Professor Karl Lauterbach, Duits minister voor Gezondheid, ontdekt een nieuw fenomeen: hitte als gevolg van de klimaatverandering. Sterker nog: hij wil er iets aan doen.

‘Duizeligheid, verwarring, uitputting, hitteberoerte: de merkbare gevolgen van de hitte voor de gezondheid kunnen ernstig zijn in de zomermaanden. Vooral getroffen: 65-plussers, mensen met reeds bestaande aandoeningen, evenals baby’s en jonge kinderen,’ aldus de alarmerende tekst op de site van het ministerie. Net als tijdens de pandemie wordt het Robert Koch Instituut (RKI) als alwetend medium én rechtvaardiging geciteerd voor ‘absoluut noodzakelijke maatregelen’ geciteerd.

De tekst vervolgt: ‘In sommige gevallen kan hitte ook tot de dood leiden. Op basis van schattingen leidde de extreme hitte in de zomer van 2003 tot ongeveer 7.600 sterfgevallen in Duitsland. In 2006 en 2015 werden ook meer dan 6.000 hitte-gerelateerde sterfgevallen gemeld in Duitsland. De uitgesproken hittezomer van 2018 en de eveneens zeer hete daaropvolgende jaren 2019 en 2020 leidden tot ongeveer 19.000 hitte-gerelateerde sterfgevallen volgens berekeningen van het RKI. Herhaalde hittegolven hebben van mei tot oktober 2022 geleid tot een overmatige sterfte van ongeveer 4.500 mensen.’

Acties voor meer schaduw

Deelstaten en gemeenten zijn door het federale karakter van de Bondsrepubliek zelf verantwoordelijk voor het nemen van concrete maatregelen. Het ministerie noemt onder andere: ‘…nieuwe concepten voor stedelijke ruimtelijke ordening of maatregelen voor meer stedelijk groen, evenals kortetermijnacties voor meer schaduw. Speciale acties in gezondheids- en zorgvoorzieningen of voorlichtingscampagnes kunnen ook deel uitmaken van het plan, net als monitoring. Meer en meer federale staten, steden en gemeenten zijn onlangs de weg ingeslagen door hun eigen actieplannen voor hitte te implementeren of voor te bereiden.’

En nu wordt het boeiend. Want over deze actieplannen, in correct Duits ‘Hitzeaktionspläne’, spreken media hier te lande al veel langer. Om precies te zijn: sinds de zomermaanden zijn begonnen en de thermometer – o, hoe onverwacht! – temperaturen van 25 graden en meer laat zien. De bureaucratie is ook in Duitsland uitstekend ontwikkeld. Zo kon het gebeuren dat ‘onder leiding van het ministerie voor Milieu de ad-hoc werkgroep ‘gezondheidsaanpassingen aan de gevolgen van de klimaatverandering’ in nauwe samenwerking met het ‘Umweltbundesamt’ ‘een soort van blauwdruk’ voor de gemeentelijke overheid heeft uitgewerkt om regionale hitteplannen te ontwikkelen’.

Nationaal hitteplan

Maar liefst 53 ambtenaren waarvan de meerderheid met doctorstitel schreven al in 2017 het rapport ‘Adviezen voor handelingen bij het opstellen van hitteplannen ter bescherming van de menselijke gezondheid’. Er staat weinig concreets in de brochure, maar de toon is alarmerend: ‘In de loop van de vorige eeuw steeg de gemiddelde luchttemperatuur in Duitsland met ongeveer met ongeveer 0,9 °C. Tijdens verschillende opeenvolgende hittegebeurtenissen die meerdere dagen duurden tijdens de zomers van 2003 en 2010 stierven meer dan 40.000 mensen in Europa door de gevolgen van ongunstige meteorologische omstandigheden (bijvoorbeeld door extreem hoge temperaturen).’

De Duitse groenen noemen het probleem nog duidelijker bij de naam: ‘De pandemie heeft ons onvoorbereid getroffen – dat mag niet gebeuren met de gevolgen van de klimaatcrisis!’ Minister Lauterbach beloofde daarna wekenlang via televisie, radio en kranten een nationaal hitteplan voor te stellen. Dat deed de sociaaldemocratische politicus uiteindelijk op 26 juni met een zogenaamd ‘impulspapier’. Het doel daarvan was volgens de minister ‘waarschuwing en reacties bij hittegolven te verbeteren’. Bij de presentatie voor ‘een ronde van experts en ambtenaren’ bleef Lauterbach zijn gebruikelijk paniekzaaiende optreden trouw. ‘Op de startbijeenkomst presenteren we concrete ideeën en informeren we over onze projecten die op het hoogtepunt van de zomer van start gaan. Het moet afgelopen zijn met het sterven van duizenden mensen door de hitte!’

Hitte en oversterfte

Om in de sfeer van corona en de daarmee verbonden alarmerende waarschuwingen te blijven, houdt het RKI sinds Lauterbachs presentatie een macaber wekelijks overzicht bij met de naam ‘hitte en oversterfte in Duitsland’. Bovendien ontwikkelde het ministerie voor Gezondheid de site ‘Hitzeservice’ met ‘concrete tips voor gemeenten omtrent hitteplannen’. De volgende tip geldt voor de nieuwbouw van kleuterscholen, scholen, bejaardentehuizen en ziekenhuizen: ‘Installeer zonnewering: vouw- en schuifluiken, rolluiken, zonneschermen, jaloezieën en zonnezeilen.’ Ook aan het algehele stadsbeeld is gedacht: ‘Plant nieuwe bomen om openbare ruimtes of straten te verkoelen en de verblijfskwaliteit te verhogen.’ Voordat die bomen groot genoeg zijn, zal de Duitse bevolking zijn aangewezen op maatregelen voor de korte termijn. Hier heeft de vooruitziende minister uiteraard ook aan gedacht. ‘Zet ’s nachts de ramen open, zorg voor veel schaduw en plaats ventilatoren,’ aldus zijn tip voor binnenskamers.

hitte-gerelateerde sterfgevallen

Duitse acties tegen klimaatverandering doen denken aan pandemiebestrijding