De Franstalig-liberale partij MR twijfelt over de overheveling van gemeenschapsbevoegdheden naar het Waals gewest. Volgens MR-fractieleider in het Franse gemeenschapsparlement Diana Nikolic zullen de financiële problemen blijven bestaan. Politoloog Pascal Delwit beaamt: ‘De Franstalige partijen hebben geen scenario voor de staatshervorming klaar.’

Enkele weken geleden dreigde ze nog te vallen, de regering van de Franse gemeenschap — in Franstalig België sinds 2011 ongrondwettelijk Fédération Wallonie-Bruxelles genoemd. Toen konden de PS en de MR het niet eens worden over de oprichting van een nieuwe studie geneeskunde in Bergen. Een compromis werd gevonden, omdat het ook van moeten was: het zou not done zijn om voor zo’n lokaal dossier het bestuur van de Franse gemeenschap in gevaar te brengen. De dagelijkse problemen van de Franse gemeenschap zijn immers al erg genoeg: de financiering is een ramp, en de overheidsschuld torenhoog.

Die gebeurtenis heeft echter opnieuw de vraag opgeworpen: wat te doen met de Franse gemeenschap? Ter herinnering: in Vlaanderen zijn gewest en gemeenschap samengevoegd tot één Vlaams bestuursniveau. De Vlaamse regering voert beide bevoegdheden uit. In Franstalig België omvat de Franse gemeenschap het bestuur van zowel de Franstaligen in Brussel als in Wallonië. Onderwijs en cultuur, voornamelijk. Wallonië en Brussel als zodanig zijn daarentegen afzonderlijke gewesten, met regeringen die vooral economische en infrastructuurzaken regelen.

Financiële problemen

De MR-fractieleider in het parlement van de Franse gemeenschap, Diana Nikolic, lijkt in La Libre Belgique echter een nieuwe piste te bewandelen: sommige bevoegdheden van de Fédération kunnen opnieuw naar het federale niveau.

‘Ik vind het geen probleem wanneer bepaalde bevoegdheden zoals gezondheid — zowel door het federale niveau als door de Franse gemeenschap uitgeoefend — in één geheel op het federaal niveau worden gestopt. Maar de Franse gemeenschap afschaffen? Dat zal de financiële problemen niet doen verdwijnen ’, zo klinkt het bij Nikolic.

Dat bevestigt Nikolic ook wanneer gecontacteerd door Doorbraak. ‘Voor mij kunnen sommige aspecten van de gezondheidszorg geherfederaliseerd worden, ja. Net zoals bijvoorbeeld het Belgische klimaatbeleid. Ik stel vast dat het op dit moment voor België moeilijk is om een akkoord te sluiten over een gemeenschappelijk klimaatbeleid. Als elke bevoegdheid uitgeoefend moet worden op het meest aangewezen niveau, dan kan het evengoed zijn dat sommige bevoegdheden het best op Belgisch niveau worden uitgeoefend.’

‘Maar dat wil niet zeggen dat ik alles zomaar wil herfederaliseren. Sportbeleid is gemeenschapsmaterie, maar infrastructuur is gewestelijk. Waarom? Ik denk dat het integrale sportbeleid beter door de Franse en Duitse gemeenschap zou worden uitgeoefend dan door Wallonië. Voor jullie in Vlaanderen is dat een steriele discussie, want jullie hebben beide samengevoegd. Net omdat Vlaanderen cultureel homogeen is. In Wallonië is dat moeilijker.’

Nodeloos complex

‘Ik wil met mijn pleidooi de discussie openen’, gaat Nikolic verder. ‘Er is in Wallonië een tendens om in te zetten op regionalisering, op vele bevoegdheden naar het Waals gewest overhevelen. Ik vrees dat dat de zaken nodeloos complex maakt: zowel het Brussels als het Waals gewest zou dan bijvoorbeeld Franstalige onderwijsdiploma’s moeten uitreiken. Men gebruikt vaak het argument dat de Franse gemeenschap nu te veel kost. Terwijl een dubbele onderwijsadministratie in Wallonië en Brussel toch ook veel zal gaan kosten? Daar komt nog eens bij dat de regionalisering de staatsschuld van de Franse gemeenschap niet zal doen verdwijnen. Die schuld bedraagt 11 miljard euro, die van het Waals gewest 31 miljard euro, en die van het Brussels gewest 10 miljard euro.’

