De private markt moet blijkbaar volledig de ratsmodee in gereden worden. Solidariteit is éénzijdig, schreeuwerig en onvoorwaardelijk. De overheid als ‘be all and end all’ van het publieke en private leven. 1984 is aanstaande, en we gaan er niet blij van worden. Ik zie zes krachtlijnen.

Dictatoriale neigingen van een minderheidskabinet

De volksgezondheid blijkt wat waard. Tot zelfs de totale verarming van de maatschappij. Desnoods manu militari afgedwongen, zelfs als dat GAS-boetes oplevert zonder juridisch draagvlak. De manier waarop mensen als De Block, De Crem en consoorten hun eigen mandaat invullen, zegt iets over de dictatoriale inborst van de huidige generatie politici.

Wie geen leider is, of inhoudelijk sterk, is niet meer dan een tafelspringertje. Die doen al wat nodig is om gehoord te worden. En ze dwingen dat af op manieren die hun positie niet legitimeert. Alle beperkingen op dat punt moeten wijken voor het zelf gedefinieerde ‘algemeen belang’. Daarvan zijn natuurlijk ‘zij alleen’ de ultieme representatie. Zij bepalen de validiteit van wetenschappelijke kennis, de rol van de economie, de sinterklaasstrooisels etc. Maar vooral valideren ze hun eigen keuzes als de enige juiste. Alle bewegingen van het maatschappelijke leven culmineren in de legitimiteitsoverstijgende persoon van een crisispoliticus in volmachttijden. Dat men faalt in de route die gevolgd moet worden — mondkapjes, testen, testmateriaal, woonzorgcentra — is allemaal verkeerd begrepen ‘excellentie’. De WHO vindt het allemaal prima, maar is zelf bron van veel wanbeleid, en eigenlijk een institutioneel doorslagje van de overheid.

Verantwoording en vertrouwen

De zieligheid van de soeverein in deze tijden piekt. Iedereen neemt de best mogelijke maatregelen, al zijn die alle verschillend, zowel inhoudelijk als temporeel. Zo ook de exitstrategie. Echte verantwoording komt er wellicht nooit. De uitwerking van alternatieven valt niet te bewijzen. En alle schade, hoe groot ook, zal als noodzakelijke gevolgschade worden weggeargumenteerd. Iedereen is nerveus en dan gaat er wel eens wat fout… maar niemand is van slechte wil! Daar moet je het dan maar mee doen.

Nochtans is ‘outputlegitimiteit’ even belangrijk, zoniet belangrijker dan ‘inputlegitimiteit’. Helaas is die in België al uiterst wankel. Falende middelmatigheid is de norm. De rekening wordt toch doorgeschoven. Al wijzigt de overheid haar mening in deze crisis nog 10 keer: Het was de best mogelijke route, gelet op feiten en omstandigheden en voortschrijdend inzicht. Verantwoording is onwenselijk, en het vertrouwen van de burger niet nodig. Dat hebben we al zo vaak beschaamd en er gebeurt toch niets.

Als we de trias politica dan toch zo belangrijk vinden, zou een inhoudelijke afrekening wel wat explicieter mogen. Ik vrees namelijk dat een stem binnen 4 jaar op Vlaams Belang of N-VA alleen niet zal volstaan.

De media als schoothondje

Ik vraag me af waar die huidige generatie journalisten wordt opgeleid. Of welke eindredacteur de hele dag in de nek van die mensen loopt te hijgen dat het allemaal wat linkser mag. Dat ze geen weerspiegeling zijn van de maatschappij is jammer. Maar dat hun standpunt door velen wordt gezien als maatschappelijk leidend is ronduit gevaarlijk. ‘Simulacra’ zijn enorm problematisch daar ze inactiviteit en zelfs illusies opleveren. De media is grotendeels verworden tot het schoothondje van ‘de macht’, of beter, van het bestaande institutioneel-elitaire publieke domein.

