Pippi Langkous haalde vorige week alle kranten. Niet omdat de verhalen over het roodharige meisje met de vlechtjes plots een revival beleven, wel omdat een bont allegaartje Gentse academici en activisten de kinderboeken op de zwarte lijst wil. Dat alleen klinkt te gek voor woorden, maar het leidde helaas ook de aandacht af van heel wat andere tenenkrullende passages in het Gentse dekoloniseringsrapport.

Activisten

Met welgeteld 75 waren ze, de Gentenaren die tussen april 2019 en september 2020 driemaal de koppen bij elkaar staken om in opdracht van het stadsbestuur een adviesrapport rond de dekolonisering van Gent klaar te stomen. ‘Dit is inderdaad geen ontzagwekkend hoog aantal, maar het is ook niet ongewoon weinig voor een dergelijk burgerparticipatietraject,’ voert Tine Heyse (Groen) aan. Als schepen voor Internationale Solidariteit gaf zij mee de aanzet tot het initiatief, na een gemeenteraadsbesluit in die zin.

Heyse: ‘Onder meer de Afrikaanse diaspora, een aantal adviesraden, de organisatie Dekoloniseer Gent, de universiteit en enkele hogescholen maakten deel uit van de adviesgroep. Die brede vertegenwoordiging staat wat mij betreft dan ook garant voor de representativiteit ervan. Het was letterlijk een zeer divers gezelschap, en daar zaten inderdaad ook wel wat activisten tussen.’

Pippi Langkous

De drie sessies mondden uit in een lijvig adviesrapport van ruim dertig pagina’s, tjokvol aanbevelingen die het Gentse stadsbestuur moeten helpen om de stad te dekoloniseren. Dat uitgerekend de passage over Pippi Langkous zoveel aandacht kreeg, is dubbel jammer. Los van de totaal onzinnige discussie over de wenselijkheid van het woord ‘neger’ in een kinderboekenreeks die ruim vijftig jaar geleden het daglicht zag – met de inzichten en in de tijdsgeest van toen – is het vooral jammer dat andere aanbevelingen daardoor netjes onder de radar bleven.

De auteurs hadden immers meer te vertellen dan enkel kritiek op een iconisch kinderboek. Wat hierbij opvalt, is dat ze daarbij allerminst nalieten om zowel het stadsbeleid van de voorbije jaren als sommige stadsdiensten stevig te schofferen. Een korte bloemlezing uit hun vaststellingen en aanbevelingen.

‘Humane stad’

‘Gent Humane stad: Gent roept zichzelf uit tot een Humane stad waarbij geracialiseerde groepen (al dan niet in België geboren) die te maken krijgen met stadsdiensten bij levensbepalende gebeurtenissen (onder andere Dienst Huwelijken, Cel Schijnrelaties, Migratie Loket en politie) aanspraak maken op een humane dienstverlening.’

‘Gent erkent signalen vanuit geracialiseerde groepen en voert een adequaat beleid uit. Deze signalen kunnen gaan over bredere thema’s zoals het Sinterklaasfeest, cultural appropriation bijvoorbeeld bij verkleedfeestjes, het hoofddoekendebat, maar ook signalen van burgers die via het meldpunt binnenkomen. Hieruit volgen al zeker volgende concrete acties: het opheffen van elk hoofddoekenverbod in alle dienstverlening en van het verbod op de burkini in alle zwembaden op het Gentse grondgebied.’

‘Stad Gent doet beroep op externe organisaties om te komen tot objectieve en neutrale adviezen. De samenwerking met Hudson kan hierbij als illustratie dienen. We stellen vast dat deze externe partners ingebed zijn in een homogene witte structuur die de vertegenwoordiging binnen Stad Gent eerder begrenzen dan dat de beoogde “neutraliteit” gegarandeerd wordt. Tevens stellen we vast dat Stad Gent kiest voor externe organisaties of onderaannemers die voorzien in dienstverlening, zoals schoonmaak. De controle op slechte arbeidsvoorwaarden en/of onderbetaling van de geleverde arbeid valt hierbij weg. Hiermee wordt het welzijn van deze personeelsleden uit handen gegeven. Het betreft systemen die de ongelijkheid in stand houden en waarvoor de stad ook verantwoordelijkheid heeft op te nemen.’

Participatie

‘Een gebrek aan actieve participatie en representatie van geracialiseerde personen en groepen op alle beleidsniveaus; het vluchtelingenbeleid en de -opvang, de rol van de Stad in de toekenning van verblijfsvergunningen en controle op zogenaamde schijnhuwelijken, en de racistische en ontmenselijkende manier waarop in die procedures met sommige nationaliteiten wordt omgegaan.’

