Vorige woensdag, 7 juni, heeft de Franse senaat een wet goedgekeurd die toelaat om de microfoons en/of camera’s van smartphones en computers (appareils conectés) vanop afstand te activeren. Het zet de Fransen op het eerst gezicht een stapje dichterbij de ‘surveillancemaatschappij’, Chinese stijl. Is zoiets in België ook mogelijk? We vroegen het aan jurist en privacy specialist Paul de Hert, op dit moment gastprofessor aan de universiteit van Lissabon.

Paul de Hert: Wij hebben de wet rond de Bijzondere Opsporing Methodes (BOM). De wet spreekt over ‘informaticasystemen’. Dat kunnen laptops zijn maar ook smartphones. Die kunnen heimelijk en niet-heimelijk worden doorzocht. Een voorbeeld van dat laatste is het doorzoeken van een in beslag genomen smartphone of een die in beslag zou kunnen genomen worden. Daarover beslist de Procureur des Konings. Die kan daarbij via de smartphone ook verder zoeken in ‘verbonden’ informaticasystemen (denk aan de cloud van de smartphone-eigenaar) ‘zolang hierbij geen extra paswoorden dienen te worden gekraakt’.

Voor 2016 mocht alleen de onderzoeksrechter op die manier ‘verder doorzoeken’. Nu kan de Procureur des Konings dat beslissen. Op het niet-meewerken aan een smartphone onderzoek staan straffen van één tot 3 jaar.

Heimelijk zoeken

Sedert 2016 is ook ‘heimelijk zoeken in informaticasystemen’ mogelijk gemaakt, alleen voorbehouden voor de onderzoeksrechter in het kader van het gerechtelijk onderzoek (art. 90ter Sv.). Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen ‘vluchtig inkijken’ en ‘grondig zoeken’ in informaticasystemen. Dat laatste gaat om gsm’s ontgrendelen, bijvoorbeeld. In de wet staat dat dat alleen kan met toestemming van de onderzoeksrechter en voor een reeks duidelijk omschreven misdrijven. De lijst misdrijven die zo’n hacking, want dat is het eigenlijk, toelaat, wordt almaar langer. De onderzoeksrechter kan bevelen om een informaticasysteem snel in te kijken of grondig te doorzoeken. Zeker met dat laatste wordt de bevoegdheid gegeven om heimelijk laptops, smartphones en andere IT-systemen binnen te dringen om ze te doorzoeken en/of in real time te volgen wat er op het toestel gebeurt.

Het is maar de vraag of België nu met die regeling al toelaat om, zoals in Frankrijk, microfoons en/of camera’s van smartphones en computers vanop afstand te activeren. We moeten aannemen van niet. Daarvoor zou een aparte bevoegdheid moeten gecreëerd worden.

Grendels

Het Belgische gerecht creëert bevoegdheden met veel grendels (niet de procureur, wel de onderzoeksrechter; niet voor alle misdrijven) maar in de loop der jaren worden al die grendels weg gehaald om de mensen op het terrein ‘efficiënter’ te laten werken. Ook leert zowel het Belgische als Franse verhaal dat er een kat en muis-spel aan de gang is tussen de politie en de criminelen et als resultaat dat er alsmaar nieuwe bevoegdheden bijkomen. Oorspronkelijk ging dat over het plaatsen van afluisterapparatuur in huizen en wagens maar dat vergt mankracht. De politie vindt het eenvoudiger om telefoons vanuit hun hun bureau te hacken dan huiszoekingen te doen en microfoons te verbergen.

Het probleem met de Franse wet is dat die dreigt een grondrecht aan te tasten, namelijk de confidentialiteit tussen advocaat en cliënt. Je weet bij het op afstand hacken van een telefoon wel wie je afluistert, maar niet wie er nog verder in die ruimte aanwezig is. Je kan dus een confidentieel gesprek tussen een advocaat en zijn cliënt afluisteren en dat tast de rechten van de verdediging aan . Daarvoor zou je eerst toestemming moeten vragen aan de voorzitter van de balie.

gsm's

Micro Macron: nieuwe Franse afluisterwet dreigt grondrecht te schenden