De politieraad binnen politiezones die meerdere gemeenten omvatten, is nutteloos, slorpt tijd en middelen op en wordt daarom beter afgeschaft. Dit boude statement komt van Jurgen Callaerts, N-VA-burgemeester van Rumst. Het rationaliseren van de werking van de politiezones is echter een federale bevoegdheid en daar knelt het schoentje.

Callaerts bundelt heel wat expertise rond veiligheidsdiensten in zijn persoon. Als lid van de vrijwillige brandweer stapte hij op jeugdige leeftijd in de veiligheidsketen. Later begon hij als federaal ambtenaar bij de Brandweerinspectie om nadien over te gaan naar het Nationaal Crisiscentrum. Hij werkte als raadgever op het kabinet Jambon toen die minister van Binnenlandse Zaken was. Als burgemeester zetelt hij in zowel de politieraad, het politiecollege als de Zonale Veiligheidsraad van de lokale politiezone Rupel.

U bracht de overbodigheid van de lokale politieraden in een schrijven onder onze aandacht. Legt u eens uit hoe u tot die conclusie komt?

‘Ik kwam destijds als gedreven gemeenteraadslid in onze lokale politieraad en merkte al snel dat we daar eigenlijk niet veel konden doen. Dat was een enorme afknapper. De politieraad heeft weinig bevoegdheden en al helemaal niets te zeggen over het veiligheidsbeleid. We zitten daar voornamelijk om de rekeningen en de begroting goed te keuren. Er heerst voornamelijk een zekere apathie.’

‘De politieraad werd door de wetgever tijdens de grote politiehervorming van 1998 in het leven geroepen om de democratische controle te garanderen. Alleen is het zo dat in politiezones die bestaan uit meerdere gemeenten – de meesten – je de facto geconfronteerd wordt met verschillende plaatselijke coalities zodat alle politieke partijen wel ergens in de meerderheid zitten. Daardoor heb je als raadslid altijd wel een band met ofwel de eigen burgemeester ofwel een burgemeester van de eigen partij in een buurgemeente. Er is dus niet veel animo om in de politieraad oppositie te voeren. Daar vinden dus geen interessante discussies plaats.’

‘De bevoegdheden zijn te beperkt. Over veiligheidsthema’s wordt er niet gesproken. Die worden besproken op de besloten vergadering van de zonale veiligheidsraad die bestaat uit de burgemeesters, vertegenwoordigers van het parket en de korpschef (bestuurlijke en gerechtelijke overheid zijn aldus vertegenwoordigd, nvdr). Zij stellen het zonale veiligheidsplan op. De uitvoering en evaluatie daarvan gebeurt dan weer onder het toezicht van het politiecollege waar de burgemeesters en de korpschef in zetelen en dat vaker bijeen komt. Ik zie regelmatig dezelfde teleurstelling bij nieuwe politieraadsleden die ik destijds opliep wanneer ze ontdekken hoe saai en futiel de vergadering van de politieraad wel is.’

Maar de democratische controle op de beslissingen van het politiecollege is toch cruciaal en fundamenteel?

‘Dat is die zeker, alleen is die in feite door wat ik hierboven schets in de praktijk onbestaande. En dat uit zich in een grote desinteresse van de leden om aanwezig te zijn. De politieraad moet minstens vier keer per jaar samenkomen. Het is altijd spannend afwachten of we met genoeg aanwezig zijn om het quorum te halen om te kunnen stemmen. Laatst woonde ik de zitting bij van onze politieraad om de begroting te stemmen. Het blijkt iedere keer moeilijk om een degelijke agenda te vullen. Die vergadering was op een kwartier afgelopen.’

‘Het is steeds weer een lijdensweg om onze raadsleden aan te sporen aanwezig te zijn. De agenda’s staan al vol en bij velen is die zitting niet prioritair. Velen haken af, ondanks de zitpenning van 249,95 euro bruto voor de aangeduide gemeenteraadsleden.’

Hoe zou u de democratische controle dan willen organiseren en garanderen?

‘Gewoon op het niveau van de verschillende gemeenteraden. Die komen sowieso regelmatig samen en daar kan de burgemeester de zaken die normaal op de politieraad moeten komen voorleggen en verdedigen.’