‘Gent moet structureel antiracisme-training organiseren voor het eigen personeel, inclusief voor haar (sic) leidinggevenden. De training wordt ook georganiseerd voor politiediensten.’

’De meest racistische werken in de kinder- en jeugdbibliotheek worden uit het aanbod verwijderd. Voor jonge kinderen is het nog belangrijker om boeken met stereotiepe beelden te vermijden, omdat zij hun beeld van de wereld beginnen vormen, en al op jonge leeftijd beginnende vooroordelen kunnen ontwikkelen.’

Moderne inquisitie

Van een soort moderne inquisitie in de Gentse bibliotheken over de heropvoeding van de Gentse ambtenaren en politieagenten tot een onvoorwaardelijk groen licht voor hoofddoeken in alle publieke functies en burkini’s in het zwembad: je kan de Gentse dekolonisatoren bezwaarlijk van een gebrek aan ambitie verdenken. Voor alle duidelijkheid: het bewuste rapport is vooralsnog geen beleidsdocument. Het is, zo geeft Tine Heyse ook ruiterlijk toe, behoorlijk activistisch gekleurd, maar daar ziet ze zelf geen graten in.

‘Dit kan perfect in een rapport dat voortvloeit uit een participatietraject met burgers, al zou ikzelf bepaalde aanbevelingen wellicht wat voorzichtiger geformuleerd hebben. Wij zullen nu als stadsbestuur ook onze rol opnemen, en wees gerust: lang niet alle aanbevelingen zullen zomaar worden overgenomen, al was het maar omdat sommige adviezen ronduit niet wettelijk zijn’. Of de auteurs van het rapport dat ook zo zien, is nog maar de vraag.

‘Deze aanbevelingen leggen wij nu voor aan het schepencollege en de gemeenteraad. Wat het stadsbestuur hier uiteindelijk mee doet, welke adviezen ze (sic) zal volgen en welke niet, ligt niet in onze handen’, klinkt het. ‘We benadrukken wel met stelligheid de volgende twee cruciale punten. Ten eerste, dit is geen checklist voor dekolonisering, noch een staalkaart waaruit de Stad Gent of andere overheden aan cherry-picking kunnen doen. Voor ons vormen de beleidsadviezen een onderling verbonden geheel van maatregelen die elkaar versterken.’

Ander racisme

Jurist Matthias Storme (KU Leuven en UAntwerpen) was zelf een tijdlang in de Gentse politiek actief als gemeenteraadslid voor N-VA, en is ook bestuurslid van het Interfederale Centrum voor Gelijke Kansen Unia. Hij reageert bijzonder scherp, en verwijt de auteurs van het rapport ‘een andere vorm van racisme’. ‘Deze tekst staat bol van de passages waarin men een onderscheid maakt tussen mensen en groepen van mensen op basis van afkomst en huidskleur. Dit is zonder meer discriminerend. De tekst introduceert ook het begrip “geracialiseerde personen” – dat in het Nederlands eigenlijk niet bestaat – en doelt daarmee duidelijk op mensen met een andere huidskleur. Ik zou de zaak uiteraard ook kunnen omdraaien, en zeggen dat ik een geracialiseerde persoon ben als iemand mij “wit” noemt. Al is dit wellicht niet de bedoeling van de auteurs’.

Storme hekelt vooral het feit dat het rapport op meerdere plaatsen suggereert om mensen met een andere huidskleur of etnische afkomst systematisch een voorkeursbehandeling te geven. Hij vindt dit, om verschillende redenen, totaal onaanvaardbaar. ‘In eerste instantie ga je mensen zo bevoordelen op basis van groepskenmerken, en niet op basis van een individuele achterstand. Dit is natuurlijk lachwekkend: als je mensen extra kansen of faciliteiten geeft, dan moet dit op basis van hun individuele situatie gebeuren. Daarnaast is het ook onversneden racisme. Het gaat hier niet langer om de heel specifieke situatie waarin positieve discriminatie wel degelijk toegelaten is. Bijvoorbeeld wanneer twee kandidaten met gelijke capaciteiten solliciteren voor een job en men vervolgens de voorkeur geeft aan de minst vertegenwoordigde groep’.