De belangrijkste sleutel tot de nieuwe financiering van het Franstalige onderwijs, haalt Nikolic slechts zijdelings aan. De gemeenschappen krijgen van de federale staat nu dotaties op basis van het aantal ingeschreven kinderen op school. Maar in Franstalig België schrijven zich de jongste jaren minder kinderen in om onderwijs te volgen. Dat komt omdat de schooluitval er hoog is, en omdat er meer en Franstaligen kiezen voor Vlaams onderwijs. Nikolic: ‘Als het Franstalige onderwijs aantrekkelijker zou worden gemaakt door een efficiënter middelenbeheer, zullen er meer inschrijvingen zijn, en dus hogere dotaties.’

Paradox

De Franstalige politoloog Pascal Delwit (ULB) ziet in Nikolic’ uitspraken een paradox. ‘De Franstaligen beseffen enerzijds dat ze na de verkiezingen van 2024 weleens zouden moeten onderhandelen over de Belgische staatsstructuur, want het geld is immers op. Zeker dat van de Franse gemeenschap. Maar anderzijds komen de Franstalige partijen niet samen om daar een gemeenschappelijk standpunt over te formuleren. Men zoekt niet naar overeenstemming met de Vlamingen over de toekomst van het land’, zo zegt Delwit aan Doorbraak.

‘Tot in het jaar 2020 was een flink deel van de Franstalige politiek eerder regionalistisch. Men zat toen op de lijn dat de Franse gemeenschap in Wallonië en Brussel moest geïntegreerd worden. Paul Magnette (PS), Jean-Luc Crucke en Pierre-Yves Jeholet (beide MR) hadden tot dan een geloof in een België met vier gewesten. Maar sindsdien is dat veranderd. In Brussel ziet men dat scenario niet zitten. En ook Magnette lijkt erop terug te komen. Ik weet eigenlijk niet meer wat het scenario is dat Paul Magnette in zijn hoofd heeft. Of wat de MR wil.’

Belgicisme PTB-MR

Delwit denkt dat een deel van Nikolic’ uitspraken met verkiezingssentiment te maken hebben. ‘De radicaal-linkse oppositiepartij PTB wil inzetten op een volledige herfederalisering van bevoegdheden, daarbij erkennend dat België een federaal land moet blijven. Dat is vreemd, want ik begrijp niet hoe je een federaal land kan zijn als de deelstaten geen bevoegdheden meer hebben. Maar goed. De PTB zet daarop in omdat ze daarmee electoraal scoren. Er heerst bij een deel van de bevolking immers de overtuiging dat het huidige België onbegrijpelijk is, en het daarom maar beter opnieuw één land wordt.’

‘Tijdens de covid-crisis heeft men niet nagelaten om erop te hameren dat er in België negen ministers van Volksgezondheid zijn, en dat er daardoor een slechter beleid is gevoerd. Dat klopt volgens mij niet. Maar men heeft het zo vaak herhaald dat een deel van de bevolking dat wel gelooft. Vandaar dat MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez ook een Belgicistisch discours gebruikt.’

Hoe het dan verder moet met de Franstaligen, weet Delwit niet. ‘Er zijn geen simpele antwoorden in het debat over (her)federalisering. En er zijn geen simpele antwoorden omdat men niet weet wat men met de Bijzondere Financieringswet aan moet, de ingewikkelde wet van de Belgische financiering van de deelstaten. Gezondheid en onderwijs overhevelen naar Brussel? Dan is Brussel binnen de maand failliet. De vraag over het behoud van de Franse gemeenschap is daarom eerder de volgende: kunnen de Franstaligen hun gemeenschap nog behouden als ze de Bijzondere Financieringswet moeten heronderhandelen?’

Hervormingsbeweging

Pascal Delwit: ‘Franstaligen zijn niet meer zo duidelijk over regionalisme’