Als we als hoog opgeleide maatschappij niet in staat zijn inhoudelijk verweer te bieden tegen een structureel falende overheid en tegen media die het publiek functioneren niet deconstrueren, maar louter de macht en het systeem bevestigen, dan kunnen we beter de universiteiten afschaffen. Die hebben dan niets bijgedragen aan het ’verlichtingsdenken’, of in ieder geval aan de implementatie ervan. De media schaffen zichzelf wel af. Dat gebeurt vanzelf als je nieuws vooral als een verkoopbaar product bekijkt. Het merendeel van wat wordt aangeboden kwalificeert sowieso niet meer als info of nieuws. Zelfs niet als je bereid bent de discussie te voeren over de vraag of nieuws/info ooit helemaal objectief kan worden geleverd.

Monetair beleid ten voordele van een 1984-overheid

Het mag kosten wat het kost, en wij bepalen wel hoe dat geld verdeeld moet worden. Buiten het feit dat bepaalde essentiële faciliteiten zoals noodkredieten nog altijd niet actief zijn, is straks de vraag wie die financiële puinhoop gaat opruimen. Het zal niet de werknemer zijn, want de tewerkstelling zal slijmerig traag weer op gang komen. De economische heropleving zal slechts zeer gradueel vanuit een erg diepe krater kruipen. En bedrijven houden de vinger op de knip totdat men effectief een terugkerende vraag ervaart. We spreken dan over jaren. Maar dat doet er niet toe. We doen alles wat nodig is, klinkt het dan in navolging van Mario Draghi. De 1984-overheid redeneert namelijk als volgt: Ik kan hier alleen maar bij winnen, ten koste van de maatschappij die ik vertegenwoordig.

Diezelfde overheid denkt: De Europese Centrale Bank (ECB) houdt de rente laag — zodat ik goedkoop kan lenen — en koopt waardepapier waar ze kan. Inflatie is er niet, want de deflatoire tendenzen (economische inactiviteit, demografische effecten, schuldniveau’s) zijn te groot. Tenzij ik belastingen ga heffen, maar dat is voor later. Liever nog zouden we het volgende zien. We zouden als landen geld kunnen ophalen in de markt, maar dan beslissen de financiers mee over ons economisch en begrotingsbeleid. We schrijven dus liever in op de balans van de ECB met SDR (special drawing rights of bijzondere trekkingsrechten). Op basis daarvan geeft de ECB nieuw geld uit. Die kunnen nadien worden weggestreept. Of de ECB kan, al dan niet eenzijdig, beslissen om die geldhoeveelheid terug te laten krimpen. Een andere route is het uitgeven van eeuwigdurende obligaties (door nationale overheden) die de ECB dan opkoopt.

Overheid of armoede

In beide gevallen heeft de overheid er geen last van. Die kan sinterklaas spelen. De SDR kwalificeren niet als (overheids)schuld — hooguit als een schuld aan zichzelf. Bij het wegstrepen leidt dat misschien tot hogere inflatie, maar die heeft ze sowieso niet aan een touwtje. Als anderzijds de ECB de geldhoeveelheid doet krimpen, dan zakken de prijzen van activa. Dat levert dan weer een verzwakte private markt op, die makkelijker te domineren is. De grens tussen budgettair en monetair beleid verdwijnt in het aangezicht van een woekerende overheid. Monetaire financiering van de begroting en overheidsuitgaven in het algemeen zijn dé natte droom van iedere 1984-overheid. Het VK geeft momenteel het lichtende voorbeeld. Quantitative easing (QE, kwantitatieve versoepeling) was enkel maar liquiditeitssteun, dit is het echte werk. Weg met die disciplinerende obligatiemarkt. Zelfs media-coryfee Paul De Grauwe is er voor te vinden. Kan je nagaan.

Technocratisch monetair beleid en 1984 gaan, misschien in tegenstelling tot wat men op het eerste zicht zou denken, perfect samen. Je kan van lockdown naar lockdown waarbij je de economische cohesie volledig uitkleedt, zonder direct effect. Overheidsfalen kan je oneindig wegpoetsen achter technocratisch monetair beleid. Het eindpunt daarvan is niet noodzakelijk een monetaire implosie (dat kan evenwel). We komen vooral terecht op een structureel lager plateau van economische activiteit en vooruitgang. Dat betekent een publiek-institutioneel-ingesloten passiviteit. ‘Overheid’ of ‘armoede’ is dan de enige keuze voor de maatschappelijke dynamiek. Niet veroorzaakt door een natuurwet, maar als gevolg van expliciete institutionele en ideologische keuzes.

