Ik herinner mij nog heel goed waar ik was toen Mao Tse Tung in de zomer van 1976 overleed. Ik maakte toen in de Verenigde Staten een trip na de tabaksoogst in Canada met ‘België (nu Vlamingen) in de wereld’. China was toen vooral een achtergestelde agrarische maatschappij, die economisch gezien weinig voorstelde.

Spectaculaire metamorfose

Het jaar daarop reeds kwam Deng Xiaoping aan het bewind. Hij startte de Opendeurpolitiek naar het westen toe. Hij voerde het ‘kapitalisme met socialistische trekjes’ in, dat nu nog steeds als hoofdeconomisch beleid geldt in de Volksrepubliek China. Het was de aanzet voor een spectaculaire groei van de economie gedurende meer dan 40 jaar met bijna altijd een jaarlijks economisch groeipercentage van 10 % en meer. Het beleid van Deng had de leus: ‘voor het binnenland hervorming en voor het buitenland zetten wij de deur open’.

Van dat eerste is op politiek vlak niet veel in huis gekomen.

15 procent wereld bruto binnenlands product (BBP)

China is nu een land met 1,4 miljard inwoners (Indië heeft er een klein beetje minder), wat drie keer zoveel is als in de Europese Unie (EU), op een wereldtotaal van 7 miljard mensen. Het BBP bedraagt 13,4 biljoen USD, niet veel achter op dat van de ganse EU (15,8 biljoen USD), en enkel voorafgegaan door de Verenigde Staten met 21,4 biljoen USD.

Het BBP van de wereld bedraagt 87,3 biljoen USD, zodat China daarvan 15,2 % voor zijn rekening neemt. Het inkomen per capita bedraagt 9.470 USD wat overeenstemt met een hoger midden-inkomen, maar toch nog veel lager is dan in de EU (ca. 34.000 USD per capita).

Met haar grote handelsoverschotten creëerde het land een pak monetaire reserves die het gebruikt om te investeren in het buitenland. China werd de fabriek van de wereld, waar alles geproduceerd werd. Maar dat is aan het minderen door de ontwikkeling van een grote binnenlandse consumptiemarkt.

De regering houdt de regie stevig in handen. In het buitenland door allerlei (overheids)investeringen. In het binnenland door de vrije meningsuiting aan banden te leggen.

Economische grootmacht

China heeft haar invloed gaandeweg vergroot op alle continenten in heel de wereld. Het is daardoor zeer machtig en invloedrijk geworden:

President Xi Jiping rakelde de oude zijderoute op en blies ze nieuw leven in. Langs de nieuwe versie realiseerde en financierde het land tal van investeringen in infrastructuur voor de betrokken landen
Daaraan gekoppeld werkte China zich in bij de exploitatie van grondstoffen, en dan vooral in Afrika. Zo wilde het haar eigen grondstoffenbevoorrading veilig stellen. Onze ex-kolonie Congo is daar een mooi voorbeeld van, waar David van Reybrouck in zijn gelijknamig eboek trouwens op ingaat.
Ook in Europa breidde het land haar invloed uit: de grootste Griekse haven Piraeus is in Griekse handen. Van 2008 tot 2017 investeerden Chinezen voor 220 miljard euro in Europa
En België kwam aan bod met 2,1 miljard euro. De overname van Volvo, met een vestiging in de Gentse zeehaven, door het Chinese Geely is het meest bekende voorbeeld. Een vijftal jaar geleden probeerde het staatsbedrijf State Grid om de netbeheerder van electricteit en gas, Eandis (nu Fluvius), over te nemen maar dit werd om strategische redenen toch afgeblokt. Hetzelfde gebeurt trouwens meer en meer in andere landen
Chinese bedrijven hebben zich trouwens in bepaalde marktsegmenten goed ingewerkt, zoals de 5G met Huawei. Nochtans bestaat deze multinational pas sinds 1987. Onder Amerikaanse druk besloten tal van westerse regeringen Huawei terecht te bannen van de lokale offerteprocedures voor 5G: de Chinesen zouden zo immers tal van data en geheimen kunnen ontrafelen
China is altijd arm aan grondstoffen geweest, maar blijkbaar beschikt het over enkele cruciale grondstoffen voor de energietransitie, zoals silicium dat in de zonnepanelen gebruikt wordt.

Politieke dictatuur

We zouden op de duur vergeten dat in het binnenland de Communistische Partij als eenheidspartij nog steeds aan het bewind is, en niet veel tegenspraak duldt.Dat konden we al zien in juni 1989 toen het studentenprotest op het Tiananmenplein bloedig de kop werd ingedrukt met honderden doden tot gevolg.

Recent hebben we het begin van de zwanezwang van het experiment in Hong Kong gezien. Deze oude Britse kolonie kwam in 1997 onder de vleugels van China, maar kon daarbij genieten van een speciaal statuut met een eigen democratie. Het was het idee van ‘”één land, twee systemen.’

