De Hamas-terreuraanslag van 7 oktober ligt nu zowat twaalf weken achter ons, de daaropvolgende Israëlische bombardementscampagne is nu net twee maanden aan de gang. De aanslag veroorzaakte grote consternatie en afkeer, ook buiten Israël. Maar de daaropvolgende vernietigingsoorlog is evenzeer pure horror en jaagt een schokgolf door de beschaafde wereld.

Een groteske tragedie

Wat als een afrekening met Hamas was aangekondigd, werd een uitroeiingscampagne jegens burgers.

Niemand ziet dit nog als een loutere campagne om Hamas uit te schakelen, ook de vrienden van Israël niet. Het goed uitgeruste Israëlische leger had een gecoördineerde blitz-actie kunnen uitvoeren en elitetroepen kunnen inzetten om de terreurbeweging uit te roken. Maar men koos voor de ‘grote middelen’. Gaza moet met de grond gelijk gemaakt worden, en elke levende Palestijn is er een te veel.

Die optie van de totaaloorlog kan niet los gezien worden van de situatie van politiek overlever Benjamin Netanyahu. Hij is zelf opgejaagd wild, beschuldigd van corruptie. Het monsterverbond met de ultra-orthodoxe scherpslijpers was het ultieme middel om aan de macht te blijven, eventueel zelfs met inbegrip van een flink beknotte rechtstaat.

Men kan zich voorstellen dat de jeugdige overlevenden van Gaza vandaag de terroristen van morgen zullen zijn. Cru gesteld: Hamas is de levensverzekering voor de hardliners in Israël

De protesten tegen de frontale aanval op de rechtstaat zijn verstomd. De Israëli’s zijn er nu allemaal van overtuigd dat het voortbestaan van hun natie op het spel staat, en dan betekenen 20.000 burgerdoden aan de Palestijnse kant niks. In feite zien we maar weinig beelden van gevangen genomen Hamas-strijders. Ze zitten blijkbaar goed verscholen. Of men is niet gehaast ze te elimineren. De beelden van kapotgeschoten woonwijken en ziekenhuizen zijn wél dagelijkse kost, we zijn eraan gewend geraakt, het is nauwelijks nog nieuws. Netanyahu is niet gehaast om het conflict te stoppen: zo lang de externe vijand er is, moeten de gelederen gesloten blijven, een oeroude wetmatigheid.

Dit heeft de omvang bereikt van een groteske tragedie. Hamas is het product van een radicalisering die haar wortels vindt in 1948, met de door de Palestijnen genoemde Nakba, de uitdrijving en het ontstaan van de vluchtelingenkampen. De succesrijke territoriumuitbreiding, onder meer via de zesdaagse oorlog in 1967, heeft die rancune nog vergroot. Het systeem is repetitief geworden, een vicieuze cirkel: elke uiting van radicalisering aan Palestijnse kant, is voor Israël een aanleiding om verder te gaan in wat een verdedigingsoorlog wordt genoemd. Men kan zich voorstellen dat de jeugdige overlevenden van Gaza vandaag de terroristen van morgen zullen zijn. Cru gesteld: Hamas is de levensverzekering voor de hardliners in Israël.

‘Haattaal’

Shmira, de Joodse gewapende veiligheidsorganisatie in Antwerpen. (Foto Facebook)

Ondertussen polariseert de kwestie zowat heel de planeet. Ook in Vlaanderen zullen er maar weinig mensen zijn die geen mening hebben over dit conflict. Op de sociale media worden soms bewoordingen gebruikt die als ‘haattaal’ gekwalificeerd worden. Facebook en X zijn van iedereen, dus elke hond met een hoed op ventileert hier zijn mening, ook de meest ongenuanceerde of van alle achtergrondkennis gespeende. Maar het verschil tussen antisemitisme, anti-zionisme, en kritiek op het regime in Israël, wordt niet altijd duidelijk gemaakt, ook niet door de experten. Daardoor dreigt de term ‘antisemitisme’ een containerbegrip te worden.