De exitcommissie

Ik nam kennis, zoals u, van de exitcommissie die ons uit deze ellende moet verlossen. Die gaat er naar eigen zeggen de tijd voor nemen en heel gefaseerd werken. Het economische belang is niet wat primeert. Dat mag niet verbazen. 9 van de 10 commissieleden slepen zich al hun hele professionele bestaan voort op publiek geld. Ze hebben er blijkbaar geen enkel benul van waar hun salaris vandaan komt. Mensen als Geert Noels en Ivan Van de Cloot, die zich als media-economen wel vaker in het debat mengen, werden geweerd. Daar zijn ze waarschijnlijk maar beter blij mee. Maar bovenal zouden zij te veel de vinger op de ontelbare pijnlijke plekken leggen. Deze exitcommissie – en ons hele politieke systeem – heeft last van wat Adam Tooze in de laatste London Review of Books adequaat beschrijft als het ‘gebrek aan leiderschap op het adequate niveau van de crisis die bedwongen moet worden’.

Er was allerhande kritiek, bijvoorbeeld dat de commissie niet divers genoeg was. Er was blijkbaar geen pedagoge en geen vertegenwoordiging van het middenveld en van de werkgevers en werknemers. Dan was er weer te weinig jong volk, en ga zo maar door. Je moet uiteraard niet de ambitie hebben om écht een verschil te maken. Dan pas je natuurlijk niet in het profiel van zo’n commissie. Daarom mijn voorstel: Vraag Myriam, uit de HLN-serie Overspel in tijden van corona. Die slaagde erin tijdens haar laatste rendez-vous met haar minnaar voor de lockdown op zijn minst 10 orgasmes binnen te harken. Die zit nu toch troosteloos thuis bij haar man en wist blijkbaar toch iets voor elkaar te krijgen. Dat is winst.

Hoe dan ook, die exit gaat een nog grotere puinhoop worden dan hoe we deze ellende in gesukkeld zijn. Alles valt namelijk te beargumenteren in de spagaat tussen volksgezondheid en economische belangen. Niemand is verantwoordelijk. En de strategie van het ‘pompend remmen’ die de Nederlanders toepassen, is de ideale cocktail voor puur wanbeleid à la belge. Niemand durft te beslissen of verantwoordelijkheid te nemen, en de media zullen ex-post iedere mogelijke uitkomst simpelweg legitimeren.

De maatschappij kan het niet schelen

Wie een goed functionerende parlementaire democratie wil, heeft naast faire regels en bekwame mensen ook een geëngageerde maatschappij nodig. Die hebben we niet. We hebben een maatschappij die in overgrote mate afhankelijk is van de overheid qua (vervang)inkomen. Zelfs voor de crisis was dat al zo. De rest van de maatschappij is vooral te druk met zichzelf, met Netflix en Facebook en wat nog. Op heldere momenten laten ze zich na een bezoekje aan het containerpark opnieuw in coma rijden door Ter Zake, de Afspraak of desnoods het VTM-nieuws. En dat zonder enige vorm van verweer, ondanks de eindeloze reeks idioterieën die je er dagelijks te verwerken krijgt. Dan ben je als maatschappij dus niet meer te helpen. En maakt het dus niet uit wat voor publiek bestel we hebben, zolang de geldkraan maar open blijft staan. En ondertussen klappen we iedere avond als collectief stressreductieritueel.

Het heeft er alle schijn van dat ‘1984’ nu echt wel in aantocht is. De crisis na crisis, die alle bestaande problemen uitvergroot, zal leiden tot een technocratisch-marxistische putsch in alle maatschappelijke domeinen. De gemiddelde apparatsjik ziet daarin nu reeds de manifestatie van zijn eigen ideologie, zonder ook maar iets van waarde toe te voegen. Het is zo omdat ik het zeg. Amen! Let wel: De weg naar 1984 is duidelijk, de weg eruit allesbehalve. Laten we zorgen dat we het ons niet uitgebreid gaan beklagen, althans voor wie het überhaupt nog wat kan schelen.

Grote Broer

1984 staat voor de deur