De eerste coronagolf zorgde globaal genomen in België niet voor meer sterfte dan andere jaren. Alleen in Brussel is de oversterfte tussen juli 2019 en juni 2020 significant. Volgens het Brussels Instituut voor Statistiek en Analyse (BISA) is dat mogelijk het gevolg van sociaaleconomische en stedelijke factoren.

In het voorjaar van 2020 treft de coronapandemie België. Vooral in maart en april worden er heel wat mensen opgenomen in het ziekenhuis. Maar in de referentieperiode tussen de zomer van 2019 en 2020 sterven er globaal genomen niet meer mensen dan anders. Behalve in Brussel. Dat heeft het BISA becijferd in zijn jongste rapport over oversterfte.

Voor Brussel bedraagt de oversterfte tijdens de referentieperiode 8,8%. Wallonië en Vlaanderen tekenen in dezelfde periode een ondersterfte op van respectievelijk -0,2% en -0,8%. Vooral in de periode van 16 maart tot 17 mei sterven er veel mensen aan het coronavirus. Tijdens het maximum midden april sterven er in België dubbel zoveel mensen als normaal. In Brussel is dat midden april zelfs drie keer zoveel.

Ondersterfte vanaf mei 2020

Alleen: de coronapiek in de lente betekent volgens het BISA niet dat corona op een jaar tijd meer slachtoffers maakt dan dat er normaal gezien mensen sterven in België. Dat het al bij al lijkt mee te vallen in de referentieperiode, wijt het BISA onder meer aan een mild griepseizoen in januari en februari 2020. Vanaf mei 2020 sterven er ook minder mensen dan normaal, ook tijdens de versoepelingen van de coronamaatregelen. De opgetekende corona-oversterfte in maart en april geldt ook alleen vanaf 65 jaar.

Dat Brussel slecht scoort, wijt het BISA aan sociaaleconomische factoren en aan een ‘grootstedelijke context’. In Brussel is de rusthuispopulatie groter. Er zijn meer mensen tussen de 65 en 74 jaar die in een rusthuis verblijven dan in Vlaanderen en Wallonië. De meerderheid van de coronasterfgevallen deed zich in de lente voor in de rusthuizen, ook in Brussel. Daarnaast wonen in Brussel mensen op kleinere oppervlakten samen, vaak met meerdere generaties, en zijn ze door hun leefomstandigheden ook meer vatbaar voor aandoeningen als diabetes. Ook wordt er in Brussel uit noodzaak meer gebruik gemaakt van het openbaar vervoer dan in de andere gewesten, en zeker ten opzichte van Vlaanderen, zo stelt het rapport.

Antwerpen en Luik doen beter

Een stedelijke context leidt niet automatisch tot een hogere corona-oversterfte. Antwerpen en Luik kenden in dezelfde referentieperiode geen dergelijke oversterfte, zo zegt het rapport ook. In andere landen zijn er ook sterke regionale verschillen, en zijn er steden die goed en slecht scoren.

Het BISA-rapport wordt door psycholoog Mattias Desmet (UGent) aangehaald als argument om de impact van het coronavirus niet te onderschatten, maar ook niet te overschatten. Desmet pleit voor maatregelen om kwetsbare mensen te beschermen, maar tégen globale lockdowns.

‘De staat heeft bezwaarlijk het recht om gezonde mensen op te sluiten in hun huis. Dat is nooit gezien. Ik vergelijk deze ziekte niet met de griep – die vergelijking loopt altijd mank en er zijn elementen die aantonen dat CoViD voor bepaalde mensen erger is. Maar weegt de collaterale schade van lockdowns op tegen de winst die ze brengen? Dat is de vraag die we ons moeten stellen,’ vindt Desmet.

Morgen leest u op Doorbraak een uitgebreid interview met Mattias Desmet. Lees ook hoe de Marokkaanse gemeenschap in Brussel bijzonder hard getroffen wordt door de coronapandemie.

grootstedelijke context

Moet Brusselse politie meer verbrusselen?

CoViD-oversterfte in België is Brussels