‘Qua democratische controle heeft dat enkel voordelen. De burgemeester wordt verplicht zijn zaak toe te lichten en te verdedigen terwijl de oppositie, zonder schoonmoederlijk toezicht van partijgenoten die in buurgemeenten in de meerderheid zitten, kritische vragen kan stellen en effectief haar rol als oppositie kan vervullen. Een eventueel nadeel is dat bijvoorbeeld de begroting dan aan de verschillende gemeenteraden moet worden voorgelegd. Maar aangezien die regelmatig samenkomen zie ik daar in de praktijk geen probleem.’

U pleit er dus voor de lokale politieraden af te schaffen omdat de democratische controle er niet effectief wordt uitgeoefend. Zijn er nog voordelen aan een afschaffing?

‘Zeker. Het opdoeken van deze overbodige raad brengt een niet te onderschatten besparing met zich mee. Bij ons in de zone Rupel wordt voor de zitpenningen van de politieraad een 20.000 euro per jaar voorzien. De hoogte van de zitpenning wordt bepaald door het bedrag dat de gemeente met het hoogste representatiegeld voor gemeenteraadsleden handhaaft. In de praktijk komt dat steeds neer op het maximumbedrag van 249,95 euro bruto per lid per zitting. Voor de duidelijkheid, de burgemeesters die van rechtswege deel uitmaken van de politieraad krijgen geen zitpenning. Voor hen maakt het deel uit van hun functie waarvoor ze een loon ontvangen.’

‘Het stopt overigens niet bij die zitpenningen. Ieder lid van de politieraad krijgt een fiscale fiche voor de zitpenningen. In Brussel zit er een sociaal secretariaat dat voor die afhandeling zorgt en dat kost ook geld. In het hele land zijn er 145 “meergemeentezones”. Je komt dus op jaarbasis al snel aan enkele miljoenen die je uitspaart. Je lost daar het begrotingstekort niet mee op, maar alle beetjes helpen.’

‘Daarnaast is er de tijdswinst. Voor de burgemeesters gaat het over het zoveelste overleg dat we in onze agenda moeten inpassen. Ik vind dat er aan de politieraad veel geld en veel tijd besteed wordt terwijl die eigenlijk geen tot weinig meerwaarde creëert.’

De beslissing om zo’n hervorming door te voeren ligt bij het federale niveau. Hoe schat u de kans in om dit er door te krijgen?

‘Eerst en vooral ben ik er vrij zeker van dat je weinig weerstand gaat vinden bij de politieraadsleden om dit orgaan af te schaffen. Zoals gezegd bespeuren we weinig geestdrift en is het in veel zones telkens weer een opdracht om het quorum voor een stemming te bekomen, ondanks de zitpenningen.’

‘De moeilijkheid zit hem in het feit dat de wet op de Geïntegreerde Politie een federaal gegeven is. Als je die doos van Pandora opent duiken er onvermijdelijk ook andere vraagstukken op die politiek gevoelig liggen. Ik denk maar aan de grootte van de politiezones of een eengemaakte zone voor Brussel. Ik vrees dat ze al snel zullen zeggen dat er voor deze hervorming geen meerderheid te vinden is.’

‘Aan de andere kant bestaat er een precedent dat duidelijk maakt dat een raad niet noodzakelijk is om een beleid te voeren. Voor de brandweerzones bestaat er geen zoneraad waarin vertegenwoordigers van de gemeenteraden zitten. Dat toont dus duidelijk aan dat je ook een beleid kan voeren zonder dit soort orgaan.’

Dan rest de vraag of de burger hier van wakker ligt.

‘Weinig burgers zijn zich bewust van wat er allemaal op de achtergrond draait en hoeveel middelen dat opslorpt. De vraag is niet zozeer wie er wakker van ligt maar of je er wakker van zou moeten liggen. Zijn we bezig met tijd, energie en middelen te verspillen in een tijd waar het er op aan komt om net daarmee voorzichtig om te springen. De politie snakt naar middelen. Het afschaffen van de politieraden lijkt me pure winst op te leveren. We kunnen die middelen beter aanwenden door ze rechtstreeks in de werking van de politie te investeren.’

grote politiehervorming

Jurgen Callaerts: ‘Het afschaffen van de politieraad levert pure winst op’