Het rapport pleit er in dat verband ook voor om het belang van een behoorlijke kennis van het Nederlands af te zwakken als aanwervingscriterium voor bepaalde jobs bij de stadsdiensten. ‘Onbegrijpelijk. Ik denk dat er intussen een vrij brede consensus bestaat rond het feit dat de kennis van een landstaal op de arbeidsmarkt uitermate belangrijk is. Dit pleidooi gaat niet enkel lijnrecht in tegen elk emancipatorisch discours, het is ook onwettig. Mensen die voor de stad werken, moeten wettelijk gezien ook het Nederlands beheersen. Hoe ver kan de ideologische verblinding gaan?’

Racistische uithaal

Ook bij het het toonaangevende – en van oorsprong Gentse – HR-bedrijf Hudson hebben ze zich wellicht even in hun koffie verslikt toen ze het rapport te lezen kregen. Hudson krijgt immers, op niet eens zo subtiele wijze, het verwijt dat het door zijn ‘homogeen witte structuur’ de raciale discriminatie bij de Gentse stadsdiensten zelf verder in de hand zou werken. ‘Ook dit is een puur racistische uithaal aan het adres van een extern bedrijf waarmee de stad samenwerkt. Ik denk dat het tijd wordt dat we dit ook zo benoemen’, vindt Storme.

Het rapport roept het stadsbestuur verder op om inspanningen te doen om Gent binnenkort tot een Humane stad – met hoofdletter, jawel – om te toveren. Daartoe moeten zogenaamde geracialiseerde groepen, ook als die in België geboren zijn, voortaan aanspraak kunnen maken op een humane dienstverlening bij bepaalde stadsdiensten. Of hoe een beleidsaanbeveling besteld door het stadsbestuur onder meer de dienst huwelijken, de cel schijnrelaties, het migratieloket en de politie in een bijzonder kwalijk daglicht plaatst.

Deklonisering of polarisering?

En dus rijst, na lectuur van dit rapport, vooral die ene vraag: wie wordt nu eigenlijk beter van dit soort activistische oefeningen? En dreigt de beoogde dekolonisering zo niet vooral de polarisering te voeden? ‘Ik vrees dat dit ook bij heel wat andere thema’s het geval is vandaag’, reageert Heyse. ‘Burgers worden nu eenmaal mondiger, het is nu aan ons als stadsbestuur om hiermee aan de slag te gaan. En inderdaad, sommige aanbevelingen gaan in tegen bestaande wetgeving, maar je kan burgers niet verwijten dat ze daar niet altijd even goed van op de hoogte zijn’.

Dat klopt ongetwijfeld, maar dit argument geldt uiteraard al veel minder voor de vertegenwoordigers van de universiteit of van sommige adviesraden die mee de pen vasthielden. Van hen zou je minstens kunnen verwachten dat ze op basis van hun expertise en kennis mee in het bad werden getrokken. En van hen mag je toch verwachten dat ze voorstellen lanceren die indruisen tegen de grondwettelijke neutraliteitsplicht in publieke functies, of — sterker nog — dat ze bepaalde jeugdboeken uit de bibliotheken zouden bannen. Boeken op de index dus, zoals in de donkerste dagen van de katholieke Kerk. ‘Dat is uiteraard een totaal onzinnig voorstel, waar wij als college ook niet op zullen ingaan,’ verzekert Tine Heyse. ‘Wel zullen we die boeken op speelse wijze in de juiste context proberen te plaatsen, waardoor we de bibliotheek net kunnen verrijken’.

Onwaarschijnlijke arrogantie

‘Te gek voor woorden,’ reageert Matthias Storme. ‘Ouders krijgen niet langer de mogelijkheid om zelf de boeken te kiezen die hun kinderen kunnen lezen. Nee, het stadsbestuur zou bepaalde boeken moeten gaan verbieden. Eigenlijk getuigen hele passages in dit rapport van een onwaarschijnlijke arrogantie. Het stadspersoneel wordt openlijk beledigd, en door te pleiten voor burkini’s in de Gentse zwembaden wordt de stad ertoe aangezet om mee te gaan in een vrouwonvriendelijke cultuur’.

Op 10 maart organiseert het stadsbestuur nog een themacommissie rond het bewuste rapport, waarna het eind maart in een aangepaste vorm zal worden voorgelegd aan de voltallige gemeenteraad. Storme maakt zich daar niet al te veel illusies over. ‘Je zou je kunnen afvragen hoe het mogelijk is dat liberale gemeenteraadsleden of schepenen in dit soort discours kunnen blijven meegaan, maar de lokroep van de macht is blijkbaar te groot. De liberale burgemeester heult mee met alle activistische extreemlinkse praat, zolang hij daarmee aan de macht kan blijven en op voorwaarde dat hij niet in de portemonnee van zijn eigen kiezers zit’.

Hudson

Dekoloniseren of polariseren?