Unia neemt elke klacht serieus, zelfs als het puur om meningen gaat die al te ‘cru’ of agressief geformuleerd worden. Voor mij oké dat die grens laag wordt gelegd, maar wanneer is het nog vrije meningsuiting? Leest men de site van Unia zelf hierover, dan blijkt het echte, daadwerkelijke antisemitisme (aanval op de fysieke integriteit van personen, bekladden van gevels, grafschennis,…) marginaal. Het gaat in hoofdzaak om woorden die als ‘hatelijk’ en ‘discriminerend’ beschouwd worden.

Het verschil tussen antisemitisme, anti-zionisme, en kritiek op het regime in Israël, wordt niet altijd duidelijk gemaakt, ook niet door de experten. Daardoor dreigt de term ‘antisemitisme’ een containerbegrip te worden

De Joodse gemeenschap, traditioneel zeer gesloten en defensief, signaleert dus vooral een ‘onveiligheidsgevoel’. Shmira, een organisatie in Antwerpen die zich met beveiliging van de Joodse buurt bezig houdt en banden met de Mossad heeft, houdt het alarmpeil hoog en is opvallend in het straatbeeld. OCAD en de federale politie schatten de dreiging een stuk lager in. Een ‘gevoel’ is niet hetzelfde als de realiteit.

Cancelcultuur

Filosoof-schrijver Slavoj Žižek: in Duitsland geldt de pensée unique rond Israël. (Foto Wiki)

De dagelijkse berichten rond de vernietigingsoorlog wakkeren de kritiek aan. Bepaalde intellectuelen drukken luidop hun bezorgdheid uit over wat zich in Gaza afspeelt, en bepleiten een duurzame oplossing voor de Palestijnse kwestie. Maar dat blijkt problematisch. De Sloveense filosoof Slavoj Žižek sneed het onderwerp aan bij de opening van de Frankfurter Buchmesse, oktober vorig jaar, en werd uitgejouwd. De Duitse regering distantieerde zich publiekelijk van Žižeks kritiek.

Een en ander blijkt de allures te krijgen van een heuse cancelcultuur. De literatuurprijs, verbonden aan deze boekenbeurs, was toegekend aan de Palestijnse schrijfster Adania Shibli, maar men zag af van de uitreiking: het lag ‘te gevoelig’. Nadat de Zuid-Afrikaanse kunstenares Candice Breitz, zelf Joods, op Instagram berichten had geplaatst als ‘Het platbombarderen van Gaza gaat Joden niet meer veiligheid bieden’, bleek ze niet meer welkom in Duitsland en werd een geplande tentoonstelling afgezegd. En recent besloot de Heinrich-Böll-Stichting haar Hannah Arendt Prijs toch niet uit te reiken aan de Russisch-Amerikaanse journalist Masha Gessen. Vanwege een kritisch essay over de Israëlische bezettingspolitiek.

De Holocaust blijft een onuitwisbare schandvlek in het Duitse collectief geheugen. Steun aan Israël is daarom absoluut, begrip voor de Palestijnse zaak onbespreekbaar

Dat Duitsland het centrum wordt van een filosemitische cancelcultuur (die ook in de VS opgang maakt), is uiteraard niet toevallig. De Holocaust blijft een onuitwisbare schandvlek in het Duitse collectief geheugen. Steun aan Israël is daarom absoluut, begrip voor de Palestijnse zaak onbespreekbaar. Dat leidt tot censuur en uitsluiting. Kunstenaars, schrijvers en opiniemakers die hun steun voor Palestijnen uitspreken verliezen hun podium, ook als zij zelf Joods zijn. De vraag is of een uitdijing van deze verkrampte Erinnerungskultur ons één stap dichter bij een oplossing brengt.

De Joodse natie is gebouwd op Europese schuldgevoelens en compensatiedrang. De Palestijnen hebben geen schuld aan de Holocaust, maar ze zijn er wel de dupe van. Dat is en blijft de ontnuchterende realiteit achter een van dé knopen van de moderne geschiedenis. Er zullen grote staatslieden nodig zijn, veel grotere dan Benjamin Netanyahu, om deze knoop te ontwarren. Empathie is onontbeerlijk, aan beide kanten. Moge 2024 een glimp van hoop brengen.

Hannah Arendt Prijs

De Joodse natie en het Duitse schuldcomplex