Het is haar opnieuw gelukt: Marine Le Pen staat in de tweede ronde van de Franse presidentsverkiezingen. Maar hoe staat ze tegenover de roep om meer autonomie van de Franse volkeren? En kan la France profonde het verschil maken in deze verkiezingen?

Marine Le Pen en Bretagne

Haar familienaam verraadt het al: Marine Le Pen heeft Bretoense wortels. Al is ze geboren in Neuilly, een Parijse voorstad, ze kent Bretagne van het familiale vakantieoord La Trinité sur Mer, de geboortestad van haar vader – en politieke vader – Jean-Marie, waar ze in haar jeugd jaarlijks vertoefde. Ze zegt van Bretagne te houden. Maar Bretagne houdt niet zo van Marine. Een kijk op de resultaten van de eerste ronde van de Franse presidentsverkiezingen bevestigt het: in geen enkele van de Bretoense departementen komt ze als eerste uit.

Hoe dat komt? Haar liefdesverklaring voor Bretagne deed ze zelf teniet door ongelukkige, maar veelzeggende verklaringen in de Franse pers. In 2020, maakte een journalist er haar attent op dat het stemgedrag van het Bretoense volk niet in haar voordeel speelde. Ze antwoordde al lachend dat ‘het Bretoense volk niet bestond’. En ook: ‘Ik ken enkel het Franse volk’.

Een verzachte boodschap

Met haar verklaringen over de volkeren van Frankrijk is ze niet aan haar proefstuk. Haar politiek discours kleurt jakobijns rood met bons mots als: ‘De volksculturen verdedigen en promoten kan niet gebeuren ten koste van de nationale cohesie’.

Of nog: ‘Het is gevaarlijk de volkeren van Frankrijk te doen geloven dat ze sterker zouden zijn zonder de band met de natie’.

Wat haar betreft zijn Flandre of Bretagne louter geografische benamingen, enkel door de weerman te gebruiken als hij slecht weer aankondigt. Ze verklaarde voor de afschaffing van de machten van de regio’s te staan, regio’s die ze in 2017 bestempelde als feodale baronieën. In de aanloop op het debat rond de oprichting van nieuwe superregio’s in 2013, was Le Pen tegen de fusie van de twee Elzassische departementen in één superregio Elzas. Macron en Mélenchon trouwens ook. En zo werd de Elzas de ‘Grand Est’.

Toegegeven, voor deze presidentsverkiezingen heeft ze haar programma rond de regionalistische thema’s verzacht en verfijnd. Ze gaat nu voor de afschaffing van de 13 superregio’s en wil terugkomen tot de vroegere administratieve verdeling van Frankrijk met 22 regio’s. Ze voegt er aan toe, in tegenstelling tot vroegere verklaringen, dat ze deze hervorming voorstelt om de Franse diversiteit te vrijwaren. Ze ziet nu ‘een enorm probleem om streken als Picardië en de Elzas te zien verdwijnen omwille van de banden met onze identiteit, de geschiedenis, de specificiteit en de diversiteit van ons land’. Maar komt dit wel geloofwaardig over?

Eerste ronde in Corsica

Een interessante testcase is Corsica. Marine Le Pen staat er met 28,58% van de stemmen als de best geplaatste kandidate bij de eerste ronde. Net als in 2012 en 2017 trouwens. Hoe dit stemgedrag doen rijmen met de Corsicaanse nationalistische oproer van enkele weken geleden? En met de 68% stemmen op Corsicaans-nationalistische lijsten bij de laatste regionale verkiezingen?
De regionale verkiezingen gaan over de vertegenwoordiging die de lokale politiek van en op het eiland bepaalt. Voor de presidentsverkiezingen gelden andere pijnpunten: hoge werkeloosheid, dure immobiliën, onveiligheid én migratie. Als volksnationalist in Frankrijk moet je, zoals de Corsicanen, over een gespleten persoonlijkheid beschikken om nationaal je stem uit te brengen.

Vlaamse vrienden zeggen me soms dat het programma van Le Pen toch niet zo jakobijns moet zijn als Corsicaanse nationalisten er voor stemmen. En toch: onlangs heeft Marine zich nog tegen autonomie voor Corsica uitgesproken.

Sociologie van de mijnstreek

Het geheime wapen van Marine Le Pen is van een andere orde. Ze heeft het gehaald in la France profonde. Dit Frankrijk heet voor Marine, Hénin-Beaumont, een gewezen mijnstadje van 26.000 inwoners, hart Artesië. Ze is er officieel gedomicilieerd, al woont ze in het meer exclusieve La Celle-Saint-Cloud, op 12 kilometer van Parijs.

Hoe Marine in Hénin-Beaumont terechtkwam noemt men, in de pure Franse jakobijnse traditie, een parachutage politique. Zo kan een politicus uit Marseille zich in Rijsel laten inschrijven als kandidaat voor de verkiezingen. De lokale bevolking kan er niet altijd om lachen maar enige affiniteit met de streek hoeft niet.

Hénin-Beaumont heeft de politieke carrière van Le Pen geen windeieren gelegd. Aan de kiezers van deze stad dankt ze al haar mandaten. Het geheim van Hénin-Beaumont? Voor Le Pen werkt het als een soort sociologisch laboratorium. Hier wonen de overlevers van generaties vergeten, teleurgestelde Fransen waar niemand nog om geeft. Hun grootouders hebben de sluiting van de koolmijnen meegemaakt, hun ouders de delokalisatie van allerlei bedrijven. Gevolg is een permanente hoge werkeloosheid gekoppeld aan armoede, migratie en onveiligheid.

Vroeger stemde iedereen er ‘rood’. Het is dat publiek van malcontenten dat links ooit verliet om voor Le Pen, vader en dochter, te stemmen. De proef op de som: bij de eerste ronde haalt Marine Le Pen met meer dan 38% haar beste score van heel Frankrijk in het departement Pas-de-Calais. De overige departementen van de Franse Nederlanden kleuren eveneens Le Pen.

Verloren stemmen in de woestijn

In het mondaine Le Touquet van Macron, of in La Celle-Saint-Cloud van Le Pen ligt men niet wakker van het feit dat landelijk Frankrijk een woestijn is geworden. Achter de roep om meer autonomie en middelen voor de regio’s schuilt de echte Franse ziekte. Er is op het platteland, buiten de steden, een gebrek aan ongeveer alle basisbehoeftes: geneesheren, medische specialisten, ziekenhuizen, bakkers, beenhouwers, werkgelegenheid, cultuuraanbod en ga zo maar door. Dit trachten te verhelpen is een van de sleutels voor een echte regimewissel.

Van de bijna 40% van de Fransen die niet gaan stemmen woont een behoorlijk aantal in deze vergeten gebieden. Ook deze stemmen heeft Marine Le Pen zondag nodig om Emmanuel Macron te kloppen. Of ze deze zwijgende minderheid, met de obligate kulekeku’s, Jeanne d’Arc en het zingen van de Marseillaise heeft kunnen bereiken is meer dan twijfelachtig.

Hénin-Beaumont

De vergeten stemmen voor Marine Le Pen