De Vlaamse regering heeft haar ontwerp van middelen- en uitgavenbegroting voor 2023 ingediend bij het Vlaams Parlement, dat vandaag, dinsdag, met de bespreking ervan in de commissies begint. De goedkeuring van de ontwerpbegroting is het koningsrecht van de volksvertegenwoordigers, want zonder die goedkeuring kan een regering geen belastingen innen en geen uitgaven doen. Bladeren in de begroting is het koningsrecht van het belastingbetalende volk. Voor Doorbraak struinden we door de ontwerpbegroting.

Beieren

De Vlaamse regering verwacht volgend jaar 57,018 miljard euro te ontvangen en 60,648 miljard euro uit te geven. Die niet onaardige sommen zeggen ons dat Vlaanderen, als deelstaat van het (con)federale België, over ruime beleidsbevoegdheden beschikt. Ter vergelijking: de Duitse deelstaat Beieren, met 13 miljoen inwoners tweemaal zo groot als Vlaanderen, geeft dit jaar 71,2 miljard euro uit. Verhoudingsgewijs kan de deelstaat Vlaanderen zodoende 70% meer voor beleid uitgeven dan de deelstaat Beieren.

Tegenover 2022 nemen de ontvangsten van de Vlaamse overheid in 2023 met bijna 5 miljard euro of 9,5% toe. Dat heeft (bijna) alles te maken met de hoge inflatie in 2022 en, naar te verwachten is, in 2023.

Dotaties

Waar komen de 57 miljard euro aan inkomsten vandaan? Meer dan de helft ervan, 33,188 miljard euro om precies te zijn, bestaat uit dotaties, dit wil zeggen: geld dat de Vlaamse overheid toegestopt krijgt van de federale overheid. Fiscaal oogt de autonomie van Vlaanderen – de bevoegdheid zelf de belastingen te bepalen en te innen – nog altijd bleekjes.

Die 33,188 miljard euro aan dotaties, zo’n 12% meer dan dit jaar, is de uitkomst van ingewikkelde berekeningen volgens al even ingewikkelde formules die haarfijn beschreven zijn in de Bijzondere Financieringswet ofte BFW. Goddank loopt er in dit koninkrijk een dozijn ambtenaren rond die in staat zijn de BFW te lezen én te begrijpen. Bij wijze van voorbeeld: bijna een derde van de dotaties, ongeveer 12,5 miljard euro, is de zogenaamde btw-dotatie. Het gaat, althans volgens de theorie van de BFW, om een deel van de btw-ontvangsten dat Vlaanderen krijgt om zijn onderwijs te financieren. Om het bedrag ervan te becijferen, moeten de ambtenaren rekening houden met de economische groei, de inflatie, het aantal min-18-jarigen en het aantal leerlingen in het basis- en secundair onderwijs.

Aanvullende belasting

Sinds de zesde staatshervorming (2011-2014) mag Vlaanderen, zoals de gemeenten al lang doen, ‘opcentiemen’ heffen op de federale personenbelasting. Die ‘aanvullende belasting op de personenbelasting’ brengt volgend jaar 9,453 miljard euro in de Vlaamse kas, bijna 16% meer dan dit jaar.

De Vlaamse regering kan, binnen de smalle marge van haar fiscale autonomie, de ‘opcentiemen’ verhogen of verlagen. Van die bevoegdheid is tot nog toe geen gebruik gemaakt. Dat maakt dat die 9,453 miljard euro, hoewel ze formeel geen dotatie zijn, als twee druppels Zennewater op een dotatie gelijken.

Eigen ontvangsten

Naast de dotaties van de federale overheid, beschikt de Vlaamse overheid over eigen inkomsten.

Vlaanderen mag zelf enkele ‘gewestelijke belastingen’ heffen en daar zelfs het tarief van bepalen. Het gaat onder meer en in hoofdzaak om het verkooprecht (beter bekend als registratierecht), de schenk- en erfbelasting (die laatste beter bekend als successierecht), de onroerende voorheffing (‘grondbelasting’), de verkeersbelasting en de kilometerheffing voor vrachtwagens. Al die ‘gewestelijke belastingen’ zouden volgend jaar 7,658 miljard euro moeten opbrengen, amper 2,7% meer dan in 2022.

De Vlaamse overheid leeft niet alleen van belastingen. Ze heeft ook ‘niet-fiscale’ inkomsten, in 2023 goed voor ruim 1,6 miljard euro of 2% minder dan dit jaar. Het gaat om onder meer geld van de Europese Unie, intresten en dividenden.

