activiteit werd geannuleerd, toen bleek dat de organisatoren het gebruik van geweld bespreekbaar vonden. Een van de beoogde panelleden was GroenLinks-Kamerlid Suzanne Kröger. Die wel degelijk vooraf wist dat ook over geweld gesproken zou worden, maar deelname pas afzegde na de eerste negatieve berichtgevingen. Binnen Pakhuis De Zwijger, dat regelmatig ‘meet-ups’ organiseert om na te praten over programma’s van de links-intellectuele omroep VPRO, lijkt overigens sprake van een angstcultuur.

GroenLinks wordt vaak afgekort tot GL. Een mens zou denken dat het kan staan voor ‘Gewelddadig Links’. Misschien was Kristof Calvo beter niet in de leer gegaan bij de Nederlandse zusterpartij?

‘Haal eerst de balk uit uw eigen oog…’

Iedere groepering heeft zwakke broeders. Er bestaat verschil tussen individuele politici en een partij als geheel. Het pijnpunt: de betreffende mandatarissen bagatelliseren of vergoelijken de gebeurtenissen eerder dan er afstand van te nemen.

Sommige politici zijn minder gelijk dan anderen. Na de verkiezingen van 1998 verschenen publicaties waarin gesteld werd dat Hans van Baalen, kandidaat van de rechts-liberale VVD, als scholier en student extreemrechtse sympathieën had. Vanwege de ophef nam Van Baalen zijn Kamerzetel niet in. Na onderzoek werd zijn naam gezuiverd. In 1999 werd hij alsnog Kamerlid.

Linkse politici en opiniemakers bleven erbij: ‘waar rook is, is vuur’. Als het om GroenLinks-politici ging, werden jeugdzonden met de mantel der liefde bedekt.

Premierspartij

De PvdA behaalde in 2017 én 2021 9 Tweede Kamerzetels. Momenteel staan GroenLinks en PvdA gelijk in de peilingen. GroenLinks en PvdA voeren afzonderlijk campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen, die ook de samenstelling bepalen van de Eerste Kamer (senaat). In de Eerste Kamer gaan de partijen één fractie vormen. Paul Rosenmöller is Eerste Kamerlijsttrekker. Als voormalige partijleider heeft hij meer ervaring dan PvdA-lijsttrekker Mei Li Vos, dus hij wordt waarschijnlijk fractievoorzitter.

De socialisten namen in de loop van hun geschiedenis afstand van radicale en gewelddadige elementen. Waarom verlangt een premierspartij – Drees, Joop den Uyl (1973-1977, Wim Kok (1994-2002) – dat niet van een fusiepartner?

Groep Marxisten Leninisten

GroenLinks en het gebruik van geweld