De Europese regeringsleiders buigen zich dezer dagen nog maar eens over het Europese migratiebeleid, of vooral het gebrek daaraan. Verlammende symboliek en interne politieke tegenstellingen maken een echt daadkrachtig beleid quasi onmogelijk. En dat is niet bepaald goed nieuws, nu het betere weer ongetwijfeld ook het aantal aankomsten via de Middellandse Zee opnieuw de hoogte zal injagen.

De zoveelste Europese top over migratie startte nog maar eens onder een slecht gesternte. Het Europese grensbewakingsagentschap Frontex maakte onlangs bekend dat vorig jaar zowat 330.000 migranten illegaal de EU zijn binnengedrongen. Dat is het hoogste aantal sinds 2016, en een toename met 64 procent in vergelijking met 2021. Bovendien gaat het uitsluitend om illegale migranten die ontdekt werden. Het werkelijke aantal ligt ongetwijfeld nog een heel stuk hoger.

Bijna de helft van de ontdekte illegalen waren afkomstig uit Syrië, Afghanistan en Tunesië. Vooral de zogenaamde westerse Balkanroute – waarbij migranten de EU trachten binnen te komen via onder meer Bosnië, Servië en Albanië – wordt almaar populairder bij migranten en mensensmokkelaars. Zowat de helft van de ontdekte illegale grensoverschrijdingen vond plaats op die route. Ook de oostelijke Middellandse Zeeroute – waarbij vooral Cyprus en Griekenland de belangrijkste toegangspoorten tot de EU zijn – wint steeds meer aan populariteit, zo blijkt uit de Frontex-data.

Italiaanse reddingsboten

Los van de naakte cijfers verhoogt ook de realiteit op het terrein de druk op Europa, samen met het eigengereide politieke antwoord dat steeds meer lidstaten daarop geven. Zo kwam er de voorbije dagen vanuit bepaalde fracties binnen het Europees Parlement steeds meer kritiek op een nieuw Italiaans decreet dat de tussenkomst van Italiaanse reddingsboten op zee regelt. De ‘radicaalrechtse’ regering-Meloni – die tot nog toe vooral een braaf, conservatief-rechts parcours reed – lijkt zich in eigen land een stuk harder te willen gaan profileren via een gespierder migratiebeleid.

Een nieuw Italiaans decreet bepaalt dat civiele reddingsschepen voortaan na elke redding op zee onmiddellijk naar een toegewezen haven moeten varen. De boten mogen dus niet langer eerst nog andere migranten op zee gaan oppikken. In de ogen van heel wat linkse Europarlementariërs is dit een nieuwe pesterij van de Italiaanse regering, die er in de praktijk kan toe leiden dat mensen op zee verdrinken. Zij eisen dan ook dat de Europese Commissie meteen optreedt en de regering-Meloni op andere gedachten brengt.

Muur

Oostenrijk – dat al maandenlang kampt met een sterk verhoogde migratiedruk – blijft dan weer bij zijn veto om de paspoortvrije Schengen-zone uit te breiden naar Bulgarije en Roemenië. Tegelijk blijft het land aandringen op de bouw van een reusachtige muur aan de grens tussen Bulgarije en Turkije. Dat project, dat aanvankelijk zeer lauw werd onthaald in de meeste EU-landen, lijkt intussen wel bredere steun te krijgen. Onder meer vanuit Nederland en een aantal andere landen waar rechts aan de macht is.

Maar zelfs de bevoegde Zweedse Eurocommissaris voor Binnenlandse Zaken Ylva Johansson – die de voorbije jaren vooral opviel door haar activistische non-beleid rond migratie – verklaarde nu dat zij een ‘pragmatische’ oplossing wil. Ons land wil op deze migratietop, in de beste Belgische traditie, geen standpunt innemen over dit politiek gevoelige thema. ‘Een hek rond Europa zal het Europese migratieprobleem niet oplossen’, verklaarde premier De Croo gisteren bij aanvang van de migratietop in Brussel.

Dat mag dan deels ook kloppen, De Croo ging daarmee wel flagrant in tegen zijn eigen staatssecretaris van Asiel en Migratie. In een uitgebreid interview met Doorbraak benadrukte die eind december nog dat ‘een degelijk asiel- en migratiebeleid een illusie is zonder versterking van die buitengrenzen.’ De uitspraak van De Croo is dan ook vooral voor binnenlands gebruik bedoeld: binnen Vivaldi zijn zeker Groen en Ecolo niet te spreken over de plannen om de grenzen met nieuwe muren of hekken te versterken.

Falend terugkeerbeleid

Diezelfde Nicole De Moor sprak woensdagavond op Twitter ook nog eens haar steun uit aan de Oostenrijkse eis om de Dublin-procedure opnieuw veel strenger toe te passen. Die vraag – die vooral bij de zuidelijke EU-landen gevoelig ligt – kan in West-Europa net wel op veel sympathie rekenen.’Samen met Oostenrijk trekken we aan de kar om Europees migratiebeleid te hervormen, zodat asielzoekers niet meer van ene naar andere land doorreizen’, stelde De Moor.

Onlosmakelijk verbonden met dat voornemen is natuurlijk ook het gebekvecht over het terugkeerbeleid voor afgewezen asielzoekers naar hun landen van herkomst. In dat verband pakte de nieuwssite Politico deze week uit met even significante als ontmoedigende cijfers. Volgens gegevens van de Europese Rekenkamer werden in de EU in de periode 2018-2021 in totaal 19.745 asielzoekers gedwongen teruggestuurd. Amper 2.183 mensen stemden in met een vrijwillige, begeleide terugkeer. Om dit even in perspectief te plaatsen: het ging dan om respectievelijk 14,5% en 1,6% van het totale aantal afgewezen asielzoekers.

Eerlijkheidshalve dient daar wel aan toegevoegd dat er in de jaren 2020 en 2021 ook veel grenzen gesloten bleven omwille van de pandemie, waardoor het terugsturen van afgewezen asielzoekers vaak ook onmogelijk was. De Europese Rekenkamer legt de vinger ook op de wonde: vooral de gebrekkige samenwerking met de landen van herkomst ligt aan de oorsprong van het falende terugkeerbeleid. Op dat vlak lag de bal tot nog toe vooral bij de lidstaten zelf, die bilaterale terugkeerakkoorden moeten afsluiten met al die landen afzonderlijk. Op zich is dat een politiek niet zo beladen denkpiste. Verwacht wordt dan ook dat deze Europese top – bij gebrek aan consensus rond zowat alle andere heikele punten – vooral op dat vlak enig vooruitgang zal proberen te boeken.

hekken

Europese migratietop dreigt alweer maat voor niets te worden