Sinds Prigozjin zijn mars op Moskou afblies, spookt de naam van de Boheemse krijgsheer Wallenstein weer door Duitse media. Friedrich von Schiller wijdde ooit een trilogie aan diens tragische lot. Is Prigozjin de ‘Wallenstein van Poetin’?

Hertog Albrecht von Wallenstein (1583-1634) stierf in het zestiende jaar van de Dertigjarige Oorlog door moordenaarshand. De krijgsheer – vandaag zouden we hem een ‘warlord’ noemen – was in ongenade gevallen bij Ferdinand II, de katholieke keizer van het Heilige Roomse Rijk. Als tijdelijk opperbevelhebber van het keizerlijke leger had hij gestreden tegen de Protestantische Union en haar bondgenoot Zweden.

In Lützen, ten westen van Leipzig, waren zijn troepen nog in november 1632 gestoten op die van de Zweedse koning Gustaaf II Adolf. Ook al bleef de slag onbeslist, de soldatendood van Gustaaf Adolf bracht een zware klap toe aan de moraal van de protestanten. Lützen en omgeving maken sindsdien wel protestants kerngebied uit; in de deelgemeente Röcken werd Friedrich Nietzsche in 1844 als zoon van een dominee geboren. In Lützen staat alles in het teken van Gustaaf Adolf; de Zweedse staat onderhoudt er tot op de dag van vandaag het grafmonument van de gesneuvelde vorst.

Parketgeneraals

Hoe verging het Wallenstein verder? Doen zijn daden denken aan wat Prigozjin, aanvoerder van de Wagner-groep, bijna vier eeuwen later zo allemaal heeft uitgespookt? Wallenstein spijsde zijn oorlogskas door de bevolking uit te persen en bouwde zo een grote legermacht uit. Geld was net zoals bij Prigozjin een grote drijfveer van hem.

Hij kon ook genadeloos zijn tegenover de eigen manschappen. Zo beval Wallenstein na de Slag van Lützen de executie van dertien van zijn officieren wegens lafheid en vaandelvlucht, waar Prigozjin deserteurs met slagen van een voorhamer op het hoofd liet afmaken. Net zoals Prigozjin de Russische ‘parketgeneraals’ hekelde die vanuit een veilig en warm kantoor bevelen uitdelen, zo ging Wallenstein de brute strijd op het slagveld niet uit de weg. Zijn zelfingenomenheid maakte Wallenstein er niet geliefder op.

De vlucht

De keizer geraakte ook meer en meer beducht voor zijn groeiende militaire macht. De keizerlijke gezant bracht aan Wallenstein de boodschap over om een deel van zijn troepenmacht over te dragen aan Ferdinand II. Gekrenkt in zijn eer en de oorlog moe begon de veldheer voelhorens voor vredesgesprekken met de Zweden uit te steken.

Vanuit een gelijkaardig gevoel van verongelijktheid ging Prigozjin over tot zijn mars op Moskou na een Russische raketaanval op zijn manschappen. In beide gevallen volgde de beschuldiging van verraad. Nadat de keizer hem voor afgezet had verklaard, zocht Wallenstein zijn toevlucht in Eger (het huidige Cheb in Tsjechië), waar hij de komst van de Zweden afwachtte. Het mocht niet baten. Keizergetrouwe officieren vermoordden er hem op de avond van 25 februari 1634.

Ten dode opgeschreven

Welk lot er Prigozjin in Wit-Rusland boven het hoofd hangt, is nog ongewis. Wat betekent de deal met de Russische president Vladimir Poetin? Zal de baas in het Kremlin hem ooit kunnen vergeven? Valt Prigozjin op een dag uit een venster? Ian Bremmer, publicist en voorzitter van de Eurasia Group, noemt de huurlingenleider een ‘dead man walking’: een ten dode opgeschreven man.

Ook daarin lijkt Prigozjin op Wallenstein, die verscheurd werd tussen plichtvervulling en rebellie. Diens tragische lot inspireerde de Duitse dichter Friedrich Schiller tot het schrijven van een historisch drama, Wallenstein, in drie delen. Het eerste deel ging in oktober 1798 in Weimar in première.

Ook het gedrag van Prigozjin werpt raadsels op over zijn loyaliteit en ambities. Zal de geschiedenis ooit over hem oordelen in gelijkaardige gevleugelde woorden zoals Schiller die wijdde aan Wallenstein: ‘Von der Parteien Gunst und Haß verwirrt/Schwankt sein Charakterbild in der Geschichte’? (‘Vertroebeld door de gunst en de haat der partijen, staat het beeld van zijn karakter onduidelijk getekend in de geschiedenis’).

huurlingenleider

Prigozjin, ten dode opgeschreven huurlingenleider