Mladić tekende tegen zijn levenslange gevangenisstraf in 2017 beroep aan. Dat beroep heeft echter zijn definitieve veroordeling niet kunnen verhinderen. De Bosnisch-Servische ‘generaal’ zal de rest van zijn leven opgesloten blijven. Mladić’ definitieve veroordeling betekent gerechtigheid voor de nabestaanden van de vele duizenden in 1995 in het Bosnische Srebrenica vermoorde mannen — waaronder ook tieners. Mladić draagt voor het Joegoslaviëtribunaal de eindverantwoordelijkheid voor deze genocide. Ook al waren niet alle rechters van het tribunaal van dit oordeel. Opmerkelijk is wel dat het tribunaal Mladić niet voor enkele andere etnische zuiveringen in de regio heeft veroordeeld.

In 1995 hadden de Verenigde Naties in het Servische deel van Bosnië enkele ‘veilige gebieden’ gecreëerd. Daar konden Bosnische moslims die uit hun dorpen in de regio verdreven waren, naartoe vluchten. Nederlandse VN-blauwhelmen konden echter niet verhinderen dat troepen onder leiding van Mladić deze ‘veilige havens’ binnenvielen. En dat ze alle mannen die zij als potentieel gevechtsklaar beschouwden, systematisch uitmoordden. Mladić heeft altijd ontkend dat hij daartoe orders had gegeven. Tezamen met de in 2016 veroordeelde politieke leider van de Bosnische Serviërs, Radovan Karadžić, zijn nu de twee Bosnisch-Servische protagonisten uit de Bosnische oorlog veroordeeld voor oorlogsmisdaden die onder hun bewind plaatsvonden.

Groot-Servië

Door de internationale gemeenschap wordt de veroordeling op gejuich onthaald. Voor velen laat ze er alleszins geen twijfels over bestaan dat de massamoord in Srebrenica een ‘genocide’ is. Dat was altijd de motivatie van het Joegoslaviëtribunaal. Ook is men tevreden dat Mladić veroordeeld is voor de vuile oorlog die troepen van Mladić in de Bosnische hoofdstad Sarajevo gevoerd hebben. De stad werd jarenlang door Bosnisch-Servische troepen omsingeld. Vanuit de bergen rondom werd ze door scherpschutters en mortiervuur in het vizier genomen. Burgers waren daarbij het doelwit.

Voor de politieke situatie van Bosnië betekent de veroordeling weinig. Het land werd na de burgeroorlog in twee gebieden verdeeld: de federatie Bosnië en Herzegovina, waar voornamelijk moslims en Kroaten wonen, en de Servische Republiek in Bosnië. Voor de oorlog was Bosnië een lappendeken van etnieën. Na de oorlog trokken de drie voornaamste bevolkingsgroepen zich terug achter hun respectievelijke oorlogsstellingen. Die werden definitieve politieke entiteiten.

De etnische zuivering die Mladić en Karadžić doorgevoerd hebben, heeft erin geresulteerd dat de Servische Republiek in Bosnië — waar Srebrenica vandaag ligt — een quasi autonome entiteit. Ze heeft de facto weinig met de rest van het land te maken, en is volledig op Servië gericht. Het oude idee van een ‘Groot-Servië’ met delen van Bosnië inbegrepen, heeft het op een cynische manier dus gewonnen. Daar zal de komende tijd weinig aan veranderen. Maar in 1995 was deze politieke opdeling de enige manier om de wapens te doen zwijgen.

Geen genocide?

Voor flink wat (Bosnische) Serviërs is wat er in Srebrenica is gebeurd, ook geen genocide. De Servische Republiek in Bosnië en ook Servië zelf erkennen de gebeurtenissen in Srebrenica alvast niet op die manier. Ze plaatsen daar ook de vele Servische slachtoffers van de burgeroorlog tegenover. In dit orthodoxe deel van Europa ziet men de onder invloed van de internationale gemeenschap (voornamelijk de EU en de VS dan) tot stand gekomen opdeling van Joegoslavië als een vorm van kolonisatie. Ten nadele van de Serviërs, en ten voordele van moslims.

De uitlevering van zowel Karadžić als Mladić had ook heel wat voeten in de aarde. Beiden werden gearresteerd in Servië, en niet in Bosnië. Ze konden na de oorlog rekenen op een ondergronds netwerk van sympathisanten, financiën en politieke steun. Servië heeft nooit initiatief genomen om kopstukken uit de burgeroorlog zelf te berechten. Het waren pas de gunstige voorwaarden om tot de EU toe te treden, die schot in de zaak brachten. Die deden delen van het Servische politieke establishment meewerken met het Joegoslaviëtribunaal.

Geopolitiek

Of Servië en Bosnië — dat laatste land is door de EU gemodelleerd naar een soort België — binnenkort zullen toetreden tot de EU nu Mladić zeker zijn hele leven lang achter de tralies zal blijven, is echter onzeker. De invloed van andere buitenlandse mogendheden in de regio is groot. Bosnische moslims laten zich bijvoorbeeld graag sponsoren door Saoedi-Arabië en Iran. Servië wordt dan weer beïnvloed door Rusland en in toenemende mate ook door China.

Met de veroordeling van Mladić wordt zeker een hoofdstuk afgesloten. De nabestaanden van de in Srebrenica vermoorde onschuldige mensen zien een decennialange strijd eindelijk beslecht. Voor hen kwam er nooit catharsis, tot nu. Maar nu de Europese Unie zelf vele interne problemen heeft, is toetreding ertoe niet meer de fantastische prijs die het leek midden jaren 1990. De Balkan is dan wel heropgebouwd met Europese en Amerikaanse middelen, maar het Westen zelf heeft sindsdien en cours de route vele geopolitieke invloed verloren. De veroordeling van Mladić zou dus ook wel eens het laatste wapenfeit kunnen zijn van een ouder, erg ander tijdperk dat maar niet ten einde wilde komen. Tot nu.

Groot-Servië

Veroordeling Ratko Mladić sluit 20e eeuw af in Balkan