De laatste jaren worden echter verschillende wetten aangenomen die de democratie meer en meer beperken. Dat zien we ook bij de oorspronkelijke bewoners van de grote provincie Xinjiang ,de Oeigoeren Dat is een Turks volk, dat cultureel en taalkundig gezien tot Centraal-Azië behoort en islamitisch is. China zal dan ook niet heel gelukkig zijn met de machtsovername door de Taliban in het nabije Afghanistan. In Tibet doet zich hetzelfde voor. Nochtans lijken de Chinezen dat over zich heen te laten gaan. Het zijn harde werkers, en ze tonen een ijzersterke discipline. Dit laatste werd nog aangetoond in de Coronacrisis. Daardoor slaagde China er als enige vorig jaar in nog een groei (+ 2,3 %) te realiseren.

Territoriale disputen

Velen vrezen een verdere uitbreiding van de Chinese invloedsfeer. Zo denken sommigen dat ze op een of andere dag in Taiwan zal binnenvallen. Taiwan was vroeger een deel van China dat na de communistische overname als enige ‘kapitalistische’ restant met de Kuomintang onafhankelijk werd. Ook in de Oost-Chinese Zee zijn er territoriale geschillen met Japan rond een aantal eilanden. China kan daarvoor haar militaire macht goed gebruiken als het moet. Het is trouwens eveneens een kernmacht.

Donderwolken

Er zijn ook wel wat elementen die een hypotheek kunnen leggen op de groei van China.

De Amerikaanse-Chinese handelsspanningen hebben de economie geen deugd gedaan. En alhoewel Biden nu de Amerikaanse president is, wordt toch geen fundamentele ommekeer verwacht
De langdurige eenkindpolitiek werd in 1979 ingevoerd, maar leidde tot een veroudering van de bevolking. In 2015 mocht ieder gezin opnieuw 2 kinderen hebben, en in 2021 zelfs drie, maar de overheid slaagt er niet in het tij te doen keren. Het kan de potentiële groei sterk afremmen
De coronacrisis heeft aangetoond dat het westen te veel afhing van China en haar buurlanden in Azië voor bepaalde producten: we denken aan de mondmaskers, maar vooral ook aan de chips voor de computers en auto-industrie. Het westen zal dus opnieuw in die producten investeren, om kortsluitingen in de logistiek zoals nu te vermijden. Dit ten nadele van de Aziatische productie
De strijd tegen klimaatverandering zal China ertoe dwingen de electriciteitsproductie los te koppelen van steenkool. Op dit ogenblik is China de grootste gebruiker met 53 % van de wereldproductie van steenkool, en het gebruik neemt nog toe.

Inkomensongelijkheid

Hoewel China een communistisch land is, neemt de inkomsongelijkheid er toe. Dat zien we in de Gini-coëfficient, waarbij 1 staat voor complete ongelijkheid, en 0 voor een gelijke inkomensverdeling. Deze index is sinds de jaren ’70 in China gestegen van 0,3 naar 0,5. Dit is zelfs slechter dan de kapitalistische duivel de Verenigde Staten (0,4), en veel slechter dan België (0,27). Maar meer en meer wordt daartegen actie ondernomen door de regering. Er is een grote tegenstelling tussen de steden en het platteland.

Bedrijven aan banden

Het laatste jaar waren we getuige van een nieuwe belangrijke evolutie. Succesvolle beursgenoteerde bedrijven kregen het deksel op de neus, en moesten inbinden. De communistische partij duldt niet dat haar positie in het gedrang komt. Reuzen als Ali Baba (opgericht in 1999; vergelijkbaar met Amazon) en het technologiebedrijf Tencent (opgericht in 1998) kregen forse boetes opgelegd. Maar ook andere bedrijven die pas op de beurs genoteerd werden ondergingen een soortgelijk lot: de lucratieve online bijlesindustie, de gamesector waaraan de Chinezen verslaafd zijn, de taxi-app Didi Chuxing …

De beurskoersen van al deze internetbedrijven gingen sterk achteruit, ondanks het feit dat Alibaba en Tencent massa’s winst maken door de grote Chinese markt. De aangescherpte regels voor internetbedrijven zouden tot doel hebben sociale wantoestanden (cf. inkomensongelijkheid) en de verzameling van data (een belangrijke machtsfactor) aan te pakken. Niet om de groei van de Chinese bedrijven in te dammen. Wat zeker ook meespeelt is dat de regering deze bedrijven onder de knoet wil houden, en vermijden dat ze te machtig worden.

Maar het toont aan China geen rechtsstaat is, als de regering zo maar willekeurig kan interveniëren. De aandelen Alibaba en Tencent zijn zekere koopwaardig, maar er is altijd het politieke risico dat de regering intervenieert waardoor de koers klappen krijgt. China is daarom duidelijk geen volwaardige economie van de vrije markt.

Conclusie

In 40 jaar tijd, of amper twee generaties, heeft China een spectaculaire weg afgelegd. En het is nog niet gedaan. Iedere dag lezen we in de pers veel nieuws over dit immense land. Mensen die er geweest zijn zeggen dat een bezoek zeker de moeite loont. Als het land dit tempo aanhoudt kan het binnen 10 tot 20 jaar de Verenigde Staten voorbijsteken. Tenzij de donderwolken zich blijven opstapelen.

inkomensongelijkheid

‘t Zijn zotten die werken

Ongelijkheid is eigenlijk rechtvaardig

Loop naar de maan!

De Chinese draak vergroot zijn vuurspuwende kracht