Tien vertegenwoordigers van de Vlaamse Volksbeweging volgden onder de vleugels van ICEC (haar Europese koepel) als internationaal waarnemer de Catalaanse verkiezingen van donderdag 21 december. Zij vragen zich af of de democratie nu zal zegevieren.

Na hun observatieopdracht kwamen ze tot volgende conclusies.

Het waren geen eerlijke verkiezingen. Als kandidaten omwille van hun overtuiging in de cel zitten (zoals de lijsttrekker van ERC Junqueras), in ballingschap (zoals verkozen president Puigdemont en vier van zijn ministers) of worden gefnuikt in hun uitlatingen omdat er gigantische dwangsommen boven hun hoofd hangen (zoals in het geval van de onder borg vrijgelaten ministers) dan kan je niet spreken van eerlijke verkiezingen.
Er werden door de Spaanse kiesraad geen internationale waarnemers toegelaten. Ondanks dit verbod konden we toch overal onze taak uitvoeren. Er waren enkele incidenten waarbij het telkens vertegenwoordigers van de socialistische PSC waren die voor moeilijkheden zorgden. Zij werden wel teruggefloten door de lokale voorzitters van de stembureaus, soms na tussenkomst van en in overleg met de politie.
We stelden zelf een aantal overtredingen vast.
1. De sperperiode van woensdag 20 december (waarop niemand actie mag voeren) werd door één partij overtreden, nl. door de christen-democraten van de PP. Premier Rajoy voerde zelf actie voor de lokale PP op de Spaanse televisie.
2. De liberale C’s voerde op de verkiezingsdag zelf ongegeneerd actie voor stembureaus en dat onder de ogen (en dus met goedkeuring) van de Policia National, die de bewakingsopdracht van de stembureaus had gekregen.
Omdat het bedrijf dat voor de verwerking van de kiesgegevens door Madrid werd aangesteld, eerder werd veroordeeld in een corruptiezaak samen met de regeringspartij PP, was er terechte angst voor fraude. Daarom werd door de basisorganisatie ANC met medewerking van de republikeinse partijen en met steun van Constituïm en ICEC een systeem van dubbele telling TuVotesTuComptes (je stemt, je telt) We konden met eigen ogen zien hoe gewetensvol de lokale medewerkers in de stembureaus op afgesproken tijdstippen via een ingenieuze app de gegevens doorspeelden en hoe meer dan 140 personen in het datacenter deze gegevens verwerkten. Eventuele verschillen zullen nader worden onderzocht en bekend gemaakt. Opmerkelijk was ook dat het Spaanse centrale systeem een tijd plat lag omdat het kon worden gehackt door het hackerscollectief Anonymus. Toch verontrustend en tevens een blamage voor de Spaanse staat.
De uitslagen spreken voor zich.
1. Nooit trokken zoveel Catalanen naar de stembus. Met 99.84% van de stemmen geteld kwamen 81.94 % van de stemgerechtigden stemmen. Een democratische legitimatie om u tegen te zeggen.
2. Het is in alle democratieën de bedoeling om de meerderheid in het parlement te halen. De onafhankelijkheidsgezinde partijen zijn hier terug in geslaagd. Ze behalen ondanks alle tegenwerking vanuit politiek en gerecht in Madrid (zie hoger) 70 van de 135 zetels. Een kleine maar duidelijke meerderheid. Merkwaardig want het feit dat de onafhankelijkheidsgezinden nu over drie en vorige keer over twee partijen zijn verdeeld, speelt in hun nadeel. De Spaansgezinde partijen halen slechts 57 zetels. De partij die niet tussen beide opties wil kiezen, haalt er 8.
3. Nooit hebben in verkiezingen, zoveel mensen pro onafhankelijkheid gestemd. De drie pro-Catalaanse partijen samen (JxCAT, ERC en CUP) halen 063.361 stemmen, 97.034 meer dan Junts pel Sí en CUP in 2015 (toen goed voor 1.966.327 stemmen). Een eerste doel van de independentisten om 2 miljoen burgers achter zich te krijgen, werd hiermee gehaald. De cijfers gaan ook op in vergelijking met de referenda. Op 1 oktober 2017 waren er 2.044.038 JA-stemmen, op 9 november 2014 1.861.753. Hierbij moeten worden rekening gehouden dat bij de referenda ook jongeren tussen 16 en 18 kunnen stemmen.
4. De Spaanse premier Rajoy heeft overduidelijk zijn hand overspeeld. Hij had samen met zijn Europese vrienden in de EVP gerekend op een massale ommekeer richting Spanje, maar kwam van een zeer koude Catalaanse kermis thuis. Zijn eigen partij, destijds al de kleinste in het Catalaanse parlement, werd afgeslacht en houdt slechts drie van de elf zetels over. Van een blamage gesproken. Iedere normale partijleider zou aftreden, maar enerzijds het feit dat zijn christen-democratische partij in meer dan 900 hangende strafzaken betrokken is en anderzijds dat zijn fel anti-Catalaans discours hem in de rest van Spanje stemmen opleverde (maar ook nu nog?), zal hem wellicht mede van het tegendeel doen overtuigen.

Wat nu? Het wordt niet gemakkelijk voor Catalonië
1. De unitaire liberale C’s (zusterpartij van Open VLD) is de grootste partij in Catalonië. Vooraleer Gwendoline Rutten en Guy Verhofstadt hoog van de toren blazen, willen we hen vragen eens de standpunten en uitspraken van C’s te bekijken. Dan zullen ze merken dat die ontzettend haatdragend zijn tegenover de Catalaanse samenleving. Dit in tegenstelling tot de standpunten van die andere liberale zusterpartij van de VLD, Junts per Catalunya die naar compromissen tussen unionisten en separatisten zoekt.
2. Een nieuwe regering vormen terwijl een deel van de verkozenen in de gevangenis zit (maar wel volgens de Spaanse grondwet mogen de eed komen afleggen, een president en regering verkiezen en daarna terug de cel invliegen) is voor weldenkenden onvoorstelbaar. Maar in een democratie als Spanje is alles mogelijk, zo leerden we de voorbije maanden. En spijts alle lofbetuigingen betreffende de Spaanse grondwet van onder meer de Europese Commissie en onze CD&V weet iedereen dat die slechts een vodje papier is in handen van de regenrende meerderheidspartij. Als de PP aan het door haar aangestelde Hoog Gerechtshof de opdracht geeft om de vervolging te staken dan zal dit ook geschieden. Wat staat te gebeuren als bijvoorbeeld Puigdemont terugkomt en zou worden aangehouden? Zullen de Catalanen blijven lijdzaam toekijken? We leerden in een voorafgaandelijke conferentie dat overal CDR’s, comités ter verdediging van de republiek, zijn opgericht. Ze tellen momenteel al 800.000 medewerkers klaar om geweldloos in actie te treden. Neen, de problemen in Catalonië zijn nog niet voorbij.
3. Of Madrid het wil of niet, een oplossing zal pas worden gevonden als ze willen praten. Hier ligt een taak te wachten voor de EU. Hun gok met Rajoy is mislukt. Nu moeten de eurocommissarissen eerst maar op de blaren zitten en de redelijkheid in hun eigen verhaal laten terugkeren. Dat zal nodig zijn als ze hun gezicht en geloofwaardigheid willen terugwinnen. De titel van de ICEC-conferentie in het Europees Parlement van 7 december was blijkbaar profetisch: ‘Kan Catalonië Europa redden?’

ICEC

Zal de democratie in Catalonië zegevieren?