DAB en rechtspersonen

Tot de Vlaamse overheid behoren niet alleen de administratie (de ‘ministeries’, zoals men vroeger zei) maar ook een veertigtal diensten met afzonderlijk beheer (DAB), zoals het Loodswezen en het Vlaams Infrastructuurfonds (voor het onderhoud van de gewestwegen), en autonome instellingen, zoals de VRT, de VDAB, De Lijn, het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap en de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen.

Die DAB’s en autonome rechtspersonen krijgen geld van de Vlaamse regering, maar hebben ook eigen inkomsten. Een deel van die inkomsten moet, volgens de Europese begrotingsregels, in de Vlaamse begroting worden ‘geconsolideerd’. In 2023 gaat het om een goede 5 miljard euro, nauwelijks meer dan dit jaar.

Uitgaven

Wanneer het Vlaams Parlement groen licht geeft – en daar twijfelt niemand aan – kan de Vlaamse regering volgend jaar 60,648 miljard euro uitgeven, 5,8 miljard euro meer dan dit jaar.

Dat de Vlaamse regering dubbel zoveel kan uitgaven als de federale regering voor haar beleid in strikte zin – zoals defensie, buitenlandse zaken, justitie, NMBS, federale politie, volksgezondheid en binnenlandse zaken, maar dus niet de sociale zekerheid en de pensioenen– is een indicatie van de omvang van de beleidsbevoegdheid die Vlaanderen na zes staatshervormingen bevochten en verkregen heeft.

Onderwijs en kinderbijslag

De grootste uitgavenpost is nog steeds het beleidsdomein Onderwijs en Vorming, met een budget van 17,388 miljard euro. Iets meer dan de helft van die som gaat naar het loon van de leerkrachten in het basis- en secundair onderwijs. Het hoger onderwijs kost 2,244 miljard euro.

Door de toename van de begroting Welzijn, Gezondheid en Gezin met 2,402 miljard euro tot 16,108 miljard euro, is het verschil met de Onderwijsbegroting niet zo groot meer. Ruim een kwart van die som (4,658 miljard euro) is bestemd voor het Groeipakket, zeg maar: de kinderbijslag. Voor sociale bescherming (onder meer het zorgbudget) is bijna 5 miljard euro gereserveerd, voor personen met een beperking 2,547 miljard euro.

Op de derde plaats staat het beleidsdomein Kanselarij, Bestuur, Buitenlandse Zaken en Justitie met 5,774 miljard euro. Driekwart van die som (4,329 miljard euro) vloeit naar de Vlaamse steden en gemeenten.

Overige beleidsdomeinen

De uitgavenbegrotingen van de overige beleidsdomeinen zien er zo uit:

– Mobiliteit en Openbare Werken: 4,590 miljard euro (waarvan 1,355 miljard euro voor De Lijn)

– Financiën en Begroting: 4,003 miljard euro (voor wie het verwonderlijk vindt dat F&B zo veel uitgeeft: het gaat vooral om de begrotingstechnische verrekening van de zogenaamde fiscale uitgaven, dit wil zeggen: de belastingaftrekken voor bouwsparen, woonbonus, dienstencheques, jobbonus en dergelijke).

– Werk en Sociale economie: 3,957 miljard euro

– Omgeving: 3,704 miljard euro

– Economie, Wetenschappen en Innovatie: 3,194 miljard euro

– Cultuur, Jeugd, Sport en Media: 1,544 miljard euro (waarvan 298 miljoen euro voor de VRT, exclusief 83 miljoen euro pensioenlasten)

Omdat u het zo mooi vraagt: het Vlaams Parlement (124 leden) kost ons volgend jaar 114,4 miljoen euro, de ministers van de Vlaamse regering en hun kabinetten 42 miljoen euro.

In het rood

U had het natuurlijk al gemerkt: de Vlaamse regering geeft volgend jaar meer uit dan er binnenkomt. Als u van de uitgavenbegroting (60,648 miljard) de inkomstenbegroting (57,018 miljard) aftrekt, komt u op een verschil van 3,630 miljard euro.

Onze minister van Financiën en Begroting, Matthias Diependaele (N-VA), rekent evenwel ietsje anders. Of beter: hij moet volgens de Europese begrotingsregels enigszins anders rekenen. Bovendien gaat hij er – zoals zijn voorgangers – vanuit dat er sowieso minder zal worden uitgegeven dan gepland; die ‘onderbenutting’ raamt hij op 1,390 miljard euro. Dat alles maakt dat hij uitkomt op een tekort van 2,921 miljard euro.

hoge inflatie

Vlaanderen geeft in verhouding 70% meer uit voor beleid dan Beieren