Overmorgen zes december, traditionele feestdag van Sint-Nicolaas. Even traditioneel zijn de jaarlijkse pietendiscussies geworden. Je zou het als een ritueel-in-het-ritueel kunnen zien. De (brave) kinderen krijgen speelgoed en lekkers, de volwassenen kibbelen over de kleur van de knecht. Voor de wokes is hij een verderfelijk relict van het kolonialisme en het daaruit voortvloeiend racisme, voor de cultuurconservatieven moet Piet zwart blijven en is hij een essentieel stuk traditie. En dan is er Queen Nikkolah.

Ze toert als vrouwelijke zwarte Sint doorheen het land, kruist daarbij mogelijks wel het pad van de originele versie, en wil een alternatief vormen voor het blanke, mannelijke stereotype van de kindervriend. Die tournee gaat langs culturele centra en allerlei gemeenschapshuizen. Maar toen de Gentse schepen van Jeugd Hafsa El-Bazioui (Groen) de pietmadam uitnodigde op het stadhuis, maakten de oppositiepartijen N-VA en Vlaams Belang zoveel kabaal dat burgemeester Mathias De Clercq (Open VLD) het evenement afblies. Waarna zowaar ook Vooruit en Groen het een slecht idee vonden.

Homeopathisch

Leopold II als smeltende ijssculptuur.

Terecht. Op 6 december deze tegensint ten stadhuize ontvangen ware pure provocatie. De vraag is anderzijds of Queen Nikkolah, alias Laura Nsengiyumva, van Rwandese komaf, onze ‘Vlaams-Europese identiteit dreigt uit te wissen’, zoals op de VB-site te lezen staat. En of die dame zo nodig doodsbedreigingen moet krijgen van anonieme dapperen. Komaan jongens, misschien wat zin voor relativiteit? Hét kenmerk van onze Vlaams-Europese identiteit, die ondertussen de renaissance en de verlichting is gepasseerd, draait net om het toelaten van tegenspraak, controverse en ironie. Zoiets is in een moslimland tot op vandaag absoluut onmogelijk.

Hét kenmerk van onze Vlaams-Europese identiteit, die ondertussen de renaissance en de verlichting is gepasseerd, draait net om het toelaten van tegenspraak, controverse en ironie

Laura Nsengiyumva is architecte van opleiding en doceert aan de Gentse Koninklijke Academie voor Schone Kunsten. In haar vrije tijd houdt ze zich bezig met artistieke performances waarin een stevige scheut activisme steekt. Omwille van haar afkomst gaat dat uiteraard over ‘neo-koloniale stereotypen’. Het verschil met de klassieke woke-hysterie is dat ze niet aan iconoklasme doet, het ééndimensioneel contesteren van beelden of symbolen. Veeleer kiest ze voor de ‘homeopathische’, zeg maar vrouwelijke benadering: het deconstrueren via verdubbelingen, spiegelingen, mutaties.

In 2020 liet ze een ijssculptuur van Leopold II, gezeten op zijn paard, langzaam afsmelten. Ik wijdde er ook een bijdrage aan in Doorbraak. Ik vond het een verrassende vondst tegenover het destructieve woke-gedoe en de absurde ideeën van linkse moraalridders als Marc Reynebeau, die voorstelde om alle beelden van Leopold II te tonen met een afgehakte hand. De geschiedenis moet niet herschreven worden, beelden niet geamputeerd, maar verwerkt, in trage louteringsprocessen, zoals een afsmeltende ijsmassa. Op het einde schiet er alleen een plas water over. Een vorm van satire. Noteer dat het AfricaMuseum in Tervuren niet opgezet was met haar project en haar wandelen stuurde.

Dubieuze kindervriend

De originele Nicolaas was een Turkse bisschop, die veel later met de stoomboot uit Spanje kwam.

In dezelfde zin moeten verdedigers van onze Europese beschaving beseffen dat onze cultuur geen statische is, maar een evolutionaire. Ook symbolen en rituelen ondergaan transformaties. De goedheilige Nicolaas ontsnapt daar niet aan. Van origine was hij een Turk, in de 4de eeuw bisschop van Myra, niet ver van de huidige bekende badplaats Antalya. In de middeleeuwen werd hij als heilige het middelpunt van tal van weldoeners- en mirakelverhalen, waarin kinderen en jonge meisjes (!) een hoofdrol spelen. Pas in de 19de eeuw werd hij een Spanjaard die per boot onze kontreien opzocht om de brave kinderen met lekkers te verrassen. Wie stout was kreeg van de ‘roe’.

In de burgerlijke fatsoensmoraal schuilt een flinke portie hypocrisie, waardoor Piet, of hij nu gitzwart is dan wel een roetpiet, de vuile klussen opknapt en door de schoorsteen kruipt

Wat ons weer bij Piet brengt, ook een 19de-eeuwse uitvinding. Als de sint beloont, is het Piet die moet straffen. Daardoor heeft de dubieuze kindervriend altijd propere handen (en draagt in regel witte handschoenen) om de kinderbillen te strelen. In de burgerlijke fatsoensmoraal schuilt een flinke portie hypocrisie, waardoor Piet, of hij nu gitzwart is dan wel een roetpiet, de vuile klussen opknapt en door de schoorsteen kruipt. Hij fikst en bezorgt, al lachend geeft hij van het zweepje. Misschien is hij wel de pooier van de Sint.

‘Er zijn geen stoute kinderen’, roept deze elk jaar bij zijn intrede in Antwerpen. Natuurlijk zijn die er wél. In Antwerpen worden elke week minderjarige drugdealers opgepakt, sommigen staan aan de schoolpoort hun waar aan te prijzen. Af en toe gooit zo’n boefje ook eens een brandbom op bestelling. Veel werk voor Piet, al denk ik niet dat het klaasverhaal tot de cultuur behoort waarin deze jonge ondernemers opgroeiden.

Suikerbommen

Zo’n Sint-met-baard die de brave kinderen op schoot neemt en zoetigheden toestopt: los van de pietendiscussie en de capriolen van Queen Nikkolah moeten we ons afvragen of dat nog wel van deze tijd is. Kinderen zelf geloven er nauwelijks nog in. Misschien zijn het eerder de ouders die het gebruik in stand willen houden, omdat ze in het jaar niet genoeg bezig zijn met hun spruiten wegens druk-druk-druk. Vooral op dat schuldgevoel speelt de commerce. Idem dito trouwens voor het kerstgebeuren.

Daarbij, wees eerlijk, wat hebben we nu aan ‘brave kinderen’? Zelf was ik het allerminst, en ik heb er een gezonde argwaan tegen allerlei sinten aan overgehouden. Misschien moeten we kinderen wel leren om niét in de pas te lopen, hun kopje niét onder het maaiveld te verstoppen. Opvoeden tot mentale weerbaarheid, kritische reflexen aanleren. Gezonde scepsis en ongemakkelijke vragen stellen. Allemaal zaken die niet met speelgoed of lekkers beloond worden. Die suikerbommen, letterlijk zoethouders, zijn toch maar verslavende dopaminetriggers die aan het einde van de rit obese junks opleveren.

Misschien moeten we kinderen wel leren om niét in de pas te lopen, hun kopje niét onder het maaiveld te verstoppen

Om al die redenen mag het sintengedoe zo tussendoor best wel een voorwerp van deconstructie zijn. Ik zou het onaanvaardbaar vinden mocht Queen Nikkolah in een lagere school opgedrongen worden ter vervanging van de traditionele sint. Maar als artistieke performance, ironische knipoog, of, welja, als grap, kan ik het wel smaken. Sowieso zou ik liever op de schoot zitten van een queen en afsmelten… hoewel, nee, dat zou ons te ver leiden.

iconoklasme

De turbulente toeren van Queen Nikkolah